Строение простых глаголов с корнем междометий: муркаць — мурлыкать, рохкаць — хрюкать, бомкаць— зв якать, ляпаць — стучать, тупаць — топать, цвыркаць — чирикать, гаўкаць — лаять, ціўкаць — чирикать, грукаць — стучать, хрумстаць — хрустеть, бразгатаць — дребезжать, мігцець — мерцать.

Корни глаголов заключают в себе основную сущность тех процессов, которые обозначают глаголы. Многочисленность же и разнообразие глаголов обусловлены большим диапазоном видоизменения основной корневой части глагольного значения и соответственно видоизменения строения глаголов на ее основе. Благодаря этому глаголы выступают в языке семьями слов-родственников по корням, или гнездами. Многие гнезда глагольной лексики имеют в своем составе не один десяток, а иногда и больше сотни глаголов. Так, более 150 глаголов объединяются в одно гнездо вокруг простых глаголов сядзець — сидеть, сядаць — садиться, сесці — сесть, саджаць — сажать с одним и тем же корнем по происхождению: асадзіць, асядаць, асесці. адсядзець, адсядзецца, адсадзіць, адседжваць, адседжвацца, адсесці, адсесціся, адсаджваць, адсаджвацца, заседзець, засядзецца, засядаць, засадзіць, заседжваць, заседжвацца, засесці… пасядзець… высадзіць… перасадзіць… и т. д. Более 70 подобных глаголов группируются в такое же гнездо вместе с простым глаголом кідаць — бросать, более 50 — около глагола глядзець — смотреть и т. д. Правда, большинство таких гнезд имеет в своем составе не более десятка глаголов.

Разнообразие одинаковых по своему корню глаголов является важнейшей особенностью лексико-грамматической системы этой части речи. Подобные глаголы представляют собой не разные формы одного и того же слова, а самостоятельные слова. Они обозначают одно и то же общее понятие о процессе. Но вместе с этим в каждом из них получают свое выражение характерные для глагола как части речи различные лексико-грамматические значения. Иначе говоря, это лексико-грамматические разно видности глаголов, их конкретные словесные реализации в языке. В каждой из них общее понятие о процессе как бы обретает конкретный словесный облик глагола определенной лексической и грамматической категории.

Адзін дасужы, ды не дужы.

Біцца не гадзіцца і лаяцца не дазваляецца.

Браце, выбачай, але болей не надакучай.

Вучыся галіць на сваёй барадзе.

Гаруе ён, гаруе — з адной карчмы ў другую!

Груган гругану вока не выдзеўбе, вядома.

Ён пра увесь лес, а пра яго ніякі бес.

Калі пойдзеш нацянькі, дык праходзіш тры дзянькі.

Каму муліцца, дык пераабуецца.

Кепска ў раі, калі на краі.

Кінь за сабою, знойдзеш перад сабою.

Можна пажывіцца, ды нельга даступіцца.

Мы — ваша, а вы — наша, а хто ж хлеба напаша?

На ціхоню Бог нанясе, а рэзвы сам набяжыць.

Ну, браце, пара за кій брацца.

Поўнае бруха да вучэння глуха.

Прайшла зіма і лета, пройдзе і гэта.

Санлівага не дабудзішся, а лянівага не дашлешся.

Свая сярмяжка ніколі не цяжка.

Ты валоў карміу? — Карміў.— А паіў? — Паіў.— Дак ідзі запрагай! — А дзе яны стаяць?

Увосень і верабей багаты.

Уставай, чалавеча, ужо певень кукарэча.

Чашыся тым рогам, якім дастанеш.

Чый грэх, таго і пакута.

Як дбаем, так і маем.

Пасля учарашняга дажджу, які шчадрыўся спачатку на дальнія грымоты, а пасля ў адвячоркавым сонцы, цяпер — імглістая ціхая раніца.

Сонца за Нёманам — як праз закапцелае шкло. А калоссе амаль зусі м ац іхлае, толькі прыглядзеўшыся відно, як адзін, а потым другі гайданецца у сваім цяжары, з жамчужынкамі расы, на кожным вусіку па два-тры-чатыры малюсенькія шарыкі.

Ад вёскі, што, як і ўсё навокал, у імгле, чуваць гаспадарскае кукарэканне, а з лесу за жытам — заўсёды нястомнае, гуллівае буркаванне туркача.

І раптам — штосьці як крык далёкага жорава!.. Ажно не верыцца, што гэта можа быць ён…

Дажджу няшмат было пасля тыдня спякоты, але грыбы відаць, заварушацца.

Зноў курлыкание. Так, гэта жораў! Там недзе ён, за надрэчным клінам лесу, дзе пачынаецца імшар.

