― Адкуль, чый ты?
― Дрыг… Яцв… ― бульканне ўзмацнілася, дыханне стала перарывістым, кашаль душыў яго. Хутка вочы ягоныя пачала завалакаць заслона смерці.
Больш Дрэвіла нічога не пачуў. Ізгой памёр гэтак жа ганебна, як і жыў. Выканаўся суровы прысуд супляменніукаў, чыім бы ён ні быў…
Надышоў світанак. Ад ракі цягнулася сырая смуга. Птушкі з новай сілай заспявалі на ўсе лады.
А Дрэвіла набыў новы клопат ― параненую нагу. Спачатку ён не мог ступіць на яе:
― “Як зламаная костка, то магу не дацялёпкацца.”
Пераадольваючы боль, абмацаў сцягно, але прыкмет пералому не знайшоў. Тады ён зняў порткі, абматаў нагу лёкавай травой, якую адшукаў тут жа, каля ракі, з лахманоў ізгоя зрабіў тугую павязку, ізноў апрануў порткі і пашкандыбаў у патрэбным накірунку ― на паўночны ўсход.
― “А ён паверыў, што я сплю,” ― падумаў Дрэвіла, цяжка ступаючы на параненую нагу, ― “але ўсё роўна зрабіў падманны рух, халера на яго.”
Вогнішча для ізгоя не складваў ― пабярог сілы і час. Наперадзе быў яшчэ доўгі шлях ― бясконцыя лясы, а сярод іх балоты, ручаі, рэкі. Яму трэба будзе перапраўляцца праз прытокі Шчары ― Сіпу, Луконіцу, праз самую Шчару, ізноў праз яе прытокі Хлеву, Пад’явару, потым праз прытокі ўжо Нёмана ― Чарняву, Вязову, і толькі потым ён падыдзе да добра знаёмых мясцін ўздоўж Дзятловы, а там і Маўчада.
Яле як гэта яшчэ далека!...
Глава 33.
Рэйд Вінсэ і бітва на засеках
Віхуры даручілі камандаваць коннай сотняй, далучыўшы да ягоных дрыгавічоў дайноваў, якіх Трайга адправіў у атрад Вінсе.
З боку памораў чуліся ўдары сякер, гэта яны ладзілі засекі.
Комат разважаў, што неяк дзіўна адбываецца, ― паморы, замест таго, каб нападаць на чужынцаў, што ўварваліся на іхнюю тэрыторыю, сабралі войска і збіраюцца сядзець у абароне. Але, паставіўшы сябе на месца паморскага ваяводы, вымушаны быў прызнаць, што, калі ў іх было недастаткова сілаў, то гэта рашэнне разумнае, бо яны такім чынам скавалі яцвягаў і не далі ім ўварвацца далей на іхнія землі. Але разумным гэта можна было лічыць толькі тады, калі ў памораў была надзея на хуткую дапамогу. Інакш яны выракалі сябе на згубу.
…Ноч яшчэ не скончылася, калі коннікі на чале з Вінсе рушылі ў свой рэйд.
Калі ранішняя смуга зрадзела, то яцвягі, якія засталіся, ўбачылі, што паморы за ноч здолелі неблага замацавацца, зрабіўшы добрыя засекі, якія натапырыліся ўбок нападнікаў востра заменчанымі канцамі напаўзакапаных у зямлю бярвенняў. Комат не спадзяваўся, што першы напад ягонага войска прынясе поспех, але ён меў надзею, што выявіць якія-небудзь слабыя месцы ў паморскіх умацаваннях. Пешыя яцвягі спрытна і дружна падбеглі да засек, нейкі час спрабавалі пераадолець іх, і, сустрэўшы моцны адпор, гэтак жа спрытна адбеглі назад, падбіраючы сваіх параненых і забітых. Надхнёныя поспехам паморы смела выбеглі следам, але сустрэнутыя плотнымі зграямі стрэл, хуценька вярнуліся ў укрыцце, таксама губляючы сваіх. Пасля гэтага абодва войскі занялі свае першапачатковыя пазіцыі.
Комат зразумеў, што хуткай перамогі не адбудзецца.
Праз нейкі час ён даў загад на яшчэ адзін напад, на гэты раз сканцэнтраваўшы сваіх вояў у напрамку даволі стромкага схілу, на якім паморы не зрабілі засеку. Спачатку здавалася, што атака прынясе поспех, бо яцвягі даволі хутка дабеглі амаль да верхняй кропкі, ды тут паморы выкацілі тоўстыя бярвенні і пачалі пускаць іх уніз. Усім здавалася, што коцяцца яны марудна, але калі першыя з атакуючых паспрабавалі іх падперці і спыніць, то былі тут жа перакуленыя і змятыя. Тамака-сям пачулася храбусценне пераломаных костак і стогны. Далей бярвенні пачалі набіраць спрыт, і гора было таму, хто не паспеў адбегчы ўбок, ці хоць бы ўпасці ў дзе-якую ямку і накрыцца шчытом. Нельга сказаць, што бярвенні гэтыя вырабілі вялікія страты, але атака была сарвана. Ацалеўшыя яцвягі, закінуўшы за спіну шчыты, спускаліся ўніз пад смех і здзекі памораў і посвіст стрэл, пушчаных наўздагон.
