— Ды і з аўтамата на такой адлегласці ім шкоды не прычыніш, толькі выдасі сябе!

Лугавец і Губчык бачылі, чаго каштавала лейтэнанту стрымацца. Нарэшце немцы перасталі збіваць палоннага, і ён, раскінуўшы рукі, нерухома ляжаў на сярэдзіне двара. Да яго падышлі двое і, узяўшы за ногі, пацягнулі ў кут двара. Там знаходзіўся хлеў, а побач невялікая прыбудова, дзе звычайна трымаюць свіней. Смеючыся, яны зацягнулі туды палоннага і зачынілі дзверы.

— Дай бог, каб ён выжыў, — глуха прагаварыў лейтэнант, — уначы мы наляцім сюды.

Яны праляжалі яшчэ каля дзвюх гадзін, перш чым лейтэнант адарваўся ад сваіх запісаў і схем. Ён працягнуў бінокль Лугаўцу:

— На, Жэня, назірай, фіксуй, у якія хаты немцы заходзяць, лічы, а я з Пятром прагуляюся далей уздоўж лесу. Паспрабуем перамовіцца з кім-небудзь з мясцовых. Бачыш, з лесу бярвёны возяць.

Сапраўды, немцы падвозілі бярвенне да траншэй, а разгружалі жанчыны і старыя. Купрэйчык падумаў, што астатнія жыхары вёскі, напэўна, сякуць лес.

Яны асцярожна рушылі ў глыб лесу. Праз паўгадзіны апынуліся ля дарогі, па якой з ровам праходзілі грузавікі з бярвеннем, павольна праязджалі вазы, запрэжаныя коньмі.

Купрэйчык доўга назіраў за дарогай, і Губчык, не вытрымаўшы, спытаў:

— Таварыш лейтэнант, чаго мы чакаем? Давайце я падыду да любога мужыка, які будзе ехаць на возе, і пагавару з ім.

— Э-э не, дарагі, — ледзь усміхнуўся Аляксей, — ты не спяшайся. Паляжы, панаглядай спачатку, а галоўнае, параскінь мазгамі, каго лепш паклікаць. Мужыка ці бабу. У такой справе можна і на бяду напароцца. Бо хто мог застацца пры немцах з мужыкоў? Ці бездапаможны стары, ці падлетак, ці ж баязлівец, а можа, той, хто іх уладу прызнаў. Усе іншыя мужыкі ў Чырвонай Арміі ці ў партызаны падаліся. Ты прыгледзься, міма нас праходзяць і такія, хто мог бы не лейцы, а вінтоўку ў руках трымаць. Так што лепш нам да жанчыны звярнуцца. Яна ў такой сітуацыі больш надзейная.

Губчык замоўк і цярпліва чакаў, калі камандзір загаворыць з ім. Нарэшце на дарозе паказаўся воз, на якім ляжалі два даволі доўгія бервяны. Побач з возам ішла, цяжка перастаўляючы ногі, пажылая жанчына. На дарозе нікога не было, і Купрэйчык рызыкнуў. Ён устаў і паклікаў жанчыну:

— Матуля, мы — чырвонаармейцы! Не бойцеся нас, каня прывяжыце да дрэва і падыдзіце да нас, спытаць сёе-тое хочам.

Жанчына спалохана азірнулася і зрабіла некалькі крокаў наперад.

— Ды вы не бойцеся нас, — працягваў супакойваць яе Купрэйчык, — мы свае — савецкія!

Жанчына, прывязаўшы лейцы за дрэва, накіравалася да воінаў, насцярожана паглядаючы на іх, разглядаючы іхнюю дзіўную вопратку.

Купрэйчык зразумеў, што яе бянтэжыць, усміхнуўся і расшпіліў куртку:

— Ды мы свае, матуля, свае! Мы разведчыкі і таму так апрануты!

— Родненькія, і сапраўды свае! Тут жа вакол немцы, вам сыходзіць трэба!

— Не хвалюйцеся, усё будзе добра! Вы лепш скажыце, куды лес возіце?

— Як куды? Нас жа ўсіх немцы на работу выгналі, акопы будуем.

— Што ж вы акопы супраць сваіх будуеце? — спытаў Купрэйчык і адразу пашкадаваў.

Жанчына паглядзела на яго шырока раскрытымі вачамі і раптам заплакала:

— Ой, міленькія вы мае, маіх жа чацвёра сыноў у Чырвонай Арміі, а сама, атрымліваецца, немцам дапамагаю! Як падумаю пра гэта, дык хоць у пятлю лезь! Яны ж усіх: і старых, і баб, і нават малалетніх дзяцей на работы выгналі. Траіх, хто не выйшаў, — расстралялі, а хаты газай аблілі і спалілі.

У гэты момант пачуўся шум матора, і лейтэнант хутка сказаў:

— Вяртайцеся да каня і зрабіце выгляд, што з возам ці з канём важдаецеся, а калі машына пройдзе, пагаворым яшчэ.

Толькі жанчына падышла да каня і ўзялася за аброць, як паказаўся цяжка гружаны бярвеннямі грузавік. Смуродзячы дымам, ён павольна праехаў міма. Лежачы ў кустах, разведчыкі паспелі ўбачыць, што ў кабіне сядзелі двое: шафёр і салдат, хутчэй за ўсё аўтаматчык.

