ЧЫРВОНЫ БАРОН
Куды больш выдомым, чым А. Казакоў і П. Несцераў сярод пілотаў часоў Першай сусветнай вайны з’яўляецца нямецкі ас барон Манфрэд фон Рыхтгофен. Ён лятаў на «Фокеры» чырвонага колеру, за што і атрымаў знакамітую мянушку Чырвоны барон, шмат каму вядомую дзякуючы Галівуду.
Манфрэд фон Рыхтгофен нарадзіўся 2 мая 1892 года ў горадзе Брэслау (цяпер Вроцлаў, Польшча) ў сям’і прускага арыстакрата, і гэта значыла, што вайсковая кар’ера для яго была прадвызначана. Пасля заканчэння ваеннай вучэльні ў Вальдштадце, ён паступіў у ваенную акадэмію і стаў выдатным стралком і ездаком. У 1912 годзе ў чыне лейтынанта ён распачаў службу ў конным палку. У жніўні 1914 года мірны рытм армейскай службы быў перарваны пачаткам Першай сусветнай вайны. Манфрыда прызначылі камандуючым падраздзялення, якое ўдзельнічала ў наступленні на Расію. Але ў хуткім часе яго роту перакінулі на Заходні фронт.
Але вайна ў Францыі была не для кавалерыі: чалавек на кані сярод траншэй і калючага дроту быў проста бездапаможнай мішэнню для кулямётаў ворага. Як і саюзнікі, Германія трымала кавалерыю ў ар’ергардзе, дарэмна чакаючы на прарыў. Рыхтгофену прыходзілася выконваць абавязкі інтэнданта. Важданне з паперамі, нудныя гаспадарчыя справы ператварылі мары аб баявых подзвігах у нешта нездзяйсняльнае. У маладога афіцэра было дастакова шмат часу, каб паназіраць, як уверсе зараджалася новая форма баявых дзеянняў. Гэта давала магчымасць пазбавіцца нуды і акопнага бруду. Рыхтгофен пачаў вучыцца прафесіі назіральніка, і ў хуткім часе быў адпраўлены на Усходні фронт, дзе рэгулярна ўдзельнічаў у разведвальных палётах.
Надышоў час матораў, і былы кавалерыст перасеў з каня на самалёт. Ён зразумеў, што палёты — яго стыхія. Манфрэд пісаў маці:
Я штодня лятаю над войскамі ворага і дакладваю аб іх перасоўванні. Тры дні таму паведаміў аб адступленні рускіх. Ты не ўяўляеш, які я быў шчаслівы.
У жніўні 1915 года Рыхтгофен быў перанакіраваны на Заходні фронт у звышсакрэтнае злучэнне пад кодавай назвай «Брыгада галубоў», прызначанае для бамбардзіровачных аперацый. Скончыўчыўшы да Калядаў у тым жа годзе трэніровачны курс, Рыхтгофен атрымаў доўгачаканыя «крыльцы» — знак адрознення лётчыкаў. Рыхтуючыся да баявых вылетаў, ён прышрубаваў да верхняга крыла свайго самалёта-разведчыка кулямёт. Гэта было нешта новае. Цяпер паветраныя баі выглядалі не так, як у пачатку вайны, калі пілоты выкарыстоўвалі толькі карабіны і рэвальверы. Праўда, ідэя з кулямётам належыць не Рыхтгофену. Яшчэ ў лютым 1915 года француз Ралан Гарос усталяваў стацыянарны кулямёт, які страляў скрозь працуючы прапелер. Нямецкі авіяканструктар А. Фокен, вывучыўшы захоплены французскі самалёт, сканструяваў перарывальнік, дзякуючы якому кулямёт выстрэльваў толькі ў той момант, калі на шляху кулі не было лопасці вінта. Перарывальнік Фокера быў прыладжаны на монаплан «Айндэкер», які і стаў першым сапраўдным знішчальнікам. Кулямёт на «Айндэкерах» зрабіўся сапраўнай пякельнай карай для практычна безабаронных саюзніцкіх самалётаў-разведчыкаў. За дзесяць месяцаў тэрору, які распачаўся ў жніўні 1915 года, «Айндэкеры» практычна «ачысцілі» неба ад машын праціўніка. У студзені 1916 года штаб брытанскіх каралеўскіх ВПС аддаў загад суправаджаць кожны самалёт-разведчык трыма знішчальнікамі ў самкнёным шыхце.
«Айндэкер» выхаваў цэлы шэраг знакамітых нямецкіх лётчыкаў-знішчальнікаў. Ас Освальд Бёльке выпрацаваў асноўныя і непарушныя правілы паветранага бою. Яго сябар Макс Імельман першым здзейсніў класічны манеўр, які атрымаў назву пераварот Імельмана — віраж і паўпераварот, у выніку якога самалёт адразу апынаўся ззаду і па-над самалётам праціўніка, са смяротным зыходам для апошняга, як правіла. У той час Рыхтгофен яшчэ не прабіўся ў шэрагі асаў. Ён працягваў разведвальныя палёты і бамбардзіроўкі спачатку ля Метца, потым зноў на Усходнім фронце, дзе ў чэрвені 1916 года расійцы перайшлі ў маштабнае наступленне. Рыхтгофен адзначыў, што кулямётны абстрэл калон варожай кавалерыі зверху з’яўляецца вельмі эфектыўным. Пад яго агнём казацкія войскі літаральна рассыпаліся ў розныя бакі. Менавіта ў той час Освальд Бёльке, прыбыўшы на Усходні фронт у пошуку пілотаў для свайго палка «Паветраны паляўнічы», заўважыў талент Рыхтгофена.
