— Вядома, — згадзіўся Ясь, нават не разумеючы, пра што вядзецца.

Лобава зноў наліла два кілішкі.

— Гэта робіцца вось так!..

Яна падала Ясю кілішак гарэлкі, пераклала сваю руку праз руку хлопца і міргнула, што можна піць.

— А цяпер трэба пацалавацца, — сказала Маруся, калі яны выпілі.

Жанчына паставіла кілішак на стол, узяла галаву Яся ў далоні і хутка пацалавала яго ў губы.

— Што, смачна?..

— Смачна… — адказаў Ясь, не ведаючы, пра што яго пытае: пра смак пацалунку ці гарэлкі.

— Цяпер я зраблю каву, — сказала Маруся. — Ты любіш чорную каву?

— Я?.. Не ведаю… Ніколі не піў…

— Што?! Ніколі не піў?.. Гэта ж самая цудоўная рэч на свеце!.. Гэта і яшчэ адно… За чорную каву я б душу аддала!

Маруся згатавала на нафтавай машынцы ваду і запарыла каву. Пасля гэтага яна дастала з малой шафкі бутэльку лікёру.

— Гэта сапраўдны кюрасаў. Самы любімы мой лікёр. Чорная кава, лікёр і крохкае пячэнне — гэта для мяне ежа багоў…

Лобава гаварыла, смяялася і рыхтавала ўсё для кавы. Напоўніўшы вялікія, зусім не кававыя філіжанкі гарачай цёмнай вадкасцю, яна падала іх хлопцу і загадала добра пасаладзіць.

— Ведаеш, даражэнькі, кава мае быць чорная, як ноч, гарачая, як пекла, і салодкая, як каханне.

Ясь піў каву, еў пячэнне і з захапленнем глядзеў на Марусю, якая мружылася ад задавальнення, кусаючы пячэнне, і вучыла хлопца, як трэба правільна піць лікёр з кавай. Праўда, тут Маруся парушыла адно сваё правіла, дадаўшы ў філіжанкі амаль столькі ж лікёру, што і кавы. Ясь ужо добра захмялеў. Ён весела рагатаў з Марусіных жартаў і сам не зусім складна расказваў ёй розныя анекдоты і смешныя гісторыі, якіх шмат пачуў ад дзядзькі Жардоня і ад знаёмых з ніжніх і сярэдніх слаёў мяшчанства. Неспадзявана для Марусі ён стаў вельмі дасціпны. Яго пастаянная чуйнасць і асцярога ў адносінах яе зніклі. Ён шчыра весяліўся і зусім не адчуваў аніякай збянтэжанасці.

— Але ж тут і горача! — сказала раптам Маруся. — Ух!.. Ты не будзеш супраць, калі я крыху раздзенуся?

І не чакаючы адказу Яся, яна зняла блузку і спаднічку, застаўшыся толькі ў лёгкай кароткай сподняй кашулі блакітнага колеру. Ясю гэта не падалося дзіўным. Яму было прыемна на яе глядзець. Яна падавалася яму прыўкраснай німфай паветра. А яна і сапраўды была зграбнай, гібкай ды вабнай.

Маруся пругка падбегла да Яся і села яму на калені, абняўшы за шыю.

— Ведаеш што, дурненькі, — сказала Маруся. — Я заўважыла, што ты зусім не ўмееш цалавацца.

— Ну, так… Не ўмею…

Маруся весела пачала вучыць хлопца тэхніцы пацалункаў. Яна заўважыла, што Ясь расхваляваўся, і ёй гэта таксама перадалося. Заняткі рабіліся ўсё больш гарачымі, ажно праз некаторы час і настаўніцы, і вучню заняло дыханне. Ясь адчуў, што ў яго пачалі ляскаць зубы, нібы ад холаду. Маруся змусіла яго ўстаць з месца.

— Табе холадна… мне таксама… Трэба троху паляжаць, сагрэцца і супакоіцца… адпачыць…

Хуткім рухам яна адкінула ўбок край коўдры на ложку і дапамагла Ясю раздзецца.

Хлопец дрыжаў. Калі ён застаўся толькі ў сподняй кашулі, то схапіў яе ўнізе за край, пацягнуў долу і бязрадна прамовіў:

— Я не хачу… Я баюся…

— Чаго?.. Дурненькі… — чамусьці шэптам сказала Маруся.

Ясь, раздзеты дагала, закрыў далонямі твар. Яго шчокі ўзмакрэлі ад поту. Ён адчуў, што Маруся пачала цалаваць яго ў грудзі ды супакойваць ціхім голасам:

— Не бойся, маленькі… Ты прыгожы як грэчаскі бог… Усё будзе добра… Гэта самая прыемная рэч у свеце…

Праз гадзіну, пасля псіхічных пакутаў, сораму і нейкай балеснай асалоды Ясь ціха ляжаў у ложку каля Марусі. Ён адчуваў пах ейнага цела, яна ж ціхенька смяялася, а потым сказала нібы знясіленым голасам:

— І нічога табе не сталася… А ты так баяўся… Цяпер ты прынамсі стаў мужчынам, ужо не смаркач болей.

Ясь неспадзявана сам для сябе выціснуў скрозь зубы:

— Я і раней быў мужчынам.

Маруся весела засмяялася.

