- Аб чым гэта ты? - запытае часам жонка ў хаце.

- Што?

- Ды страціў хіба што? Згубіў? Уздыхаеш так цяжка...

- А ты сабе шкрабі бульбу, от і ўсё...

- Я от шкрабу!

- Ну і шкрабі...

- Гэта ён, мамка, панікадзілы ўспомніў... Не маліўся два дні, от і ўздыхае... Або пратасэі... Бач жа, папу прыслужвае...

- А ты, лузан, змоўчы... Бач ты яго, папругі захацеў адведаць. Калі параслі шаршні на спіне, дык пазганяю...

«...І трэба-такі даць, - думае Лаўрэн. - Не ў людзей пайшлі хлопцы. Басота, а не сыны... І каб у каго, а то ў яго... Сам бацюшка паважае нават. Праўда, бацюшка і сам не абы там што якое, але ж як-ніяк ніхто як не ад Бога...»

Лаўрэн падкідае ў цяпельца ламачча, трэскі, жмак сухое травы, які ахінаецца густым жаўтавата-белым дымам. Праз дым вылятае некалькі іскраў, потым яго праразаюць зыркія языкі полымя. І дым тады робіцца чорным і празрыстым... Цяпельца робіцца большым, сцягвае ноч з усіх бакоў, і таму здаецца яна яшчэ цямнейшай, і вышэй узлятаюць зоры, бліжэй насуваюцца алешкавыя кусты.

Лаўрэн ляжыць на спіне, узіраецца ў нябесныя глыбіні, прыслухаецца да начных гукаў. То трэсне галінка ў цяпельцы, зашуршыць асакой узбуджаная вадзяная хваля, дзесьці на вёсцы прапяе певень. І зноў усё ціха. Толькі чуваць, як сіпіць у цяпельцы мокрая сцяблінка. А за крутой гарой, абуджаючы берагі і поле, пранясецца прыглушаны рэхам гудок.

- Мусіць, пасажырскі пайшоў ужо. Ды і час яму.

І Лаўрэн уздыхне.

- Мудрасць на ўсё, мудрасць боская. Без яе ані кроку. І паравоз, і параход, - і кожны з іх з ліхтарамі... І зоры свецяць, а хіба ж іх паляць? Ды што зоры... Заўтра вун фашыны прыйдзецца ставіць на быстраку, прыкрая праца. Хіба Сяргею вось прапанаваць, а мо пагадзіўся б ён за якую капейку. Наўрад хіба. Пракавешны лодар, яму абы толькі міронаў лавіць, то ж стварэнне людское.

Лаўрэн уздыхне і пачне драмаць.

- Ніхто як Бог... - засыпае ён. - Так, Бог... А фашыны - яны нішто. Добра ставіць іх у зацішным месцы. А паспрабуй-ка на быстраку. І дручок уваб'еш, а пакуль за пярэвіткай сходзіш, друк і паплыў па вадзе, падмывае... Толькі турботы тыя... А як прыпадзе параходу на мялізну стаць - стане, і хоць ты яго друкам - уліпне, ні з месца... І семафоры вот гэтыя - свецяць, мігцяць. Свецяць ліхтарыкі... Вун аднойчы і Лаўрэну так засвяціў начальнік дыстанцыі, аж твар успух. Пад самае вока патрапіў - быў тады семафор недагледжаны. Што ж... Нішто як не ад Бога...

Яны глядзяць адзін на аднаго, і кожны думае:

«Ну, хопіць ужо... Іш ты яго, буркалы вылупіў...»

І ніяк не разыдуцца. У аднаго асадзісты карчакаваты выгляд. На бязбровым пухлым твары плюснявыя шчылінкі воч. Глядзяць, здаецца, зусім у іншы бок - вунь на тую алешыну, на сцябло конскага шчавелю. Глядзяць убок, але ўсё бачаць: кожны рух, кожны мірг, кожную нават аплешыну на Сяргеевай шапцы-кучомцы.

- Ну, дык што ж гэ-э-та, бра-а-це... пане Сяргей... Ну, дык як жа гэ-э-та?

Словы выціскаюцца паволі, з націскам, і ў такт гэтым словам нібы скача падбародавік і тапыршчуцца рудыя валасіны на ім. І валасін тых - ат, на развод хіба, як тых каласоў на неўрадлівым полі.

Сяргей углядаецца ў гэтыя валасіны і ўсміхаецца сваёй думцы:

«Ну й безлюдзь, і лескі і тае не скруціў бы», - і, зірнуўшы на свае вудзільны, кінуўшы вокам на рэчку, адказвае чалавеку. Адказвае з прыскокам, з захапленнем, адразу кідаючы цэлую жменю слоў, аб якіх ён бадай і не думае.

- Што як жа? І чаму як жа? Аб чым гэта вы? І чаго гэта вас, дзядзька Іван, узнясло гэтак рана? Хіба ж то справы якія?

І Сяргей аж адступіў на два крокі, каб стрэсці аб мокрую траву пясок з сваіх бліскучых ад расы атопкаў.

- Ды ты, пане Сяргей... ды ты пастой... Я вось пытаю, бачыш, пытаюся ў цябе: чаму ты на рэчку ідзеш, ці ў цябе ж няма другога клопату, ці ў цябе дзяцей, скажам, нямашака?

- Дзяцей? Шчэ колькі на маю галаву гэтай затлумы.

