Литмир - Электронная Библиотека
Содержание  
A
A

У пераказе Кручкова яго бітва з пераўзыходзячымі сіламі немцаў выглядае амаль штодзённай працай, але ж сутыкнуліся казакі не з наспех мабілізаванымі пехацінцамі, а з кавалерыстамі, якія былі элітай у кожным войску і мелі адпаведную падрыхтоўку. Тым больш неверагодным выглядае зыход бойкі. Хоць тут верагодна казакі натрапілі на недасведчаных кавалерыстаў, супраць якіх і вызначыліся сваім майстрэрствам. Нездарма віншаваць казакоў з такім подзвігам прыехаў сам камадуючы арміяй. Дарэчы, генерал Рэненкампф сам быў дасведчаным кавалерыйскім камандзірам і знаўся на кавалерыйскай цінцы.

За перамогу ў сутычцы з немцамі ўсе чатыры казакі сталі георгіеўскімі кавалерамі, а Георгіеўскі крыж 4-й ступені за нумарам 5501, які атрымаў Кузьма Кручкоў, стаў першай георгіеўскай узнагародай, у Першую сусветную вайну. Аб гэтым подзвігу паведамілі імператару і надрукавалі нататкі ў газетах. Бравы малады казак імгненна стаў расійскай знакамітасцю.

Кузьма (Казьма) Кручкоў нарадзіўся ў 1890 годзе на хутары Ніжне-Калмыкаўскім Вусць-Мядведзіцкай акругі Войска Данскога ў сям’і карэннага казака-старавера Фірса Ларыёнавіча Кручкова. Як і ўсе казацкія дзеці, Кузьма адвучыўся ў станічнай школе, бо адукацыю казакі паважалі і непісьменных не любілі. У 1911 годзе Кручкоў быў прызваны на абавязковую службу ў 3-і Данскі казачы імя Ермака Цімафеева полк. На пачатак вайны ён быў у чыне прыказнога, што адпавядала яфрэйтару ў арміі, і лічыўся дасведчаным байцом, што і прадэманстраваў у першай жа бойцы.

Адляжаўшы пасля сутычкі ў лазарэце 5 сутак, Кручкоў вярнуўся ў полк і атрымаў адпачынак, каб з’ездзіць на радзіму. Можна сабе ўявіць, з якой славай ён з’явіўся ў станіцы з Георгіем на грудзях. Кручкоў да таго часу ўжо быў жанаты, меў сына і дачку, таму водбліскі яго славы адбіваліся і на яго сям’і.

Адпачыўшы дома, Кручкоў вярнуўся на фронт. Ён яшчэ не аднойчы ўдзельнічаў у баях, зноў быў паранены, але падобных подзвігаў больш не здзяйсняў. Ён таксама атрымаў новыя ўзнагароды. Да канца вайны даслужыўся да чына падхарунжага (першы афіцэрскі чын у казацкім войску), атрымаў яшчэ адзін георгіеўскі крыж і два георгіеўскія медалі. Ёсць інфармацыя, што Кручкоў паспеў нават атрымаць залатую георгіеўскую зброю, вельмі ганаровую сярод афіцэраў узнагароду.

Але чаму гісторыкі і пісьменнікі забыліся пра Кручкова? У савецкія часы, у прыватнасці, аб ім ніхто нічога не ведаў.

Пасля Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года Кручкоў быў абраны старшынёй палкавога камітэта, а пасля развалу фронта разам з палком вярнуўся на Дон. Мірным жыццё не атрымалася. Жыхары адных вёсак, а часам і чальцы адных сем’яў апыналіся на розных баках крывавай мяжы, якая падзяліла Расію. Так, удзельнік легендарнага бою Міхаіл Іванкоў служыў у Чырвонай Арміі, пазней сустракаўся з Шолахавым і распавядаў яму аб подзвігу Кручкова. Ці то казак нешта не тое распавёў пісьменніку, ці то, ідучы ўслед за пісьменніцкай задумай, Шолахаў па матывах гэтага бою напісаў у рамане «Ціхі Дон» уласны, які выглядаў як недарэчная сутычка. А магчыма, да Шолахава дайшлі чуткі, што подзвіг чатырох казакоў быў ад часткі іх уласнай прыдумкай, ці пісьменнік не змог да канца паверыць, што адзін чалавек у кавалерыйскай цінцы мог забіць 11 ворагаў. Зрэшты, у падробцы падазравалі і ўласна Шолахава — маўляў, ён не сам напісаў «Ціхі Дон», а спісаў усё з дзённіка нейкага казацкага афіцэра.

Кручкоў у гады Грамадзянскай вайны сабраў патрызанскі атрад для супраціву іншаму вядомаму казаку Філіпу Міронаву, будучаму камандзіру 2-й Коннай арміі чырвоных. Баі былі цяжкімі, бо па абодвух баках фронту былі дасведчаныя, жорсткія змагары, якія ў свой час разам спасцігалі вайсковую навуку ў лютай барацьбе з германцамі.

Таксама ўмела, як і супраць немцаў, Кручкоў ваяваў і супраць чырвоных, і да лета 1919 года стаў сотнікам. Загінуў Кузьма Кручкоў па адной версіі ад кулямётнай чаргі, па іншай — быў схоплены чырвонымі і расстраляны. Пахавалі героя Першай сусветнай вайны Кузьму Фірсавіча Кручкова на могілках роднага хутара. Ну а савецкія гісторыкі і ідэолагі зрабілі ўсё, каб сцерці памяць аб удалым казаку.

