Kierowniczka bufetu zoldatenhajmu w Koszycach, chuda i wyniosła starsza dama, w szczelnie zapiętej pod samą brodę sukni, miała wyraz twarzy męczennicy.

– W czwartym roku wojny nie można być takim wybrednym, panie feldfebel. Skąd ja panu wezmę krowie mleko? Krów u nas nie ma, wszyscy piją z mlekiem skondensowanym i nikt od tego jeszcze nie umarł. Jeżeli to panu nie dogadza, może pan pójść do miasta i tam pić samą śmietankę… Nie wiem, za co mnie Pan Bóg skarał tym bufetem tutaj…

– Okazuje się, panie feldfebel, że to, co piszą w tych gazetach dla żołnierzy u nas na froncie włoskim, to tylko bujda na resorach i nic więcej. Mamy przykład, jak się obchodzą z frontowym żołnierzem w kraju – odezwał się Haber.

– To się nazywa opieka nad żołnierzem – złośliwie zauważył Szökölön. – Człowiek w przejeździe z jednego frontu na drugi wstępuje do takiego reklamowanego zoldatenhajmu na posiłek, a tu go częstują trocinami.

– To nie trociny, tylko mleko skondensowane – replikowała wyniosła dama.

– Myśli pani, że ma pani do czynienia z jakimiś łazikami z hinterlandu? Z nami, paniusiu, lepiej nie wojować.

Piątka naszych bohaterów zablokowała bufet i kierowniczka nie mogła ruszyć się z miejsca. Podniosła oczy do góry z takim wyrazem twarzy, jakby chciała prosić wszystkich świętych o opiekę nad sobą.

– To samo można powiedzieć o tym chlebie, jaki nam dają. To jest placek z gliny, upieczony na krochmalu.

– Ja bym sama zjadła tort, proszę pana, ale niestety jest wojna i nie ma tego, co się komu zachciewa.

– Więc jest jakaś możliwość otrzymania mleka do kawy czy nie? – kategorycznie zapytał Kania.

– Sama się nie wydoję, panie feldfebel.

– Dopiero by nam szanowna pani wygodziła… Niech się pani nie poświęca.

– Panowie są… sama nie wiem, jak nazwać takie zachowanie się…

– Panowie są panami żołnierzami z frontu, pani dyrektorko, i kiwać się nie dadzą – zaperzył się Haber. – Może pani ma kogoś znajomego, kto by mógł odstąpić kwartę mleka? Damy pieniądze.

– Niech panowie tylko odejdą od bufetu, to może się gdzie postaram, ale niech panowie zajmą stolik.

– Dobra, poczekamy…

Zajęli miejsca przy stoliku. Ogromna sala pełna była dymu z papierosów. Między stolikami uwijali się jeńcy rosyjscy w białych kitlach i podawali żołnierzom herbatę w blaszanych kubkach wraz z kawałkami chleba, w którym więcej było kartofli, kasztanów i innych składników niż mąki. Skośnooki, wypasiony Mongoł podszedł do stolika.

– Mamy dostać kakao z prawdziwym mlekiem – poinformował go Kania, kiedy zauważył jego wyczekujące spojrzenie – poniał tawaryszcz? (zrozumiałeś, towarzyszu?).

– Poniał, gaspadin fildfiebel. Papirosku możno od was połuczit? (Zrozumiałem, panie feldfeblu. Czy mogę dostać od pana papierosa?).

– Majesz papirosku i idź przypilnować, żeby nam prędzej przynieśli nasze kakao.

– Nieźle im się tutaj powodzi – zauważył Haber – spasione to wszystko jak wieprze.

Jeniec po chwili wrócił i z szacunkiem postawił na stole tacę z pięcioma filiżankami parującego kakao. Kilku bliżej siedzących żołnierzy ciekawie uniosło się ze swoich miejsc.

– Kakao, panowie – z zadowoleniem poinformował ich Szökölön – robi się z takiego proszku jak czekolada i zalewa się mlekiem. Kto tego nie wie, ten żłopie herbatę z lipowego liścia.