- Дык от я і кажу: дзяцей у цябе, можна сказаць, плойма - поўна хата пуплоў. І пакарміць яно кожнага трэба, канешне, трэба. Ды й адзежу, ды й абутак сякі-такі згораць... А там зіма неўзабаве... А хіба ж яно гэта ў цябе, як у людзей... Вунь людзі на касавіцу пайшлі... Вунь я калі яшчэ ўстаў, але дай, думаю, прайдуся на тыя беражкі гнілыя, бо, крый Божа, і выжнуць табе. Скасіць не скосяць, а бабы ношкамі пазносяць, павытапчуць больш. Панадзіліся вунь караўчанскія бабы, ды ўсё ў мой лог... Дык я сабе іду дый аб справе думаю... А куды яно табе патрэбна тым часам... Узяў бы касу - гэткі жа ты нязломак - ды ў рад да ўсіх, як і ўсе добрыя людзі. І ў цябе ж не абы-што, а сякі-такі шнур ёсцека... А з сваім управіўся - да людзей. А хіба, скажам, у мяне не знайшлося б працы табе. Вось хоць бы зараз, пайшоў бы да папакошваў трохі - ці мне ж з Напрэем аднаму ўправіцца?..

- І-і... дзядзька Іван! Наліха ж яна здалася мне, касавіца тая? Ці ў мяне коні ці каровы, авечкі? Дый пожанька ў мяне, ат, пуп прыкрыць камарыны, - і ўзяў бы касу, ды суседу ногі падрэжаш.

- А дзеці?

- Пры чым тут дзеці?

- Аб зіме, чалавеча, дбаць трэба. Вось чуў жа я, і не асеяўся ты...

- Уга! Толькі й бяды... Абы ў людзей было.

- Хоць бы бульбіну якую ўкінуў...

- Уга! А ў людзей капцы навошта? Будзе ў людзей - будзе і ў мяне.

Дзядзька Іван маўчыць. Ён не ведае, што сказаць, аб чым запытаць болей. «І не зломак, здаецца, але ж бачыш жа, такая ўжо людзіна няўдалая... А шчэ жаніўся чалавек, можна сказаць, жонку ўзяў... Дзіцяняты гэтыя самыя... ні андарачка табе, ні каб жонцы пярэднік да свята, ат, грэюць свет пузам... Людзі, каб на вас нарад...» Іван узіраецца ў дзіравыя Сяргеевы лахманы, на штаніну, дзе скача дзірка на дзірцы - вунь зусім калена голае.

- Ну, дык мо які дзень і прапрацуеш у мяне... з касой... Гэта я так ужо, кажучы да слова, бо ўчора трапілася жонку тваю пабачыць...

- Ага... - адказвае неўпапад Сяргей, які думае зусім аб іншых справах. «Вось прычапіўся, смала... І чаго яму трэба? Нашоў дурніцу... Уга, гэта табе не караўчанскія бабы, што за пазаддзе жалі. Але ж і на рэчку час. Мо што і трапіла за ноч».

І ўголас адказвае:

- Не, дзядзька Іван, нязручна мне, бачыш... Дый не паласа... Пашукайце ўжо іншага якога чалавека...

- Дык не пойдзеш?

- Ды ўжо ж так, дзядзька Іван, не прыпадае мне на працу ісці. Вось я на рэчку зараз, а там, дзівіся, за ноч і трапілася часам на шнур што-небудзь: ці шчупак, а то і мірон часам. Што ні што, а хунтаў на дзесяць павінна быць, няхай я з месца не крануся... А будзе што, адразу да Ёселя - дачнікаў цяпер панаехала... вун у хвойніку, дык пад кожным дрэвам аж плоймы. Абы лавілася рыба, дык будзе і хлеб...

- Дык ты б хаця паспытаць калі рыбіну б якую прынёс?

- Паспытаць? Чаму не... Вось я зімой вуюноў раз насмыгаў, дык жонка поўныя начоўкі набэхала, ды шчэ ў дзежачку... Ну, крыху пасмажылі, пасушылі вун колькі і елі ж, елі, можна сказаць, не ў жадобку елі. Ды шчэ людзям колькі ў Піліпаўку параздаў... Чаму ж і не паспытаць, уга...

«От, боўціла!» - думае дзядзька Іван, думае маўклівыя думы. Абодва маўчаць, і неяк нязручна разысціся. Разысціся не дагаварыўшыся.

З маўклівасці выводзіць Лаўрэн. Ён варочаецца дахаты з свайго рачнога логава, дзе пільнуе ён семафоры ды разам ужо і сялянскія паплавы.

- Ну, дык гэта вам дзень добры, ды з раннем вас, ды з якім яшчэ раннем! Расіцу, бач, Бог паслаў, вастры касу ды не давай спуску. Надвор'е, мае вы браткі, толькі на сена, прайдзі разок, варухні грабелінай ды на воза кладзі. Бачыш, сонца якое ўзышло... А ты, браце Сяргей, спяшайся, спяшайся, браце... Еду я каля зялёнага камення, дзе ты ўчора шнуры ставіў, дык, браток мой, як целяпнецца нешта, няйначай, сом... Сом не сом, але ж нешта табе прыдбала...

- Ты напраўды, дзядзька?

- Ну, а ты што думаў, каб я гэта ды на праваслаўнага чалавека чмуту наводзіў. Кажу ж табе праўду.

- Ну, дык я еду... Я ўжо твайго чаўна, дзядзька Лаўрэн, вазьму, бо мой, каб ён згарэў, прарашэціў крыху, засмаліць трэба...