Калі Ясь а восьмай выходзіў з кватэры Марусі, яна правяла яго да дзвярэй, каб зноў па яго выхадзе замкнуцца на крук. Яна абняла яго за шыю голымі, халоднымі цяпер рукамі і спытала:

— Ці спадабалася ж табе чорная кава?.. Што скажаш?..

— Нясмачная, — упэўнена адказаў Ясь.

— Можа, табе яшчэ спадабаецца яе смак. Дабранач.

Удома Ясь старанна вымыўся. Ён адчуваў да сябе агіду. Быў злы на Марусю. Тое, што сёння з ім адбылося і пра што ён даўно сніў і марыў, цяпер здалося яму жудасным, нават ганебным. Яму падавалася, што ён стаў горшым, стаў залежным ад той жанчыны, з якой зрабіў гэтак непрыстойны, неэстэтычны, брудны акт. Праз гэта ён адчуваў да яе крыўду і горыч. Калі ён ужо ляжаў у ложку, а ў ягоны пакой па нешта ўвайшла сястра ў адной кашулі — не такой прыгожай, як у Марусі, — ён узлавана гыркнуў на яе:

— Лазіць голая, як малпа! Не сорамна табе?

— Ты што? Здурнеў? — адказала здзіўленая Гэля.

— Я табе зараз здурнею!

Ясь падскочыў з ложка. Гэля, не чакаючы, што будзе далей, шмыгнула за дзверы.

Справа ад уваходу ў шавецкую майстэрню Барана буйна квітнеў вялікі куст бэзу. Сакавітыя, свежыя, цяжкія гронкі кветак іскрыліся ранкам у брыльянтавай расе, днём палыхалі ў зелені, а вечарам цяжка згіналіся долу. Гэта была магія вясны, яе сіла і хараство, яе чары… Гэтаксама буйна расквітнела ў сэрцы Барана каханне. Ён цалкам патануў у ім. Пазбавіцца кахання ён мог толькі вырваўшы сваё сэрца. Паўка зрабіла ягонае жыццё неверагодным. У святле кахання нават ейныя недахопы блішчэлі для Барана, як каштоўныя камяні. Яе капрызы і жаданні рабіліся для яго законам.

На другі дзень пасля з’яўлення ў яго Паўлінкі Баран, нічога ёй пра гэта не кажучы, пайшоў да Хурдзіча. Цясляр быў на падворку каля дому і нешта рабіў пры кучы дошак.

— Добры дзень, — прывітаўся Баран.

Хурдзіч нешта яму адбуркнуў, нібы з-пад палкі.

— А чаго вы гэта неяк но ў гуморы? — спакойна запытаў Баран.

— А што мне, танцаваць ці спяваць? Га? — рэзка адказаў Хурдзіч.

Баран прымружыў адно вока і сказаў ціха, спакойна, але ўпэўнена:

— Ты не вызвярайся, стары ёлупень! Я з табой як з нармальным чалавекам размаўляю, дык і будзь чалавекам, а не сабакам, бо я цябе навучу, як трэба з людзьмі размаўляць.

Хурдзіч выпрастаўся, вылупіў вочы і ашаломлена глядзеў Барану ў твар.

— Што-о-о?! — пацягнуў ён нізка і дзіка.

— Тое, што чуў!.. Я табе не Паўлінка… Са мной ты так не пагаворыш… Каб ты не быў ейным бацькам, то я б цябе навучыў яшчэ розуму, ты, фраерская дубіна!

Хурдзіч знямеў. Ён сутаргава сціскаў пальцы ў кулакі і цяжка дыхаў. А Баран казаў далей:

— Такога бацьку то толькі са скуры абдзерці… За што ты, боўдзіла, так яе збіў?

Хурдзіч ледзь не расказаў. Але ў апошні момант стрымаўся і кінуў дзёрзка, са свістам:

— Чаго ты хочаш?

— Хачу забраць яе рэчы.

— Няма тут аніякіх яе рэчаў! Тут усё маё! А ты тут чаго мне камандуеш? Га? Я зараз паліцыю паклічу!

— Спакойна! Спакойна! — сказаў Баран. — І паліцыяй не надта тут мне хваліся. Бо як я пайду з Паўкай да доктара, а пазней падам на цябе ў суд, то будзе яшчэ горш.

— А што табе да гэтага?

— Мне да гэтага тое, што я ейны жаніх, а як атрымаю метрыку з Вільні, то возьмем шлюб. А цяпер давай яе рэчы…

— Няма тут аніякіх яе рэчаў!

— Добра… То так сабе і запомнім, што Паўка нічога не мае… Усяго найлепшага…

Баран развярнуўся і выйшаў на вуліцу. Хурдзіч кінуў працу на падворку і пайшоў у дом. Ударыў за нешта Юліка і, лаючыся, хадзіў па пакоі. Пасля абеду ён паклікаў жонку і загадаў ёй сабраць Паўчыны рэчы.

— Якія рэчы?! — здзівілася кабета.

— Усе!.. Каб ніводнай ніткі яе тут не засталося.

— Бялізну таксама?

— Усё, я табе кажу! — тупнуў нагой Хурдзіч.

Тым часам Баран вярнуўся дадому і загадаў Паўлінцы ісці з ім у горад. Яны абышлі шмат крамаў, і Баран купіў для Паўкі некалькі камплектаў бялізны, панчох, сукенку і паліто.