Лічачы сябе пераможцамі, яцвягі, а з імі і дрыгавічы, разам з тым адчулі і беспакаранасць. Як ні імкнуліся ваяводы ўтрымаць свае атрады ў кулаку, у іх гэта атрымоўвалася ўсё хужэй. Многія воі не баяліся цяпер адрывацца ад сваіх і ўпотай пашукаць здабычу для сябе, каб ні з кім не дзяліць. Некаторым хацелася даць волю сваёй разбэшчанасці і адчуць поўную уладу над бездапаможным чалавекам, няхай нават гэта быў бы стары ці кабета.
Скіба не жадаў такой волі. Адарваны ад сахі і касы, назіраючы за жорсткімі ўчынкамі яцвягаў і сваіх супляменнікаў, ён часам пытаў сябе: ― “Навошта я тут? Не трэба мне гэтага. Хачу працай зарабляць сваю долю, а не крыўдай.” Злосць на ўзброеных драпежных людзей, чужых і сваіх, каменным цяжарам адкладалася ў яго на сэрцы.
Ён не жадаў адрывацца ад атрада, але так здарылася, што калі наехалі на невялікае паселішча, то спачатку Дрок і Вырва, а потым і Доўбень з Бычанем, ― усе кінуліся на пошукі здабычы. Тады ён падаўся на зычны голас Віхуры, які пачуўся за невялічкім пералескам. Ваявода дрыгавічоў спрабаваў навесці хоць нейкі парадак у сваім войску. Накіроўваючы каня па вузкай сцяжынцы, Скіба выпадкова наехаў на памаран, якія не паспелі далёка ўцячы і схаваліся пад карчом ляшчыны. Тут былі дзеці, старац і маладая жанчына. Конь ледзь не наступіў знянацку на кагосьці з іх і ўздыбіўся, захрапеўшы пад нацягнутымі цуглямі. Дзеці, спалохаліся і ціхенька заплакалі, жанчына глядзела вялікімі шэрымі вачамі, не чакаючы нічога добрага ад прыхадня, а старац пачаў прасіць:
― Не губі, добры чалавеча, не бяры грэх на душу! Наш Трыглаў цябе аддзячыць.
Не паспеў Скіба нават падумаць, што рабіць з нечаканым палонам, як з-за дрэў выехаў Канабрат. Твар ягоны меў задаволены выраз, расчырванелы ад толькі што выпітай медавухі, якую ён дастаў з раскапанай схованкі.
― Скіба! Палон захапіў? О, і кабета маладая! Давай яе паспрабуем! Так даўно кабет не мелі! ― ён азірнуўся на Скібу і ўбачыў ягоны агідлівы выраз, ― Ты не жадаеш? Тады я сам, — ён саскочыў з каня, адкінуў ў бок дзіця, што трапіла пад руку і кінуўся да жанчыны. Пачуўся трэск адзёжы.
― Ты што робіш?! ― ірвануўся да яго старац, ― ды яшчэ пры дзецях! Вылюдак!
Гэта былі апошнія яго словы, бо Канабрат маланкава ўсадзіў корд старцу ў горла. Раптоўны гнеў вывеў Скібу з раўнавагі, і ён з сілай плазам апусціў меч на галаву гвалтаўніка. Той упаў на зямлю, як худы мех. Скіба злез з каня, падняў Канабрата тварам уверх, пераканаўся, што жывы, ізноў кінуў на зямлю ― ачухаецца.
Дзеці маўчалі, апантаныя жахам. Маўчала жанчына, гледзячы на мёртвага старца і непрытомнага Канабрата. Маўчаў і Скіба. Потым яны сустрэліся позіркамі. У яе вачах Скіба бачыў здзіўленне і неразуменне таго, што адбываецца.
― Уцякай, ― сказаў ён ціха.
― Уцякаць? ― перапытала яна. Потым павольна перавяла позірк кудысьці за яго плячо, ― Вунь гарыць мая хата.
Скіба азірнуўся, паселішча сапраўды гарэла.
― А гэта ляжыць мой бацька. А мужа няма ўжо тры гады. Ды й зловіць хто-небуць ізноў, ― тут ногі яе не вытрымалі і яна асунулася на калені, ― мне няма куды ўцякаць, ― яна закрыла рукамі твар і заплакала. Дзеці моўчкі прыціснуліся да яе.
Скіба глядзеў на яе, вужлакі гулялі па сківіцам.
Жанчына адарвала рукі ад твара:
― Бяры нас у палон.
― Што ж, можа быць так для цябе будзе і лепей, ― адказаў Скіба, назіраючы, як вакол шнарылі ў пошуках здабычы яцвягі і дрыгавічы.
Комат бачыў, што парадак у ягоным войску парушаны. Трэба было штосьці рабіць. Але што? Сабраць усіх разам і правесці паказальную кару ― знесці каму-небудзь галаву? Ён меў на гэта права, але не жадаў марнаваць такі спрыяльны для развіцця поспеху час. Пакуль ваявода разважаў, дапамаглі памаране. Усе думалі, што паблізу іх няма. Але яны з’явіліся. Толькі не ўступалі пакуль у адкрыты бой, а нападалі знянацку і гэтак жа хутка адыходзілі. Іх ахвярамі станавіліся самыя неасцярожныя рабаўнікі, іх з лютасцю забівалі, ― за дзень такіх набраўся добры тузін. Комат загадаў перад тым, як спаліць на пахавальным вогнішчы, злажыць іх на два вазы, правезці і паказаць перад усімі атрадамі. Гэта падзейнічала і воі перасталі разбрыдацца хто куды. Набег ізноў набыў арганізаваную форму. Страт стала значна меней, але ад адной з засад памаран загінуў воладаў дружыннік Лапіч.