У свае 25 год, усяго на год маладзейшы за Рыхтгофена, Бёльке ўжо быў патрыярхам нямецкай авіцыі, ён збіў 19 самалётаў ворага і быў адзначаны гараровай ўзнагародай Жалезны крыж 1-га і 2-га класаў. Гэты лепшы на 1916 год ас у Германіі, ды і, бадай, ва ўсёй тагачаснай Еўропе, атрымаў кваліфікацыю лётчыка ў 23 гады — 15 жніўня 1914 года, стаўшы спачатку назіральнікам, а пазней пілотам двухмясцовага разведчыка. У пачатку вайны Освальд Бёльке служыў у авіяцыйнай частцы FA-13 у Францыі і лятаў разам са сваім братам Вільгельмам, які быў яго назіральнікам. Пасля пераводу ў вайсковую чатку FA-62, 4 ліпеня 1915 года Бёльке атрымаў сваю першую паветраную перамогу, лятаючы на LVG. Ён, а дакладней, яго назіральнік лейтэнант Хайнц фон Вюліш збіў французскі «Маран-Парсюль».
Такім чынам, фон Рыхтгофен патрапіўся на вочы да першага аўтарытэта германскай авіяцыі. У верасні 1916 года будучы Чырвоны барон увайшоў у склад эскадрыльі Jasta-2. Яго мары здзейсніліся, ён у рэшце рэшт стаў знішчальнікам.
У той час брытанцы і французы дзякуючы новым французскім самалётам «Ньюпар» перахапілі ініцятыву ў паветры. «Айдэкеры» састарэлі. Ім на змену на фронт прыбылі абцякальныя, з акулінымі насамі біпланы пад назвай «Альбатрос». Менавіта на «Альбатросе» Рыхтгофен распачаў лік сваіх перамог, 17 верасня 1916 года збіўшы біплан брытанскіх ВПС «ФЕ-2».
«ФЕ-2» быў манеўраным самалётам, але вінт, размешчаны ззаду, рабіў з яго выдатную мішэнь для атакі з тылу. Смяротна паранены пілот здолеў пасадзіць біплан. Рыхтгофен прызямліўся побач, каб упэўніцца ў сваім поспеху. Увечары ў гонар першай перамогі ён замовіў у берлінскага ювеліра срэбны кубак. Потым іх назбіралася цэлая калекцыя — па кубку за кожны збіты самалёт.
28 кастрычніка 1916 года Освальд Бёльке ўзняў свой самалёт у паветра апошні раз. Яго суправаджалі пять пілотаў, сярод якіх быў і Манфрыд фон Рыхтгофен і Эрвін Бёме. Ушасцёх яны атакавалі два аднамясцовых англійскіх знішчальнікі Airco-DH.2. Перад атакай Бёльке няправільна зашпіліў свой рамень. Падчас бою Бёме і Бёльке, не заважыўшы адно аднаго, атакавалі адну і тую ж цэль і сутыкнуліся. Падаецца, сутыкненне было ледзь заўважным, Бёме толькі злёгку зачапіў коламі верхняе крыло самалёта Бёльке, але на высокай хуткасці нават судакрананне аналагічна ўдару вялізнага молата. Самалёт Бёльке адштурхнула, ён пачаў рэзка зніжацца і, пятляючы, знік у аблоках.
Верхняе крыло адарвалася, але ў лётчыка атрымалася адносна паспяхова пасадзіць свой «Альбатрос». Удар аб зямлю быў не надта моцным, але няправільна зашпілены рамень і тое, што Бёльке часта ігнараваў шлем, стала прычынай трагедыі.
Праз хвіліну цела пілота-аса дасталі з разбітага самалёта. Гаўптман Освальд Бёльке, заснавальнік тактыкі паветранага бою, які збіў 40 самалётаў праціўніка, загінуў у 25 гадоў.
Увечары таго ж дня на аэрадром Першага знішчальнага злучэння англійскі самалёт скінуў вымпел з надпісам: «У памяць аб капітане Бёльке, нашым мужным і высакародным суперніку, ад брытанскіх Каралеўскіх паветраных сіл». Бёльке сарод пілотаў-знішчальнікаў быў абсалютным аўтарытетам. Пасля яго гібелі Jasta-2 была перайменавана ў гонар заснавальнікаў Jasta Boelcke.
Праз тры дні падчас пахавання Бёльке фон Рыхтгофен нес на чорнай падушачцы медалі свайго настаўніка. Ён вырашыў адпомсціць.
Лік перамог Рыхтгофена хутка павялічваўся, але 23 лістапада 1916 года яго ледзь не напаткала смерць у двубоі з англійскім асам маёрам Хоўкерам, камандзірам эксадрыльі брытанскіх ВПС. Але падчас жорсткай бітвы загінуў усё ж апошні, прычым у непасрэднай блізкасці ад англійскай лініі абароны. Маёр Хоўкер раней лятаў на састарэлым «ДК-2» са штурхальным вінтом, але цяпер «Альбатросу» зрабіў выклік новы хуткі і вёрткі «Сопвіч Пап» («Sopwith Pup»), адзін з першых брытанскіх знішчальнікаў, узброеных кулямётам, які страляў скрозь прапелер.