Литмир - Электронная Библиотека
Содержание  
A
A

60

По мнению П. Лерха, название божества Куар, с которым гунны связывали молнии и небесный свет, происходит от иран. hvare 'солнце' (в Авесте), см.: Лерх П. Библиография//Отд. отт., извлечено из III тома Известий Имп. Археологического об-ва. СПб., 1861. С. 6.

61

Vestes suas etiam non lauant nee lauari permittunt et maxime ab illo tempore, quando tonitrua incipiunt, usque quo desinat illud tempus (LT, IV. 8).

62

Vestes nunquam lavant, quia dicunt quod Deus tunc irascitur, et quod fiant tonitrua si suspendantur ad siccandum; immo lavantes verberant et eis auferunt. Tonitruum supra modum timent. Tunc omnes extraneos emittunt de domibus suis, et involvunt se in filtris nigris in quibus latitant donee transient (Itinerarium. VII. 3).

63

Ср. со сведениями брата Иоанна о климате Монголии: «Климат в ней удивительно переменчив. Ведь в середине лета, когда в других странах обыкновенно в изобилии наибольшая жара, там бывают большие громы и молнии, от которых гибнет много людей; также величайшие снегопады бывают там в это время. Также там бывают столь величайшие бури с холоднейшими ветрами, что люди иногда [лишь] с трудом могут держаться на коне» (LT, I. 5).

64

Natigay соответствует монг.-письм. etügen, ötügen 'Земля, земля — владычица, божество земли'.

65

Magister Willelmus, quondam civis vester, mittit vobis quamdam corrigiam ornatam quodam lapide precioso quem ipsi portant contra fulgura et tonitrua (Itinerarium. XXXVI. 19).

66

Relatio Fr. Benedicti Poloni. 5: Ministri itaque Bati postulata ab eis receperunt munera, scilicet XL pelles castorum et LXXX pelles taxorum. Que munera portata sunt inter duos ignes sacratos ab eis et fratres coacti sunt sequi munera, quia sic mos est apud Thartaros expiare nuncios et munera per ignem.

67

Cp.: «У Батыя послы гордого первосвященника должны были подвергнуться еще большему унижению. Их принудили, в угоду татарским суевериям, пройти между двух огней и потом уже допустили к хану с теми же унизительными обрядами, что и у Корейцы», см.: Красносельцев Н. Западные миссии против татар-язычников и особенно против татар-мухаммедан. Казань, 1872. С. 41.

68

Ильхан — в данном случае Йошмут, сын Хулагу.

69

О силачах с булавами говорится и в китайских источниках; близ хана стояли два стража с большими самородными нефритовыми топорами, см.: [Палладий]. Комментарий архимандрита Палладия Кафарова на путешествие Марко Поло по Северному Китаю//Известия Имп. Русского Географического общества. СПб., 1902. Т. 28. Вып. 1. С. 40.

70

Quando carries manducant, unus eorum incidit et alius accipit cum puncta cutelli morsellos et unicuique prebet, quibusdam plus quibusdam minus, secundum quod eos magis et minus cupiunt honorare (LT, IV. 8).

71

В древнем Риме, гаруспики — предсказатели, изучавшие состояние печени, ее форму, цвет, расположение ее долей, состояние желчи, а также состояние сердца и легких жертвенных животных и по определенным признакам прорицали будущее. См. также: Пожидаева М. А. Общественные ауспиции и авгурии как сакральные действия: сходство и различия//Общество. Власть. Политика: Проблемы всемирной истории. Ярославль, 2005.

72

Казалось бы о гаруспициях или гадании по внутренностям животных говорится в «Тайной, истории монголов», где речь идет о болезни хана Угедея: «Пробовали посредством гадания по внутренностям животных вопрошать духов, не желают ли они принять в качестве выкупа-дзолик — золота с серебром или скота и всякого съестного» (Сокровенное сказание. § 272. Пер. С. А. Козина). А. И. Тугутов исправил перевод С. А. Козина, который внес детали, отсутствующие в оригинале. В частности, в оригинале не говорилось о способе гадания: böes böes tölgecin-e tölgeleülüesü '(устроили) гадания шаманов и шаманов-предсказателей', см.: Тугутов А. И. Гадание и традиционное мировоззрение монголов//Мировоззрение населения Южной Сибири и Центральной Азии в исторической ретроспективе. Барнаул, 2008. Вып. 2. С. 118–119.