Pili gorący napój i rozmawiali. Sala pełna była rozgwaru jak ul i rozbrzmiewała rozmowami w różnych językach. Niektórzy żołnierze oparli głowy o blaty stołów i spali w tej pozycji, potrącani przez przechodzących. Po śniadaniu Kania udał się do kancelarii, gdzie odbył małą konferencję z urzędującym tam feldfeblem, zarządzającym pokojami sypialnymi.

– Nic się nie da zrobić, panie kolego. Na ogólnej sali, owszem, ale w pokojach nie ma mowy. Panowie oficerowie zajmują.

– Panowie oficerowie posiadają Offiziersheim i nie mają tu nic do roboty. Gdybym ja tak poszedł do officirshajmu i zażądał pokoju?

– To by pana wylali na głowę ze schodów – odpowiedział flegmatyczny feldfebel.

– Tak to jest właśnie… im wolno wszystko, a nam guzik. Nie mamy prawa do niczego. Przyjdą, zajmą pokoje przeznaczone dla podoficerów i moje uszanowanie. Tfu!… pluję na takie porządki!

– To panu wolno – zgodził się feldfebel, kręcąc palcami młynka na brzuchu – pluj pan sobie na zdrowie.

Kania wyraził mu swoją pogardę dla takich porządków i z irytacją trzasnął drzwiami. W wyniku narady z towarzyszami postanowił poszukać hotelu, w którym by się można było przez kilka dni zatrzymać, zanim wyjadą do Wiednia, gdzie stosunki Habera miały ułatwić im dalszą egzystencję.

Kania szedł ulicami Koszyc z taką swobodą, jakby nie wiedział o tym, że jednocześnie przez kilka linii telefonicznych i telegraficznych przekazywane są w świat dokładne ich rysopisy i telefoniści komend dworcowych wiele wysiłku wkładają w wyraźne podawanie nazwisk uciekinierów. Niefrasobliwie oddawał honory oficerom, którzy, mijając go, zerkali na jego pokrytą orderami pierś. W mundurze feldfebla czuł się tak, jakby miał do niego prawo od dawna. Zaszedł do kilku hoteli, w których jednak nie wynajął pokoju z tej przyczyny, że portierzy słysząc, że chodzi o żołnierzy, odmawiali.

– Chyba, że będzie kartka z Entlausungstelle.

– To jest wasz patriotyzm, co? Tak się traktuje żołnierzy z frontu?

– Patriotyzm jest dobry wtedy, kiedy żołnierz nie ma wszy. Pan wie, ile dziś mydło kosztuje? Przyjmę jednego żołnierza na dwie doby i potem mam cały hotel zawszony. Bez kartki z Entlausungstelle nie mogę was przyjąć.

– Kanalie! Was by tak na front wziąć!

– Niech pan nie robi awantury, bo zawołam policję.

– Szkoda mi ręki, bobym ci, draniu, wypisał na gębie, jak trzeba się odnosić do żołnierza!

W jednej z bocznych ulic odkrył hotelik, którego portier nie pytał o kartkę z punktu odwszawiającego, natomiast okazał wiele zainteresowania dla dokumentu podróży.

– Co pana tak ciekawi w tym papierze?

– Zrobiłem się ciekawy od tego czasu, kiedy mi kilku panów wojaków ściągnęło prześcieradła.

– Mogę panu dać kaucję, jeżeli panu o to chodzi.

Kania wynajął dwa łączne pokoje i zapłacił z góry za tydzień.

Kiedy już załatwił formalności, wziął dorożkę i wrócił do zoldatenhajmu.

– Bagaże odwiezie się dorożką, a my pójdziemy sobie pieszo. Taki frontowy patrol niepotrzebnie zwraca uwagę na ulicy.

Koszyce nastręczyły im wiele przyjemnych chwil, dzięki kilkunastu miłym lokalom, gdzie można się było solidnie zabawić bez wchodzenia w styczność z żandarmerią.

Dwa łączne pokoje w hotelu w dzień rozbrzmiewały chrapaniem, za to nad ranem, kiedy spragnieni uciech doczesnych bohaterowie frontowi wracali z hulanek, przy brzęku kieliszków słychać było w całym hotelu wesołe głosy kobiece.

