Глава 35.

Ясельда

З узыходам сонца сон пачаў мардаваць юнакоў. Хутка Воўч, Ежка і Баюта заснулі, ссунуўшыся на дно чоўнаў, а з імі і Шэры. Ятэль лічыў сябе дарослым, таму нароўні з Роздумам, Востравухам і Чмялём працягваў веславаць. Яны ўпарта трымалі кірунак на усход ― проста на сонца, якое павольна паднімалася над далёкім лесам і з цяжкасцю прабівала ранішнюю смугу. Востравух, там, дзе была адкрытая вада, часам уважліва ўглядаўся ў яе, кідаў якую-небудзь сцяблінку і сачыў за ёй.

― Не! Пакуль не відаць, ліхаманка яе вазьмі! ― з прыкрасцю бурчэў ён, і зноў браўся за вясло.

Яны не адразу заўважылі, што ўжо даўно не было чуваць жахлівых воплескаў, толькі зяленыя рапухі часам скакалі ў ваду, спалоханыя ўдарам вясла. Сям-там чуліся галасы і шум крылащ птушак.

― Не ўсіх яшчэ пажэрлі, ― сказаў Чмель, ― а ці вы заўважылі, там, дзе мы нядаўна плылі, не чуваць птушак.

― Канечне, ты ж так гарлапаніў, што не толькі птушкі, але і яшчары разбегліся хто куды! ― пашуткаваў Роздум.

У другі раз пасмяяліся б, а цяпер не было сілаў, усе жудасна стаміліся.

Востравух усё кідаў сцяблінкі на ваду і ўсё глядзеў. І, можа быць, з трынадзесятага разу, ён крыкнуў:

― Стой! Замры!

Астатнія недаверліва замарудзілі ход чоўнаў.

― Бачыце? Яна плыве? ― яшчэ не верыў сам сабе Востравух.

― Можа, гэта вецер гоніць? ― сумняваўся Чмель.

― Які вецер? Ты што, не адчуваеш? Няма ветру! ― не згаджаўся Востравух.

Цяпер усе ўважліва глядзелі на сцяблінку.

― Так! Без сумневу, яна плыве. На ўсход! ― пацвердіў Роздум.

― Гэта Ясельда! Мы яе адшукалі!

Яны паглядзелі наперад, у тым кірунку, куды ледзь прыкметна плыла сцяблінка і ўбачылі танюсенькую, але досыць выразную палоску плыні, якая несла ваду насустрач сонцу, што павольна паднімалася над далёкім лесам, ледзь бачным скрозь неахвотна саступаючую смугу. Павялі чоўны па гэтаму струменю і ўжо не згубілі яго, хоць ён часам і хаваўся то ў чароце, то ў невялічкіх круглявых азярцах сярод балотных раслін. Паступова струмень рабіўся болей выразным, а вялікі лес, які не мог расці на балоце, прыкметна наблізіўся. Хутка заўважылі, што частка яго нібыта адлучаецца ад асноўнага масіва і пачынае падыходзіць, ў той час, як астатні нібыта падаляецца.

― Гэта выспа, ― прамовіў Востравух, ― а да сапраўднага лесу яшчэ плыць ды плыць.

Але яны былі радыя нават такому. Ды калі падграблі бліжэй, то радасць паменшылася, бо лес быў гарэлы. Напэўна, навальніца зусім яшчэ нядаўна стукнула ў сухое дрэва, і вось цэлы гай на даволі вялікім грудзе стаяў цяпер мёртвы, чорны. Частка дрэў звалілася, калі гарэла, і ад іх засталіся толькі вуголлі. Самыя вялікія і моцныя выдужалі, не схацелі скарыцца Перуну, і былі ім за гэта жорстка пакараныя, бо не пакінуў ён нічога жывога на ствалах і каронах, усё было чорным. Полымя даўно загасла пад дажджамі, нават дыму ўжо нідзе не было відаць, але затое моцна смярдзела гарэлым.

Нягледзячы на стомленасць, ніхто не пажадаў сысці на гэтую выспу, таму, не згаворваючыся, граблі далей.

― Вось тамака зяленыя дрэвы, ― першым прыкмеціў Ятэль. І сапраўды, з-за гарэлага, па меры руху, паказвалася другая выспа, з высокімі ліпамі пасярэдзіне і густымі вербамі па краях. Яна выглядала намнога меньшай за гарэлую, але здавалася такою прыгожаю і ўтульнаю, што ўсе дружна наваліліся на вёслы, каб хутчэй туды патрапіць. З вялікай радасцю сышлі на зямлю, не зважаючы на тое, што тут могуць быць гадзюкі або драпежныя звяры. Велічныя ліпы, а сярод іх дзе-нідзе не меньшыя клёны, стаялі на пэўнай адлегласці адны ад іншых, шырока раскінуўшы свае густыя кроны, якія трымаліся на моцных галінах, адыходзячых у розныя бакі ад ствала і мала чым саступаючых яму ў таўшчыні. Некаторыя з гэтых галін, нягледзячы на іхнюю моц, былі бязлітасна абламаныя даўнімі бурамі і ляжалі пад дрэвамі, павольна развальваючыся ад тлёну, а на версе тырчалі сукі з вострымі пласцінамі аголенай на абломах драўніны. Цяжка было ўявіць тую сілу, што змагла іх зламаць. Нягледзячы на гэтыя страты, дрэвы не выглядалі прыгнечанымі і весела шумелі лісцем на свежым ветрыку. Паміж дрэвамі, там дзе не падаў густы цень, расло лугавое разнатраўе і стаяў прыемны пах, які асабліва адчуваўся пасля доўгага знаходжання ў суцэльным балоце.

