— Ты як знік з Біргуса, дык больш і не ведаеш нічога, што там нарабілася? — у гэтым пытанні Амары Радж пачуў прыхаваны боль і спачуванне. Адмоўна пакруціў галавою, упіваючыся вачыма ў вочы сябра, а сэрца ўжо балюча заныла. — То мне многа што ёсць расказаць… Чаго мы тут стаім? Давай сюды, у «Лятучую рыбу», — паказаў Амара на бар-рэстаран, на франтоне якога скакалі рознакаляровыя неонавыя рыбы з плаўнікамі-веерамі.— Мне да работы яшчэ гадзіна, пасядзім, пасмокчам кактэйлю.

— А дзе ты працуеш?

— Ды тут жа, у «Лятучай рыбе». Па начах… Сёння чацвёртая ноч будзе. Пасудамыйнікам… Я папрашу буфетчыка, дасць напавер.

— Не, даражэнькі. Плачу я, наяўнымі. Ты яшчэ абжывайся.

— Ну добра, толькі наступны раз — я. Пайшлі абняўшыся.

Усе месцы за столікамі былі занятыя. Амара арганізаваў два месцы за службовым столікам, сам і кактэйлі прынёс з саломінкамі.

…Радж слухаў яго расказ пра ўсё, што натварылася на востраве, і плакаў, як мага прыціскаючы далоні да твару, каб не так вырываліся прыдушаныя рыданні.

— А дзе… пахавалі маці? — знайшоў нарэшце сілу спытаць.

— Не ведаю… Нас жа, жывых, загналі на катэры і павезлі… А там, на Біргусе, бульдозеры ўсё спляжылі. Скрэперы раўнаваць будуць, экскаватары капаць катлаваны пад усякія сховішчы… Няма месца для магілы на Біргусе!

Амара яшчэ расказаў, як шукалі прыстанішча на Горным — спачатку ў балоце, потым, з Янгам, у гарах. І нічога не знайшлі, не было месца біргусаўцам і там, і ўсе пачалі разбрыдацца хто куды.

— А бацька дзе? Янг? На Горным засталіся?

— Я ад'язджаў сюды, то былі на Горным… Ка-хы-ы… Не хацеў табе яшчэ і гэта гаварыць, але скажу. У цябе ж і з бацькам нелады: памуціўся ў розуме… Як убачыў тады, што з маці натварылася, дык і…

Шклянка прыглушана пэнкнула ў руцэ Раджа, па стале расцяклося пітво…

— Прабач, дружа… Не пра такое я хацеў бы гаварыць табе. Але ж… Я ад'язджаў, то бацьку трымалі пад замком… Дзед Амос і Ганеш апекавалі яго, на адной вадзе трымалі. Пост яму рабілі, ачышчэнне. Я чуў, што хацелі, каб на храмавае свята на Галоўным кавадзі нёс з дарамі Вішну.

— Дык ужо ж прайшло гэта свята! Дзе яны зараз, не ведаеш?

— Не. Нікога з біргусаўцаў пасля не бачыў… Кроў на стале… Парэзаўся?

Радж пасмактаў далонь, сплюнуў пад столік.

— Глыбока? Пасядзі… Я зараз пашукаю чаго для перавязкі. І прыбяру тут.

Радж ужо не чуў Амару. Ганяў па ружовай лужыне на стале празрыстыя асколкі. Увушшу звінела… То хацелася сарвацца з месца і некуды бегчы, крушыць-ламаць усё на сваім шляху, то схапіцца за крыс, пусціць яго ў ход. Але на каго падымаць руку? Супраць каго канкрэтна? Канкрэтныя віноўнікі былі там, на Біргусе. «Бедны Янг, колькі яму давялося перажыць за гэтыя дні! Дзе яны цяпер, як жыць будуць?» — гарачлівыя думкі цясніліся ў галаве.

Калі вярнуўся Амара і пачаў забінтоўваць яму далонь, Радж папрасіў і яго напытваць работу для аднаго добрага хлопца.

«Усё… Ходу адсюль! Чым надалей! І больш не пападацца…»

Нідзе ні душы, на вуліцы амаль поўны змрок. Дзве-тры лямпачкі высвечваліся сям-там на слупах жоўтымі плямамі. У іх трапяталі кажаны, лавілі начных тлустых матылькоў. Варожа і страхотліва чарнеў цераз вуліцу нейкі сквер. Там, мусіць, была і сажалка. На фоне неба веерныя пальмы здаваліся ўтыканыя шаблямі. На Біргусе Янг не ведаў ніякіх начных страхаў, мог ісці ў лес у любы час ночы. А тут, у самым галоўным горадзе султаната, на Галоўным востраве, яму было страшна.

Павярнуў направа — там, па яго меркаванні, павінен быць порт. І ў тую ж хвіліну пачуў са скверыка прыглушанае: «Э-эй!» Цераз нізенькі плоцік перамахнула невысокая фігурка, кінулася да Янга цераз вуліцу.

— Хай цябе… Я ўжо думаў, які бандыт. — Янг спалохана сплюнуў пад ногі Абдуле.

— А што ў цябе можна забраць? Голы як рыба. Затое ў мяне… На во, еш… Халера, папера размокла… — Абдула дастаў з-за пазухі нейкія цёмныя камячкі з прыліплымі рэшткамі папяровай сурвэткі. Адзін кавалачак упаў пад ногі, і Абдула падняў яго, нібыта дзьмухнуў для прыліку, кінуў сабе ў рот. — Чаго глядзіш? Еш! Гэта з «Трыдакны». Твая порцыя чучы. Мяса, вымачанае ў соусе, падсмажанае на цурачках. Смаката!

