Exsiccatum est faenum… – „Trawa usycha, więdnie kwiat” (Izajasz 40;7).
Amantes amentes – „Zakochani są jak szaleni” (Plautus).
Grau, teurer Freund, ist alle Theorie – Faust, część I, scena z uczniem, słowa Mefistofelesa. Anachronizm oczywisty także w warstwie lingwistycznej – Hochdeutsch Goethego w wieku XV jeszcze nie istniał. Ale kto wie, może diabeł zawsze mówił w Hochdeutsch?
Meum est propositum… – Walter Map (według innych źródeł: Archipoeta). Przekład fragmentu (Edwarda Porębowicza, w Wielkiej literaturze powszechnej, nakładem Trzaski, Everta i Miehalskiego, Warszawa 1933):
Przeznaczenie moje skończyć życie w szynku
Podsuń kubek ku gębie, nalej wina, synku,
By rzekli aniołowie, stojący w ordynku: „Udziel Bógpijanicy rajskiego spoczynku”.
Bibit hera, bibit herus… – anonim, Carmina burana, ze zbioru zwanego Carmina potoria. Przekład mój.
Pije pani, pije pan ,
Pije rycerz, pije ksiądz
pije ów, pije owa
pije pachoł ze służącą
pije żwawy, pije gnuśny
pije biały, pije czarny…
„Ej wiwat, wiwat, ten miły kołek…” – Łożnicopiew Franciszka Ksawerego Woyny, szambelana u króla Stasia (druga połowa XVIII w.), Trembecki i inni (KAW, Białystok 1982).
„Fik z okna…” – wzbogaciłem zaklęcie lotne o ten zabawny, „rychtyk śląski” dwuwiersz, zaczerpnięty z baśni Stanisława Wasylewskiego pod takim właśnie tytułem. „Fik z okna”, w Baśniach polskich (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1968).
Rozdział dwudziesty piąty
Veni, veni, venias… – anonim, Carmina Burana, ze zbioru zwanego Carmina amatoria. Przekład mój. Przybądź, przybądź, o, przybądź Nie daj mi umrzeć hyrca, hyrca Nazaza, Trilliriuos… Piękne są twe lica Oczy twe błyszczące Włosy twe w warkoczu O, jakże piękną jesteś istotą Od róży czerwieńsza Od liliji bielsza Od wszystkich piękniejsza Chwała, chwała ci po wieczność.
„Mógł – i chciał – jej powiedzieć, że jest…” – Reynevan kolejno sięga w komplementach do Pieśni nad Pieśniami, Eneidy, pieśni trubadurów prowansalskich, pieśni ze zbioru Carmina Burana, Waltera von der Vogelweide i Boskiej komedii Dantego.
De mortuis aut bene, aut nihil – „O zmarłych (mówi się) albo dobrze, albo wcale” (Plutarch).
Do, ut des – „Dam, jeśli ty dasz”, tu sparafrazowane: …ut facias, czyli: „Dam, jeśli ty uczynisz”.
Rozdział dwudziesty dziewiąty
„Z cichego świata…” – Dante, Boska Komedia, pieśń czwarta, tłum. Edward Porębowicz. W oryginale:
Fuor de la queta, ne l'aura che trema. E vegno in parte ove non e che luca.