ТАНКІ!

На франтах Першай сусветнай вайны шмат якое ўзбраенне было выкарыстана ўпершыню. Навінкай было не толькі самалётабудаўніцтва, але і танкабудаўнітва. Як і першыя самалёты, першыя танкі выглядалі нязграбнымі монстрамі. «Tank» — па-англійску «рэзервуар» або «бак».

Менавіта так англічане называлі падобныя да цыстэрнаў браніраваныя машыны на гусеніцах.

Нямецкая газета часоў Першай сусветнай «Ляйпцыгер Ілюстрыртэ Цайтунг» пісала:

Танкі — гэта бязглуздая фантазія і шарлатанства. Машыны-пачвары прыводзяць салдат у разгубленасць толькі на кароткі час, але потым здаровая душа добрага немца супакойваецца, і ён з лёгкасцю змагаецца з дурной машынай.

На ілюстрацыі да артыкула была выява з нямецкімі салдатамі, якія адважна ўзбіраюцца на англійскі танк, забіваючы яго экіпаж… Але гэта была толькі слабая спроба супакоіць салдат. Танкі і на самой справе наводзілі на немцаў амаль панічны жах.

Усё пачалося 20 кастрычніка 1914 года, калі англійскі ў той час яшчэ падпалкоўнік Эрнэст Суінтан звярнуўся ў ваеннае міністэрства з прапановай пабудаваць браніраваную машыну на гусеніцах, выкарыстаўшы для гэтага амерыканскі трактар «Холт». У сваёй дакладной Суінтан абазначыў абрысы новай машыны і ўказаў задачы, якія яна зможа вырашаць падчас баявых дзянняў: пракладаць дарогу пяхоце, прыгнячаць праціўніка сваёй моццу псіхалагічна і пры дапамозе гарматаў і кулямётаў знішчаць яго фізічна.

Пасля прыезда ў Англію Суінтан выказаў сваю прапанову ў размовах з сакратаром камітэта імперскай абароны капітанам Хэнкі і інжынерам Тулакам. У выніку, пасля гэтых размоў у сярэдзіне 1915 года Тулак зрабіў даклад у вайсковым міністэрстве аб будаўніцтве гусенічных «сухапутных крэйсераў», узброеных гарматамі, і «лёгкіх сухапутных знішчальнікаў», узброеных кулямётамі.

Вайсковае міністэртсва вельмі асцярожна паставілася да гэтага праекта. У лютым 1915 года яно аргінізавала выпрабаванні гусенічных трактароў для праверкі іх праходнасці. Трактары не вытрымалі даволі суворых штучна створаных тэхнічных умоў, і доследы спыніліся.

У той час пытаннем «сухапутных караблёў» зацікавілася марское ведамства. Служба марской авіяцыі Адміралцейства (RNAS), вымушаная арганізоўваць ахову сваіх аэрадромаў на кантыненце, вырашыла выкарыстаць з гэтай мэтай бронеаўтамабілі. Некаторы вопыт выкарыстання матарызаваных сродкаў і сувязь з існуючымі фірмамі, відаць, сталі прычынай таго, што RNAS занялася неўласцівай ёй справай.

Ва ўсялякім выпадку, напрыканцы 1914 года адзін з кіраўнікоў RNAS Мюрэй Суэтэр дэманстраваў перад тым жа Хэнкі драўляную мадэль бранявога шчыта, умацаванага на самаходных калёсах. За гэтым шчытом павінны былі хавацца пехацінцы. У той жа час была высунута прапанова стварыць для «ачысткі» акопаў цяжкія каткі, якія б ззаду перасоўваліся гусенічным трактарам. Хэнкі зрабіў аб гэтым даклад першаму лорду Адміралцейства (марскому міністру). Вынікам быў ліст апошняга на імя прэм’ер-міністра, напісаны ў пачатку студзеня 1915 года. У лісце пісалася:

Гэта было даволі проста, за кароткі час абсталяваць некаторую колькасць паравых трактараў неабходнымі бранявымі шчытамі, якія б закрывалі ад куль і дазволілі б схаваць людзей і кулямёты… Ужытыя ўначы, яны ў пэўнай ступені не баяліся б артылерыйскага агню. Гусенічная сістэма дазволіла б ім з лёгкасцю пераадольваць акопы, а сваім цяжарам машына магла б знішчаць дротавыя загароды.

Гэты ліст не меў поспеху. Сам жа марскі міністр вырашыў на першы час абмежавацца вырабам цяжкіх каткоў. Аднак, іх выпрабаванні далі адмоўныя вынікі.

У студзені 1915 года маёр RNAS Хэтэрынгтан прадставіў праект «сухапутнага крэйсера». «Крэйсер» уяўляў сабой гіганцкую трохколавую машыну даўжынёй 30 м, шырынёй 24 м і вышынёй 14 м. На кожнай з трох веж, абароненых 75-міліметровай бранёй, павінны былі быць усталяваны па дзве чатырохдзюймовыя гарматы. Усе гэтыя спробы і эксперыменты прывялі да стварэння ўвосені 1915 года першага англійскага доследнага танка «Вялікі Уіллі», названага ў гонар лейтынанта Уілсана. Гэтая машышына і стала прататыпам першага англійскага баявога танка «Mark-I».

18
{"b":"665598","o":1}