Portier kilkakrotnie odbierał skargi od innych gości hotelowych na hałasy, ale nie mówił o nich Kani nie chcąc umniejszać spodziewanego napiwku i uspokajał nerwowych cywilów, że potrwa to w ogóle jeszcze trzy dni.

Nurzali się w rozkoszach z taką zaciekłością, jakby następnego dnia miał nastąpić koniec świata. Długa wstrzemięźliwość wymagała zupełnego wyładowania nagromadzonych zapasów sił żywotnych. I wyładowywali niezgorzej. Pewna kategoria usłużnych panienek chyba do śmierci nie zapomni pięciu zuchów, którzy z końcem lata ostatniego roku wojny nawiedzili Koszyce.

Dużo by mogły o tym powiedzieć sprzęty w zajmowanych przez nich pokojach, osobliwie łóżka i kanapy, niestety jednak, pomijając notoryczną niemotę tych pożytecznych mebli, zostały one po wyjeździe naszych bohaterów zamienione na nowe, gdyż nie nadawały się więcej do użytku. Siódmego dnia pobytu w Koszycach, w południe, Kania po obudzeniu się wstał i przejrzał się w lustrze.

– No, bawiliśmy się tutaj nieźle. Wyglądam, jakby mnie spod magla wyciągnęli.

– Ech, żeby to moja Katinka wiedziała – westchnął Szökölön – miałbym ja kilka uliczek wyrzeźbionych pazurami na gębie.

Baldini zrobił kilka przysiadów, przy czym nasłuchiwał czujnie.

– Strzyka w kolanach – zameldował przygasłym głosem.

– Niezgorzej się zabawialiśmy – przytwierdził Haber – taki jestem wiotki, jakbym był z waty. Kania wyjął z kieszeni portfel i przeliczył pieniądze,

– Jesteśmy biedniejsi o sześćset koron…

– Za dużo nas to kosztowało.

– Najwięcej poszło na wino – zauważył Hładun – chlaliście jak studnie.

– Przepiłem się do gruntu – stwierdził Haber. – Przynajmniej przez tydzień nie wezmę do gęby nic innego prócz wody i mleka. Żeby mnie tak położyć pod prasę, trysnąłbym winem jak fontanna.

– Masz rację – zgodził się Szökölön – musimy przestać pić na jakiś czas.

Zjedli obiad i nie wychodząc więcej z hotelu grali do wieczora w karty, po czym poszli na stację z zamiarem wyjazdu do Wiednia. Pociąg wiedeński, jak się okazało, odchodził w nocy.

– Na dworcu siedzieć nie można – rzekł Kania – trzeba ten czas jakoś przepędzić.

– Chodźmy do jakiej restauracji, posiedzimy tam do północy – proponował Baldini.

– Do żadnej restauracji nie idziemy. Zajdziemy do jakiej cichej mleczarenki i tam pogramy w karty przy herbacie.

– Słusznie, trzeba teraz przejść małą kurację mleczną – przytaknął Szökölön.

– Więc idziemy.

Powzięli mocne postanowienie zaprzestania na jakiś czas picia alkoholu i wyszli z dworca.

– Jest mleczarnia.

Baldini spojrzał przez uchylone drzwi.

– Jakaś straszliwa wiedźma siedzi przy bufecie, chodźmy tam, gdzie jest muzyka.

Wiele było po drodze “cichych mleczarenek”, ale każda miała jakiś defekt. W jednej właściciel lub właścicielka byli niesympatyczni, w drugiej było pusto, w trzeciej kelner wyglądał jak zbój i w końcu weszli do pierwszej z brzegu restauracji.

– Ale pić stanowczo nie będziemy – zastrzegał się Haber przed wejściem.

– Mowy o tym nie ma – potwierdził Kania. Kiedy zajęli miejsca i zdjęli z ramion plecaki, kelner postawił na stole karafkę białego wina i pięć szklanek. Kania powiódł oczami po twarzach towarzyszy. Szökölön wziął karafkę w ręce i powąchał.