Комат уважліва паглядзеў на бярвенні, на старанна счасаныя сукі і няроўнасці, што было зроблена відавочна даўно, і да яго дайшло, што гэтая паморская пазіцыя з’яўляецца насамрэч загадзя падрыхтаваным апорным пунктам. А не зразумелі гэтага ўчора, бо засекі былі замаскіраваныя падростам маладых дрэў і карчоў. Паморы ноччу часткова павырубвалі іх, каб адкрыць агляд для прыцэльнай стральбы з лукаў.
― Што ж! Прыйдзецца папрацаваць, ― сказаў ён для сябе, і голасна загадаў, ― Гэй! Скумо, Вадо, Трайга! Будзем гатаваць загароды!
Больш як сотня сякер пачала заўзятую працу. Гатовілі калы, трыху вышэйшыя за чалавечы рост, звязвалі іх чым прыйдзецца, ― хто вяроўкаю, хто трыснягом, хто лазою. І не паспела сонца падняцца да вышэйшай кропкі на небасхіле, як па ўсёй лініі наступу ўжо стаялі гатовыя загароды. Гэта не быў адзіны плот, а кароткія, сажні ў два-тры шырынёй перасоўныя ўмацаванні. Яны не ўбіваліся глыбока ў зямлю, а стаялі вертыкальна дзякуючы адмысловым падпорам, пастаўленым з задняго боку. Калы былі шчыльна сплеценыя лазінамі ў два рады. Іх не магла прабіць ні страла, ні суліца, ні дзіда. Хіба толькі падбегчы так блізка, каб усадзіць паміж каламі дзіду і расхітаць іх. Але паспрабуй дабегчы! За кожнай загародай атуліўся тузін вояў. Пярэднія, узяўшыся разам, лёгка трыху паднімалі яе і перастаўлялі на крок наперад. Заднія стралялі з лукаў праз наўмысна зробленыя шчыліны, нават прыцэльна кідалі суліцы.
― Разам! Разам! ― крычалі яцвягі, і кожны раз перастаўлялі загароды наперад ― да засек памораў. Тыя спачатку моўчкі чакалі. Потым пачалі абстрэльваць, імкнучыся патрапіць у шчыліны. Гэта не дало колькі-небудзь адчувальнага выніку. Тады паспрабавалі страляць у навес. Яцвягі паднялі шчыты над галовамі і не мелі страт. Паступова, павольна, ўсё бліжэй да засек прасоўваліся загароды. Цяпер стрэлы памораў часам знаходзілі ахвяру, таксама, як і суліцы яцвягаў. Нарэшце яны настолькі наблізіліся, што з аднаго і з другога боку чакалі сігнала да агульнай рукапашнай сутычкі.
Раптам у стане абложаных пачуліся радасныя выкрыкі.
Комат адразу здагадаўся, што да памораў прыйшла дапамога…
Атрад Вінсэ амаль да паловы ночы рухаўся на захад. Яны не сустрэлі паморскага войска, не бачылі жытла, калі не лічыць дзвух буданоў каля невялічкіх ручаін. Людзей таксама не бачылі, бо ўсе пахаваліся, ды і не шукалі іх.
Павярнулі на поўнач. Таксама нічога.
― Дзе тыя паморы? Нават слядоў ніякіх не відаць, ― Вінсэ пачынала здавацца, што ўсё гэтае перасоўванне яны робяць дарма, і што Комат занадта абачлівы. ― Хутка світанне, а мы замест таго, каб штурмаваць засекі, бадзяемся абы дзе.
Ён даў загад падзяліцца на тры калоны, каб рухацца хутчэй.
Цяпер Віхура вёў сваю сотну паасобку. Напрамак вызначалі па зорках, а хутка і ранішняя полынь пазначылася па правую руку. Пачыналася світанне, выяўляліся бліжнія і дальнія аблесеныя груды, з яроў і далін рэчак паднімалася густая белая пара. Незнаемае месца. Чужая краіна. Цішыня.
Раптоўна дзесці злева сталі даносіцца нейкія смутныя гукі. Потым нібыта крыкі людзей і удары жалезам па жалезу. Э-э-э! Дык гэта ж бітва!
Разважаць не было часу.
― У галоп! Наперад! ― махнуў мячом Віхура і шпорамі даслаў каня ў напрамку гукаў рукапашнай сечы, якія мацнелі з кожным імгненнем. Сотня паслухмянай лавай пацякла за ім, паступова набіраючы хуткасць. Ім прыйшлося абмінаць лес, які мысам выцягнуўся паміж палёў і закрываў карціну боя. А калі ўжо павярнулі за мыс, дык адразу пабачылі, што калона Вінсэ абхвачана конным войскам памораў з трох бакоў і што яны нават не паспелі пераладзіцца ў баявы парадак. Першыя шэрагі памораў ужо на ўсю моц церабілі яцвяскую калону, прадбачачы хуткую перамогу і нават не пачулі адразу, што з тылу па ім ударыла яшчэ адно войска, бо сотня Віхуры, не зніжаючы хуткасці, атакавала моўчкі. Дрыгавічы з дайновамі з ходу пачалі рубаць задніх памораў, разбуральным клінам утыкаючыся ў іх шэрагі.