73

Diuinationibus, auguriis, aruspiciis et ueneficiis, incantationibus multum intendunt, et, cum a demonibus eis respondetur, credunt, quod Deus ipsus loquatur. Quem Deum nominant Ytoga, sed Comani Kam ipsum appellant, quem mirabiliter timent et reuerentur ac ei oblationes offerunt multas et primicias ciborum et potus, et secundum responsum ipsius faciunt uniuersa (LT, III. 10).

74

Divini ergo, sicut ipse confessus est, sunt sacerdotes eorum, et quicquid ipsi precipiunt fieri, absque dilatione completur. Quorum officium vobis describo prout potui a magistro Willelmo addiscere et ab aliis qui verisimilia dicebant michi. Ipsi sunt multi, et semper habent unum capitaneum tamquam pontificem, qui semper collocat domum süam ante maiorem domum ipsius Manguchan, prope quantum posset lapide iactari. Siib; custodia ipsius sunt, ut supra dixi, bige que portant ydola eorum. Alii sunt post curiam in locis sibi assignatis, et veniunt ad eos de diversis partibus mundi qui confidunt in arte ilia. Istorum aliqui sciunt de astronomia, maxime ipse princeps, et predicant eis eclipsim solis et lune; et quando hoc debet evenire omnis populus preparat sibi cibaria, ita quod non oporteat eos egredi hostium domus sue. Et cum fit eclipis, ipsi sonant timpana et organa et faciunt magnum strepitum et magnum clamorem. Peracto autem eclipsi, tunc vacant potationibus et comes-sationibus et faciunt magnum gaudium. Ipsi predicunt dies festos vel infestos ad omnia negotia agenda; unde nunquam faciunt exercitum, nec ineunt bellum sine dicto eorum (Itinerarium. XXXV. 1–2).

75

Istorum secte sunt Moal sive Tartari; quantum ad hoc quod ipsi non credunt nisi unum Deum, tarnen faciunt de filtro ymagines defunctorum suorum et induunt eas pannis pretiosissimis et ponunt in una biga vel duabus, et illas bigas nullus audet tangere, et sunt sub custodia divinatorum suorum, qui sunt eorum sacerdotes, de quibus postea narrabo vobis. Isti divinatores semper sunt ante curiam ipsius Mangu et aliorum divitum; pauperes enim non habent eos, nisi illi qui sunt de genere Chingis. Et cum debent bigare, ipsi precedunt sicut columpna nubis filios Israel, et ipsi considerant locum metandi castrum et primo deponunt domos suas et post eos tota curia. Et tunc cum sit dies festus sive kalende, ipsi extrahunt predictas ymagines et ponunt eas ordinate per circuitum in domo sua. Tunc veniunt ipsi Moal et ingrediuntur domum illam et inclinant se ymaginibus illis et venerantur eas. Et illam domum nemini licet ingredi extraneo. Quadam enim vice volui ingredi et multum dure fui increpatus (Itinerarium. XXV. 9–10).

76

Quando aliquis infirmatur, cubat in lecto et ponit signum super domum suam quod ibi est infirmus, ed quod nullus ingrediatur. Unde nullus visitat infirmum nisi serviens ei. Quando etiam aliquis de magnis curiis infirmatur, ponunt custodes longe circa curiam, qui infra terminos illos neminem permittunt transire. Timent enim ne malus Spiritus vel ventus veniat cum ingredientibus. Ipsos divinatores vocant, tamquam sacerdotes suos (Itinerarium, VIII. 5).

88
{"b":"842678","o":1}