Дасягнулі Жулаваў, ― мноства вялікіх і малых праток, на якія падзялялася плынь Вістулы перад тым, як уліцца ў мора, а таксама балатоў і пясчаных выдмаў. Трымаліся самай левай з вялікіх пратокаў ― Лянотвы, якая прывяла іх да добра ўмацаванага паселішча-гарадзена. Гэта быў Гдань. Здавацца ён не збіраўся. Абаронцаў у ім было няшмат, ды дубовыя сцены былі высокія і моцныя. Яцвяскае войска пачало гатаваць штурм.
На трэці дзень конязь Кашэба зразумеў, што не дачакаецца столькі войска, колькі хацеў, і ён рушыў да Жулаваў з тым, што сабралася. Можа быць, пара-тройка невялікіх дружын яшчэ і падыйдуць, то няхай даганяюць. Ён разлічваў, што паспее аб’яднацца з гарнізонам Гданя, таму прыспешваў сваё войска. Калі заставаўся дзень шляху, выведнікі данеслі, што яцвягі ўжо пад Гданем.
Падрыхтоўка да штурму яшчэ толькі пачыналася, як Комат атрымаў вестку, што да Гданя ідзе войска памаран. Войска было каля тузіна саракоў, за ім могуць ісці і другія.
Комат разважаў.
У першапачатковай задумцы набегу планавалася скарыстаць толькі фактар раптоўнасці, каб нарабаваць дабра і набыць палонных. Адбыўшаяся бітва, хоць і скончылася перамогай, але адабрала ўжо досыць ягоных вояў. Яшчэ некалькі такіх бітваў, і поспех набегу стане праблематычным. Ці не прыйшла пара адыходзіць? Здабычы набралі нямала, і нельга чакаць, калі памаране збяруць вялікую пагоню ― можна згубіць усё набытае. Шкада, канечне, што не дабраліся да самых багатых берагавых памаран, але лепей мець тое, што маеш, чым апынуцца ні с чым. З другога боку, калі ўзяць Гдань, а гэта трэба было б зрабіць хутка, пакуль падыходзячае паморскае войска яшчэ далёка, то вяртанне было б больш слаўнае, дый здабычы дадалося б. Як жа лепш зрабіць?
Наступны дзень, які пачынаўся пры густой смузе, абаронцы Гданя сустрэлі на сценах, чакаючы штурму. Воі былі хмурныя, бо адчувалі, што перавага на баку яцвягаў з-за іх колькасці. Нават калі ўдасца адбіць напад, кожны ведаў, што пры такім раскладзе многія абаронцы загінуць. Яны не маглі бачыць, што робіцца ў стане яцвягаў, і навіслая цішыня толькі дабаўляла напругі чаканню.
Ішоў час, а штурм не пачынаўся. Бліжэй да поўдня задзьмуў прахалодны ветрык з боку мора і разагнаў смугу.
Яцвягаў як і не было.
Спачатку з недаверам, а потым з надзеяй, углядаліся памаране ў навакольныя лясы, ляды і балоты, але нікога не бачылі. Воі паступова пазлазілі са сцен, пакінуўшы толькі варту на наглядальных вежах. Варот не адкрывалі ― асцерагаліся якога-небудзь яцвяскага падвоху.
― Гэй, людзі!, ― раптам пракрычаў з вежы вартавы, ― бачу пыл з боку Узгорскіх Пустак!
Гэта магло азначаць прасоўванне вялікага статку жывёл, або войска. Хутка на вежы апынулася поўтузіна самых зоркіх вояў. Астатнія ізноў пацягнуліся на сцены. Што нясе ім гэтае воблака пылу, які павольна ўздымаўся ў паветра? Доўга ўглядаліся. Крыкнулі з вежы ўніз:
― Да на-а-ас!
Потым ізноў глядзелі з-пад далоняў, а калі улавілі некалькі бліскавак ад даспехаў і клінкоў, стала ясна:
― То во-о-ойска!
Праз яшчэ некаторы час змаглі разглядзець штандар конязя Барніма Кашэбы.
Тады воі і жыхары Гданя зразумелі, што на гэты раз яны пазбеглі вялікай бяды.
Конязь пад’ехаў да вежы каля варот, зняў шалом і прамовіў:
― Вы паклікалі, я прыйшоў!
Свабодалюбныя жыхары Гданя вымушаны былі прызнаць, што менавіта Барнім Кашэба спас іх ад яцвягаў, і на вечы, якое сабралі ўжо як сонца заходзіла, вырашылі, што пойдуць пад яго руку, і будуць яму даваць вояў і палюддзе.
А зранку Кашэбу ўжо хвалявалі другія турботы ― куды падаліся яцвягі? Да таго ж не было аніводнага чоўна па ўсёй акрузе, нават каб выправіць выведнікаў, ― усё забралі рабаўнікі. А без плаўсродкаў на Жулавах рабіць няма чаго. Пакуль той-сёй з тутэйшых успоўніў, што ёсць-такі чоўны, прыхаваныя ў таемных месцах, пакуль іх прыгналі, і выведнікі адправіліся па следу, працягнулася поўдня. Але падвечар пяць саракоў дружыннікаў ужо гналі сваіх коней да берагавых памаран, каб імем Кашэбы пагрузіцца на баявыя ладдзі, бо выведнікі данеслі, што яцвягі падаліся да мора, і выглядала на тое, што яны пачалі адыход.