Янг падставіў абедзве далоні, потым умесціў усё на левай далоні, адзін кавалачак укінуў у рот. Хлынула сліна, у жываце зарэзала. Толькі цяпер ён адчуў страшэнны голад. Смачнае было мяса, пякучае ад перцу, трохі кіславатае ад соусу. Праглынуў, амаль не жуючы, адзін кавалачак, другі, і схамянуўся: Абдула праводзіў вачыма кожны кавалак. Далей ужо еў так: адзін кавалак кідаў у рот сабе, другі — Абдуле.

— Ты не глытай, як акула. Жуй доўга-доўга, а потым смакчы, як цукерку, і зноў жуй, — павучаў Абдула. Але вучыцца есці так, як Абдула, не было ўжо на чым, мяса скончылася.

— Ты звечара і сядзеў у скверыку?

— Ну! Я цябе чакаў, чакаў у «Трыдакне», бачу ў акно — пайшоў ты на Партовую. «Што такое?» — думаю. Мы ж дамовіліся паабедаць. Я яшчэ не сустракаў чалавека, які б ад гэтага адмовіўся. Я хуценька праглынуў сваё і з тваёй талеркі соус вылізаў. Ага… А тут бачу: нейкія тыпы адарваліся ад акна і на вуліцу, за табою. Я тваё мяса ў паперку загарнуў і таксама выскачыў. Прайшоў трохі і бачу: цябе цап-царап, гоп у машыну, фыр-р-р… Ну, куды ж, думаю, калі не ў паліцыю? І бягом следам.

— І ўсю ноч сядзеў?! — не перастае дзівіцца Янг.

— Я і ляжаў, не толькі сядзеў. Задрамаў быў і спужаўся: а раптам цябе ў гэты час выпусцілі?

— А калі б мяне ўвогуле не выпусцілі — колькі б ты сядзеў?

— Гэтую ноч да канца і яшчэ дзень. Я так рашыў. Я ўсё за вокнамі сачыў, якія свецяцца, хацеў угадаць, у якім ты. Прыкідваў, ці можна залезці, каб выручыць цябе.

— Але, залезеш! Там жа краты на ўсіх вокнах, а знутры пры дзвярах вартавы з пісталетам.

— Во як… А я чакаю і чакаю… Не можа такога быць, думаю, каб дзяцей доўга трымалі… невінаватых. А ты ж бяскрыўдны, як чарапаха. На табе ездзіць можна! Цябе хто захоча, той і абдурыць!

— Не вельмі…— сказаў Янг і пакашляў. Праўду кажа сябар, чыстую праўду. Не прыстасаваны ён да гарадскога жыцця зусім.

— Слухай, а куды гэта мы разагналіся? Я жыву не ў тым баку! — спахапіўся Абдула. — Давай во сюды… — звярнуў у нейкую папярэчную вуліцу. — У мяне ж, я табе казаў, тапчан — во які! — зрабіў тры вялікія крокі.— А ўшырыню — во! — развёў рукі.

Жытло Абдулы было блізка ад праспекта. Зайшлі ў вестыбюль высознага дома, падаліся ў закутак каля лесвіцы. Янг убачыў, што схованка пад першым маршам лесвіцы адгароджана ад вестыбюля сценкаю, устаўлены дзверцы, у іх можна зайсці сагнуўшыся. У верхняй частцы дзвярэй чатырохкутная дзірка — як пацуку пралезці. Стукалі доўга і за ручку тузалі — ніхто не адчыняў.

— Дрыхне, наркаман няшчасны… — уздыхнуў Абдула.

Узяў у кутку мятлу, выламаў цурачку і прасунуў у шчыліну паміж дзвярыма і вушаком, хоць таго вушака і звання не было, падчапіў кручок. Ён упаў, бразнуўшы аб дзверы.

Адчынілі, у твар дыхнула цяжкае, сырое паветра. Абдула працягнуў руку недзе ўправа, пстрыкнуў выключальнікам. Янг убачыў каморку, зробленую некалі для таго. каб хаваць мётлы і вёдры прыбіральшчыцам. Канапа стаяла злева, дзе навісала лесвіца. Побач з канапаю можна было нават стаяць, на гэтым месцы спаў, падкінуўшы цыноўку, худы, як шкілет, стары.

— Завальвайся… — паказаў Абдула на тапчан. — Ага, а ты ўсё зрабіў на дварэ, што трэба? Бо ў нас тут ніякіх туалетаў няма.

Янг на гэта нічога не сказаў.

— А чаму ён спіць доле, а не на тапчане? Вы маглі б і ўдвух памесціцца.

— Маглі б. Але там ён лепш упадабаў: няма куды падаць. Ты лёг? Выключаю… — Абдула ўзяў дзверы на кручок, а тады ўжо выключыў святло. Прабраўся да Янга навобмацак.

— Шкада… Стары ён усё-такі.

— Ды які ён стары? Трыццаць пяць — сорак гадоў. Гэта ён з-за наркотыкаў стаў, як дзед. Усе свае грошы пускае на гераін. Не дзядзька мяне, а я яго ўтрымліваю. Шкада — хворы, няшчасны чалавек… І тапчана шкада, нічога больш у нас няма. Тут хоць над галавою не капае… А так хочацца збегчы куды вочы глядзяць!