Нёман быстры, а сёння і ён як быццам аціх, запаволіўся. I кожнаму сваё, — за ракой на старэнькай вартаўніковай хатцы-будцы сядзіць варона і штосьці ўсё каўкае раз-пораз, з вялікімі паўзамі, а ў аеры каля моста-плывуна не менш змястоўна вякае жаба.

(Я. Брыль)

дасужы — здесь: находчивый, изобретательный; общепринятое в этом значении слово дасціпны

дужы — сильный

лаяцца — ругаться

выбачай — извини; выбачаць — извинять

нададакучаць, надакучваць — надоедать

галіць — брить

гараваць — здесь: тяжело трудиться; общепринятое значение слова горевать

груган — ворон

нацянькі — напрямик; общепринятое слово в этом значении напрасткі

муліцца — тереть, натирать; общепринятая форма инфинитива

муляцца(муляць): яно муляецца, муляе

кеска — плохо

знайсці — найти

даступіцца — добиться, пробиться

напахаць — здесь: вырастить

набегчы — набежать

браце — форма при обращении от существительного брат (т. е. чалавеча)

бруха — живот

певень — петух

пакута — страдание

дбаць — наживать

шчадрыцца — идти щедро, густо

спачатку — сначала

грымоты — гром

амаль — почти

аціхлы— недвижимый, неподвижный

зусім— совсем

гайдануцца — колыхнуться

цяжар — тяжесть

навокал — вокруг

чуваць — слышно

нястомны — неутомимый

гуллівы — игривый

туркач — дикий голубь, горлинка

раптам — вдруг

жораў — журавль

ажно — даже

няшмат — немного

тыдзень — неделя

спякота — жара

заварушыцца — зашевелиться

надрэчны — приречный

імшар — заросшее мохом болото

аціхнуць — притихнуть

запаволіцца — замедлиться

вартаўні ко ў — принадлежащий вартаўніку сторожу

1. Сгруппируйте глаголы по соотносительности их основ со словами других частей речи и в связи с этим обратите внимание на особенности их словообразовательной формы в белорусском языке

Настаўнічаць, паломнічаць, падзённічаць, падхалімнічаць, хітраваць, лютаваць, ласаваць, ляскаць, ціўкаць, бразкаць, рохкаць. гаўкаць, каўкаць, мукаць, бекаць бомкаць, вохкаць, выкаць, якаць, ікаць, далікатнічаць, асцярожнічаць, шыкоўнічаць, рэцэнзаваць, гультаяваць, канспектаваць, групаваць, вапнаваць, ф інансаваць, дэкла раваць, імправізаваць, кваліфікаваць, арыентаваць, ра мантаваць, сартаваць, агітаваць, гастраляваць, бразка цець, тупацець, хрумсцець, шапацець, бяліць, кі сл іць, брудзіць, вузіць, буйніць, бялець, кіслець, вузець, разумнець, гусцець, мізарнець, лепшаць, горшаць, меншаць, большаць, бактэрызаваць, матэматызаваць, сістэматызаваць, шпіталізаваць, дэмакратызаваць, паланізаваць, газіфікаваць, радыёфікаваць, русіфікаваць, асісціраваць, аперыраваць, амнісціраваць.

2. Найдите русские соответствия по значению белорусским глаголам этого довольно большого и еще до конца не исчерпанного гнезда.

Цягаць, цягацца, цягнуць, цягануць, цягнуцца, адцяг ваць, адцягвацца, адцягнуць, адцягнуцца, выцягваць, выцягвацца, выцягнуць, выцягнуцца, дацягаць, дацягац ца, дацягваць, дацягвацца, дацягнуць, дацягнуцца, сцягацца, сцягваць, сцягвацца, сцягнуць, сцягнуцца, за цягаць, зацягнуць, зацягацца, зацягнуцца, зацягваць, зацягвацца, нацягаць, нацягацца, нацягваць, нацягвацца, нацягнуць, нанягнуцца, пацягаць, пацягацца, пацягваць, пацягвацца, пацягнуць, пацягнуцца, падцягваць, падцягвацца, падцягнуць, падцягнуцца, перацягаць, перацягваць, перацягнуць, перацягнуцца, перацягвацца, працягацца, працягваць, працягвацца, працягнуць, працягнуцца, прыцягваць, прыцягвацца, прыцягнуць, прыцягнуцца, расцягваць, расцягвацца, расцягнуць, расцягнуцца, уцягваць, уцягвацца, уцягнуць, уцягнуцца, усцягваць, усцягвацца, усцягнуць, усцягнуцца, паўсцягваць, наўсцягваць, па па усцягваць, паўцягваць, паўцягвацца, паўцягнуцца, науцягваць, парасцягваць, парасцягвацца, парасцягнуць, парасцягнуцца, папрыцягваць, папрыцягнуцца, папацягаць, папарасцягваць, папавыцягваць, панавыцягваць…