Воўч з Ежкам і Шэрым насіліся пад дрэвамі, вырваўшыся з цесных чоўнаў. Роздум і Востравух павольна разміналі зацёклыя ногі, Чмель застаўся пакуль сцерагчы чоўны. Баюта таксама прачнулася ад звонкіх галасоў і ціхенька выбралася на бераг. Яна была яшчэ слабая, але не ўтрымалася, калі пабачыла прыгожыя кветкі на палянах сярод дрэў, і пачала іх збіраць. Калі хлопцы набегаліся і вярнуліся да чоўнаў, на галаве ў яе быў надзеты прыгожы вянок з лугавых кветак. Воўч упершыню як след разглядзеў твар дзяўчыны і зразумеў, што яна надта прыгожая. Яе валасы пад вянком з рознакаляровых кветак пераліваліся на сонцы цёмнымі бруямі. Вочы былі задуменнымі, а калі яна ўбачыла хлопцаў і перахапіла пранізлівы позірк Воўча, то спачатку трыху збянтэжылася, але потым адкрыта паглядзела яму проста ў твар. Гэты погляд надоўга запомніўся Воўчу, і Баюта пасля часта ўзнікала ў яго перад вачамі, нават калі яе побач не было.

Яны думалі, што акрамя іх у гэтых нетрах няма аніводнай чалавечай душы. Але Роздум на ўсялякі выпадак абыйшоў выспу па абзе цвёрдай зямлі на мяжы з навакольным балотам. І не здарма. На процілеглым боку выспы ён выявіў на балоце свежы след ад чоўна. Па раслінам, якія былі нядаўна змятыя і распростваліся на вачах, ён вызначыў, што хтосці толькі што пакінуў выспу і павёў свой човен не на раку, а ў глыб балота, дзе лягчэй схавацца. Роздум доўга ўглядаўся ў тым кірунку, куды вёў след, і неўзабаве ўбачыў ледзь прыкметнае варушэнне чароту ў палёце стралы ад выспы, якое паволі падалялася на поўнач. Гэта трыху супакойвала, бо ім трэба было рухацца ў другі бок. Уважліва прыглядзеўшыся да слядоў, якія знайшліся на зямлі, Роздум зразумеў, што тут быў адзін чалавек. І, напэўна, ён іх бачыў.

Ён хуценька вярнуўся да сваіх.

― Збірайцеся! Паплывем далей. Мы тут не адны.

Усе, не губляючы часу, пасядалі ў чоўны і з некаторым жалем адчалілі ад утульнай выспы.

Ясельда набывала сілу, убіраючы ў сябе шматлікія ручаіны і ў меру віхляючы па балоту, часам набліжаючыся да невялікіх, парослых чэзлай хваіной грудкоў. Сапраўдны лес віднеўся па правую руку ад агульнага кірунку ракі. Так плылі даволі доўга. Роздум трохі супакоіўся, думаючы, што яны дастаткова адарваліся ад выпадковага сустрэчанага, які не схацеў пайсці з імі на кантакт, а ўпадабаў непрыкметна ўцячы, не рызыкуючы сустракацца адзін з незнаёмымі людзьмі.

Сонца пераваліла за поўдзень, калі Ясельда нарэшце прыціснулася да цвёрдага берегу, і Чмель выказаў агульнае жаданне ізноў сысці на зямлю.

― Слухайце, людзі! Колькі можна сядзець у гэтых цесных карытах? Надта ўжо ж ногі закляклі, і яшчэ некаторыя чальцы тулава.

― І месца падыходзячае, ― падтрымаў яго Востравух, ― давайце прычалім.

Калі вылезлі з чоўнаў, то Чмель доўга не мог выпрастацца і бурчэў:

― Пасля гэтага вандравання ніхто не прымусіць мяне сесці ў човен да канца майго жыцця, хай яго вылупіць…

Роздум сказаў Ятэлю, каб той залез на высокую хваіну і паглядзеў, што відно ў акрузе. Ятэль з гатовасцю спрытна ўскараскаўся на самы вяршок і стаў глядзець ува ўсе бакі.

Кударка гнаў човен скрозь чарот. Ён паімкнуўся ужо выйсці да гэтых людзей, што нечакана з’явіліся на выспе і сапсавалі яму засаду на каршуна, які гняздзіўся на адной з вялікіх ліп, але яго збянтэжыла дрыгавіцкая гаворка, і таму ён палічыў лепей стаіцца. Цяпер ён веў човен туды, дзе балоты ўпіраюцца ў сухія берагі, парослыя векавымі лясамі. Там бярэ пачатак Карнада, і стаіць іхняе паселішча на невялікім грудзе, абкружанным балотамі. Ён паведаміць галаве роду пра тое, што ўбачыў. Гэта можа датычыць нейкім чынам маючай адбыцца вайны, пра якую ўпарта ідуць гаворкі. А вось, нарэшце, і рэчышча. Цяпер па чыстай вадзе грабсці будзе весялей.