Быў калісьці Шурка. І было Шурку сем год. І быў ласы Шурка на пірагі і абаранкі. А пірагоў і абаранкаў - шэры кот наплакаў... Таму татка мамку біў, прыгаворваў:

- Ты жыццё маё засіліла, апаскудзіла, у-у, брыда сухарэбрая.

Тады Шурка бег, кідаўся бацьку ў калені і, цалуючы шурпатыя, прапахлыя клеем і сасновымі стружкамі рукі, мачыў слязой палапленыя штаны бацькавы і, схапіўшы аберуч вялікі-вялікі рыжы чобат бацькаў, віс на ім, віс і прасіў:

- Не бі мамку. Я табе кажу ці не...

А часам татка плакаў, размазваў на шчаціністым твары п'яныя слёзы, памінаў пра грошы, памінаў пра кішэню.

- Гануля, зірні, галубка мая, у кішэню правую ў ватоўцы... палучка ж мая там.

Глядзела матка ў кішэню - выварочвала яе. Тады церушыліся на падлогу крошкі хлеба, махорка, недакурак цыгаркі, стары аблуплены гузік. Глядзела правую, глядзела і левую. І, схапіўшыся раптам рукамі за голаў, галасіла на ўсю хату:

- А Госпадухна мой, Божухна, і няма ж на яго, ірада, кары тае смертнае, і няма ж на яго, супастата, ні закону, ні совесці...

Потым кідалася за ручніком, складвала яго ў тры-чатыры рэдзі і біла, біла неміласэрна татку і па галаве, і па вачах, і па спіне. Біла і нібы знаходзіла ў гэтым нейкую ўцеху, асалоду. Татка пакідаў звычайна плакаць, часам пачынаў смяяцца.

- Ну, яшчэ... Ну, яшчэ... Ото, так... вось яшчэ трошачкі, па хрыбту, па хрыбту, вышэй крышачку, бач, нешта чэшацца.

«Чаго яму смяяцца?» - думаў пры гэтым Шурка і падыходзіў да маткі.

- Кінь, мамка, не чапай... Яшчэ абаранка прынясе калі... з макам.

Быў ласы Шурка на пірагі і абаранкі.

Пост. Даўжэнны-даўжэнны пост - уся хата прапахне таранамі, капустаю ды горкім алеем. А то і нішчымніца - бульба з лупінамі ды хлеб. І разам надыдзе дзень, запахне з печы смачным-смачным. Мамка пірагі пячэ, пасху пасвянцаць будзе. А вось і на стале яны, і пах ад іх, удыхнеш - і пуп да косці прыстае, прыліпае. Не вытрымаць. Чаму ж і не паспытаць часам. Асабліва калі мамка занялася ля парасяці, абдзірае яму капыцікі. І... на поўны рот, ды ходала пад печ.

Грыміць чапяла, увіхаецца мамка ля падпечча.

- Вылазь, антыхрыстава душа. Бач, аскароміўся, нячыстая сіла... Вылазь, душагубец.

- Не палезу!

- Я табе кажу ці каму?

- Не палезу...

Чапяла спрытна пападае па лабаціне, за чапялой сунецца доўгая хударлявая мамчына рука, і віхор жорсткіх валасоў пападае ў кастлявыя пальцы - нехаця палезеш.

- Кінь, кажу!

- Не кіну...

- Кінь, іначай заб'ю!

- Усё роўна не кіну...

І кавалачак пірага, застаўшыся ў сашчапераным кулачку, спрытна пападае ў рот.

- Дык ты так, нехрысць ты гэткая, пачакай жа, пачака-а-й... вось я павыбіваю з цябе гэткія авантуры, пазганяю шаршні з паганае спіны, пачакай.

І віхор жорсткіх валасоў звіваецца ў тугі вузел - вось-вось вочы на лоб вылезуць.

- Будзеш, гад, болей?

- Буду...

- А галованька мая няшчасная, нарадзіла на свае мукі радзімца, у бацьку, мусіць, паганец, удаўся, - і, даўшы добрага ляшча ў хрыбет, матка пакідала Шурку ў спакоі і замыкала ў шуфлядцы такія пахучыя, такія прыгожыя велікодныя пірагі і іншыя не менш прывабныя і спакусныя прысмакі.

А віхор жорсткіх валасоў, упарты віхор застаўся і да гэтага часу. І, мусіць, праз гэты віхор і перадалася ў Сашку Каведлу тая ўпартасць, настойлівасць, з якой браўся ён за кожную справу і ўмела ці няўмела яе праводзіў. Але праводзіў заўсёды.

- Пажывём - пабачым... Выліўкі нам не дзіва. Бач, анцімоніі разводзіць, на сходзе ні слова. Яму ўсё Анатоль Іванавіч - бацька родны знайшоўся. А сам ні кроку. Але ж пачакай, будзе час - будзе і квас. Не ўсё разам.

Сашка Каведла думаў аб гуце, аб камсамольцах, аб заснуўшай ячэйцы. І чым болей думаў - тым спакайней рабілася на сэрцы.

- Толькі на педалі націскай, таварыш Каведла... Ды канкрэтней, канкрэтней... Вось газету наладзіць бы, радыё... Красата!

