— Перш за ўсё — вазьмі сябе ў рукі. Нягледзячы ні на што, трэба жыць. Трэба! Цяпер кожны сумленны чалавек на ўліку. Мы ўжо не належым толькі сабе, не можам самі распараджацца сваім жыццём.

— Гэта — у будучым. Ты мне скажы — цяпер што рабіць?!

— Пайсці і пастарацца хоць крыху адпачыць. Раніцы трэба дачакацца… І будзем шукаць… Аднаго не магу зразумець: чаго ён з акваланга вылузаўся?

— Магло быць глыбіннае ап'яненне… Я ж яму нічога пра гэтае ап'яненне не гаварыў… Толькі пра элементарную тэхніку бяспекі… Хіба я мог падумаць, што ён будзе апускацца на такую глыбіню? Адзін, без усякай страхоўкі!.. Я і то яшчэ ні разу на такую глыбіню не спускаўся.

— Ідзі, дружа, дадому. Паспі, калі зможаш… Цяжкі будзе заўтра дзень. Я да цябе прыйду, як толькі развіднее. А ноччу нічога не зробіш, нічым яму не паможаш.

«Паможаш…» Хоць бы цела знайсці… Хоць бы цела…» — роспачліва думаў Радж.

Піва нават не крануў. Пайшоў ад стала моўчкі, не развітаўшыся.

Натача кончыла лупіць доўгі, як пакалак, крывы клубень ямса. Парэзала на кружочкі, каб абсмажыць. І тут вярнуўся Радж.

— А я і забыўся табе сказаць… Макароны ж ёсць вараныя. Еш.

— Гэта я на раніцу падсмажу, з сабою возьмем. — У Натачы горна дрыжалі губы.

— У Крафта яшчэ агонь гарыць — забягу. Мо дасць «Нептуна» на заўтра, — сказаў Радж ціха, як прыбіты, і выйшаў.

— Ага, схадзі,— як гаспадыня, згадзілася Натача. Падымаўся Радж па скрыпучай лесвіцы цяжка, па-старэчы.

Для прыліку пастукаў, але дзверы адчыніў, не чакаючы адказу.

За сталом Крафта сядзеў, уткнуўшыся ў паперы, Судзір.

— А дзе… містэр Крафт? — спытаў здзіўлена.

— Быў ды сплыў…— неахвотна падняў галаву Судзір. Выгляд незадаволены: перашкодзілі.— Праўда, заўтра яшчэ зможаш яго пабачыць — будзе тут з натарыусам. І ў Англію паедзе.

— У госці? У водпуск? — усё не мог ачомацца ад такое неспадзяванкі Радж.

— Многа пытанняў задаеш. Гавары, што ты хацеў…

— Я хацеў… З гаспадаром мне трэба было б пагаварыць.

— Слухаю цябе, — Судзір паглядзеў на ручны гадзіннік.

— Дык ты… дык вы…

— Можаш гаварыць «ты», як і раней. Я не пакрыўджуся. Праўда, былі ў нас сутычкі па рабоце… Але дзе іх не бывае? Служба ёсць служба. А хто старое ўспомніць, таму вока вон.

— Дык што — у цябе цяпер трэба прасіцца… прасіць?!

— Ага. Ніхто не ведае, хто ў каго будзе на памінках. Заўтра апошнія паперы на куплю-продаж падпісваем.

Радж памаўчаў, збіраючыся з духам і з думкамі.

— Гора ў мяне… Янг утапіўся… на Горным… Шукаць трэба ехаць.

— О, богі… Калі ж гэта магло здарыцца? Я ж учора яго бачыў.

— То — учора, а гэта — сёння. «Нептуна» буду прасіць… І каб самога з работы адпусціў.

— Мне з табою трэба пра многае пагаварыць. Але пакуль што і ў цябе клопаты, і ў мяне. На днях абавязкова пагаворым.

— Дык я пра «Нептуна»…

— Возьмеш. Я табе абавязаны, можна сказаць, жыццём… Думаю, што потым усе страты ад прастою нагоніш. Так?

— Так, містэр Судзір.

— Ну, нашто так афіцыйна? Я хацеў бы, каб адносіны паміж намі засталіся сяброўскія. Бывай! — крыху прыўзняў над сталом забінтаваную правую руку.

— Дабранач! Дзякую.

«От як… Праглынуў Крафта — і не папярхнуўся. І дзе ён грошай столькі на гэта ўзяў? Зарплата ў яго была толькі напалавіну большая за маю…»

Чырвоныя губы выдадуць таго, хто жаваў бетэль. І сляпому відаць: сам Судзір прыклаў руку да разарэння Крафта. Іначай не гаварыў бы пра гэта з такім спакоем і задавальненнем. Нават вестка пра гібель Янга не вывела яго з гэтага настрою. А хлапчук жа шчыра любіў дэльфінаў, ахвотна, нават празмерна памагаў Судзіру ў рабоце.

Цесна думкам у Раджавай галаве.