Як толькі машына схавалася за бліжэйшым паваротам, жанчына хутка падышла да разведчыкаў. Выціраючы вочы кончыкам лінялай паркалёвай хусткі, запыталася:

— I калі ўжо вы прагоніце іх?

— Прагонім, матуля, абавязкова прагонім! — паабяцаў Купрэйчык. — А вы не ведаеце, што за часць у вас у вёсцы стаіць?

— У вёсцы знаходзіцца іх будаўнічая часць. Яна і будуе акопы. Але ёсць і іншыя немцы. Яны з іншай часці. Гэтыя самыя небяспечныя. Учора прывялі аднаго партызана, дык вы б паглядзелі, як яны здзекаваліся з яго. I білі, і косткі ламалі — усё выпытвалі, хто ён і дзе іншыя партызаны знаходзяцца.

— Ну і што з ім? — спытаў Купрэйчык, а сам успомніў, як фашысты збівалі ваеннапалоннага.

— Не вытрымаў ён катаванняў і памёр. Немцы прымусілі старых за вёскай, у полі, яму вырыць і кінулі туды, бедненькага, нават узгорачка не дазволілі над магілай зрабіць, не тое каб крыж паставіць.

— А ў якой хаце жывуць тыя, да каго партызана прыводзілі?

— Недалёка ад краю вёскі, — і жанчына, блытаючыся, стала тлумачыць. Але Купрэйчык зразумеў, што гаворка ідзе пра тую ж хату, у двары якой збівалі чырвонаармейца…

— Матуля, а хто ў той хаце жыве?

— Тры іхнія афіцэры. Злыя, як сабакі!

— Хата ахоўваецца?

— Так, з вечара салдат з аўтаматам вакол хаты ходзіць.

Жанчына яшчэ трохі пастаяла з разведчыкамі і пайшла да воза.

А Купрэйчык не спяшаўся пакідаць лясную дарогу. Яны з Губчыкам неўзабаве спынілі старога, які стомлена цягнуўся побач з возам. Стары цалкам пацвердзіў тое, што сказала жанчына.

Неўзабаве Купрэйчык і Губчык адправіліся назад да свайго НП. Лугавец, убачыўшы іх, прагаварыў:

— I дзе гэта вас чэрці носяць? Думаў, можа, папаліся ўжо і вось-вось прывядуць вас у гэту вёску, як таго чырвонаармейца.

— Не бурчы, Яўген, — усміхнуўся Купрэйчык, — скажы лепш, што новага?

— Ды амаль нічога. Немцы на грузавіку павезлі палоннага. Дарэчы, афіцэры з гэтай хаты заслугоўваюць таго, каб мы ўначы іх наведалі. Яны не маюць дачынення да сапёраў. Бачыце хату з блакітнай ліштвой?

— Гэта тая, дзе легкавушка ў двары стаіць? — спытаў лейтэнант.

— Так. Абедалі там чалавек шэсць афіцэраў.

— Хата ахоўваецца?

— Так. Вартавы нядаўна ў цянёк забраўся каля хлява. Афіцэрчыкі сышлі з хаты, вось ён і вырашыў, што няма чаго тырчаць на санцапёку, — працягваў Лугавец. — Вунь там, на грудку, немцы закапалі ў зямлю самаходкі, — паказаў ён рукой лявей вёскі.

Купрэйчык узяў бінокль і паглядзеў на граду невялікіх гмахаў, што ланцужком працягнуліся за змейкай траншэі. Аднак ён не адразу заўважыў памайстэрску схаваныя браніраваныя машыны. Налічыў пяць, якраз па колькасці ўзгоркаў. Потым удакладніў у Лугаўца:

— Колькі самаходак?

— Пяць. Яны іх добра прыхавалі, нават маскіровачныя сеткі нацягнулі.

Купрэйчык зрабіў адпаведныя адзнакі на схеме.

— Што яшчэ?

— У лесе стральбу чуў. Ці не нашы на немцаў напароліся?

«I я таксама чуў, — засмуціўся Купрэйчык, — а ўвагі не звярнуў».

Неўзабаве вярнуліся разведчыкі. Яны прывялі звязанага нямецкага афіцэра-танкіста.

Чарнецкі стомлена растлумачыў:

— Абследавалі мы свой раён, выявілі, што лес, вось у гэтым квадраце, — ён пальцам паказаў месца на карце, — забіты войскамі. Танкі, самаходкі, пяхота — адным словам, даволі дужы кулак сабраны для ўдару. Дарэчы, палонны пацвердзіў гэта. Прыйшлося нам дапытваць яго адразу, як узялі, баяліся, што калі раптам напорамся на іх засаду, то можам страціць каштоўнага языка.!сці было цяжка, таму і спазніліся.

Калі лейтэнант скончыў дакладваць і яшчэ раз прааналізаваў здабытыя звесткі, турботная думка не давала яму спакою. Ён глядзеў на карту і думаў: «Не трэба быць вялікім стратэгам, каб разгадаць задуму немцаў. Супраць нашай дывізіі яны рыхтуюць умацаванні, думаюць абараняцца. Напэўна, лічаць, што калі мы прасунуліся на захад далей іншых, значыць, нашымі войскамі наносіцца галоўны ўдар менавіта тут. А там, дзе загразла суседняя дывізія, немцы рыхтуюцца да нападу. У гэтым месцы яны і могуць нанесці ўдар па левым флангу».