Сказаў сам сабе і ўсміхнуўся.

Вечар выдаўся ласкавы і ціхі. На ўзгорку пахла мятай і чаборам. І гэты водар п'яніў голаў, кружыў яе - таму і пераліваліся так прыгожа далёкія зоркі, зыбаўся свет іх празрысты і чаруючы на ціхіх струменях ракі. Адтуль несла такой ядранай, падбадзёрваючай вільгаццю.

І кругом цемра - цёплая, убаюкваючая чэрвеньская цемра. І ледзь шалясціць бярозавы параснік на адхонах кручы, з-пад якой чутны ўсплёскі і бульканне вады ды ціхі-ціхі, як неўлавімыя шэпты ночы, шолах асакі і чароту.

І ў гэтую цішыню ўразаецца параход. Нехта дошкай вялікай лапаціць па вадзе, і шуршаць берагі, абмытыя рэзваю хваляй - адной, другой, трэцяй... Слабеюць нявідныя ў цемені хвалі, нікнуць... Прамільгнулі ліхтары, асвятлёныя акенцы, за якімі нейкі іншы свет, асаблівы. Паплылі ліхтары ў цемру, знік параход за павароткай, і зноў ціха, дрымотна... І крыху жаласна: быў параход і паплыў. І людзі на ім, і кожны едзе кудысьці, далей, у свет у шырокі.

А Анатоль Іванавіч гаворыць, гаворыць...

- Валечка - буду зваць вас так... бліжэй і прыемней... - і адчувае Валя яго руку на сваёй і ціхія пяшчотныя ласкі - гладзіць яе руку, перабірае пальцы.

«Усё роўна...» - мільгае нейкая няясная думка. Валя маўчыць, і ў гэтым маўчанні пакорнасць, замілаванне ўсім: і ракой, і ап'яняючым чаборам, і ціхім шолахам бярозавых лісцяў, і гэтымі словамі-шэптамі, што так блізка-блізка, як гэтыя цёплыя пальцы рукі, такой моцнай, настойлівай.

І з гарбулінкай нос. І такія разумныя вочы.

- Валечка, паглядзі. Падзівіся. Вось пайшоў параход: светлы, вялікі, прыгожы... І ўсюды цемень. Пайшоў, і няма... І жыццё наша, як той параход. Бліснула, і няма. Цемень адна... Дык запалім жа агні, каб было светла і люба. І цёпла. Любіць, любіць, Валечка, - тады шчаслівай дарогай пойдзем мы ў свет, у свет вялікі, бліскучы. Валечка, міленькая...

І такі ап'яняючы чабор... І шалясцяць лісты, перашэптваецца чарот з асакою. І не чуць іх ужо.

- Валечка...

Упалі зоры з неба і распасцёрліся нізка-нізка, парабіліся на кружэлкі вялікія: ружовыя, блакітныя і зялёныя - самыя цёплыя.

Потым зоры ўзняліся, паплылі ў недасяжную вышыню і нібы зняжывелі там у нейкай хітраватай усмешцы. І свет іх стаў скупы, халодны.

Зводдаль закігікала нейкая птушка. Уздрыганулася Валя, нечакана балюча сцялася ўсхваляванае сэрца. І пачала плакаць, нахіліўшы голаў на грудзі.

- Кінь, Валя... ці тут жа што страшнае?

- Як жа я...

- Ну, годзе, раз жывём мы на свеце.

Ішлі берагам моўчкі. Валя ўглядалася ўніз, у сцежку, хацела сабраць думкі, але яны не даваліся і разляталіся абрыўкамі ці хаваліся дзесьці, хаваліся ў старожкую цемень ночы.

У клубе была незвычайная цішыня, хоць народу сабралася і многа. Дый як не сабрацца - навіна - радыё! Павінна загаварыць сёння. Каведла без кепкі - адзнака вялікай турбацыі - часта лазіў пад столь, поркаўся нешта з цянюсенькім медзяным дротам, камандуючы адтуль Яшку і яшчэ двум камсамольцам, якія працавалі на вуліцы, праводзілі дрот у зямлю:

- Гэй, вы там, калі закапаеце, пакладзіце камень, бо яшчэ свінні адрыюць...

Каведла злазіў і бегаў ля стала, поркаючыся ля невялічкае скрынкі з рознымі блішчастымі шрубкамі, медзянымі цвікамі, пласцінкамі. І галоўнае, што прыкоўвала ўсіх да сябе, гэта электрычная лямпачка, якая гарэла немаведама для чаго, для якой патрэбы.

- Ты б загасіў яе, дарэмна псуеш, калі б то сказаць - ноч, а то ж відна.

- Ідзі ты, дзядзька... Пачакай вось крыху, раскажу пасля, а цяпер... вось лепей глядзі за парадкам.

Большасць старых сядзелі зводдаль - ніякавата ж адразу сунуць свой нос ва ўсякія забаўкі. Няхай ужо маладым гэтыя цацкі.

Колькі ні корпаўся Сашка - аж лоб умакрэў, - усё нешта не ішло на лад. Колькі ні надзяваў ён чорныя кружэлкі навушнікаў - нічога, акрамя роўнага гуду і шыпення, адтуль не было чутно.