Аддаў тапчан Натачы, а сам, узяўшы трохі чаго пад бок, уладкаваўся на лаўцы на дварэ. За цэленькую ноч нават і на волас не замгнуў. Хворае ўяўленне малявала жахлівыя карціны, і ўсё — пра тое, як гінуў, тапіўся Янг. «Я… Толькі я вінаваты ў гібелі брата… Не дапільнаваў, не дагаварыў таго, што павінен быў гаварыць. А трэба было ўсю ўвагу яму аддаць — і за сябе, і за бацьку, і за маці…»

І быў такі цяжкі момант, так аблягло сэрца болем і пакутамі, што хацеў ужо пакончыць з сабою. Ды застагнала, пачала ўскрыкваць у сне Натача, і гэта крыху ацвярэзіла.

Прайшоў у камору, памацаў Натачын лоб. Ён быў гарачы, аж палаў, і Радж узяў ручнік, схадзіў у душ, намачыў. Выйшаўшы, паслухаў яшчэ, як непакояцца, плюхаюць у басейне запалоненыя дэльфіны.

Ручнік крыху памог, хоць і невялікая была ад яго прахалода. Натача задыхала раўней, толькі ўсхліпвала часам тоненька не прачынаючыся. «Бедная дзяўчынка… Наперажывалася… Нічога не сказала — мо на яе вачах загінуў Янг?»

Рэштку ночы прыслухоўваўся, як Натача дыхае. І тое, што не застаўся сам-насам са сваімі думкамі і перажываннямі, а давялося клапаціцца пра другога чалавека, уратавала яго.

Пераканаўшыся, што заснуць не ўдасца, пад раніцу зарадзіў паветрам тры камплекты балонаў, падрыхтаваў два аквалангі і два касцюмы — сабе і Амары, бо рост яго ведаў.

Гэтыя тры камплекты балонаў ды той запасны, што недзе на Горным — чатыры. Павінна хапіць надоўга.

Раніцаю Натача ўстала амаль здароваю, гарачкі не было. Пакуль Радж з Амараю рыхтаваліся ў паход, выносілі ўсё, што трэба, на бераг заліва, пакуль спускалі тэльферам да вады «Нептун», прымацоўвалі да кармы матор, Натача збегала ў булачную — ажно ў цэнтр горада. Іх трое, Абдула — чацвёрты, Тота — пяты. Кампанія назбіралася вялікая, і трэба будзе прабыць на Горным мо цэлы дзень. «Гора горам, а чалавеку ўсё роўна трэба падсілкоўвацца», — разважала яна па-даросламу.

Калі плылі да Горнага, Радж усё пытаў абы-што ў Натачы — абы не маўчаць, не заставацца сам-насам з думкамі пра Янга. Спачатку пра ялік спытаў: «Дзе пакінулі?», потым: «А дзе Абдула будзе чакаць?» Памаўчаў, паўзіраўся ў панараму Кампонга, і зноў: «Не гаварыў Янг — добра ён зараджаў балоны, поўнасцю? Які быў ціск на манометры?» Натача адказвала, але коратка і быццам неахвотна: настрой быў прыгнечаны.

Дамоўленасці, дзе будуць прыставаць да Горнага, не было, і Амара скіраваў лявей Кампонга, а потым забраў яшчэ больш у мора, каб абысці папераджальныя буйкі на паласатых бочках каля лагера. Здалёк буйкі здаваліся нейкімі казяўкамі, што паснулі на вадзе.

— Гэта і ёсць той лагер? — пакрычаў Радж.

— Ага-а! — крыкнуў і Амара.

— А дзе ты прычаліш? Там яшчэ ёсць паселішчы?

— Няма! На чысты бераг высадзімся!

— Разварочвайся назад!

— А што такое?

— А то-ое! Я ўжо раз прыставаў да пустога берага, з ялікам. На Раі! Дык мне — во-о! — паказаў Радж на шрам-месячык пад левай сківіцай. — А ялік праламалі і ўтапілі. Давай да прычала!

Амара зрабіў круг у бок адкрытага мора, пакіраваў да Кампонга. Але не вытрываў, усё-такі пракрычаў Раджу:

— Параўна-аў! Там жа кантрабандысты былі ці піраты!

— Тут таксама… Яшчэ невядома хто!.. А калі што з «Нептуном» здарыцца, Судзір у турме згноіць!

Паддаў усім трывогі Радж. Ён і раней адчуваў, што з гэтым лагерам не ўсё проста, а падслуханая размова Піта з Судзірам і зусім насцярожыла. Вельмі ж настырна лез Судзір у кампаньёны да Піта і вельмі ж адбрыкваўся ад гэтага Піт! Можа, лагернікі і навукаю займаюцца, хто ведае. А калі тая навука толькі камуфляж, як і Судзір падазраваў? Мо яны самыя сапраўдныя драпежнікі, здольныя не толькі на выкраданне дэльфінаў. У такіх людзей нічога святога за душою няма.

Спачатку ўбачылі Абдулу — сядзеў на прычале, а потым і ялік. Ушчыльную да яліка падплысці не змаглі, ён быў густа абстаўлены лодкамі. Выбралі месца, дзе больш свабодна каля масткоў, уклініліся і закінулі кармавы ланцуг за прычальны прэнцік, прыкаваны да дошак уздоўж усяго прычала. Замкнулі на замок старанна.

— Ты чаго тут? — першая выскачыла на дошкі Натача.

Абдула, мабыць, скарчанеў седзячы, бо ўставаў няўклюдна, крэкчучы і трымаючыся леваю рукою за сярэдзіну. Правая была засунута за пазуху.