— Хачу з вамі, Бацюхна, параіцца ў справе валасоў… Мажу, мажу рознымі мазямі столькі гадоў. Кучу форсы растраціў, і нічога, — Філіп пазяхнуў. — Што б з гэтым зрабіць?
— Перастаць мазаць… Дурны волас на разумнай галаве не вырасце. Вось табе і бляск!
Філіп засмуціўся.
— Як жа без валасоў жыць? Людзі смяюцца.
— Вось жаба ўся без валасоў, а сто гадоў можа жыць, і ніхто не смяецца… Бляск, і ўсё тут… Я таксама без валасоў і не перажываю зусім… Гэта не без ног, без рук, без вачэй!.. Ну?
— Вядома, — пазяхнуў Філіп. — Але чаму так адбылося?
— Кроў не даходзіла, таму карэньчыкі павыпадалі… Цяпер гамон… Як пачалі выпадаць, то быў спосаб, было б бляск… Расчэсваць, масіраваць, алкаголь уціраць, рамонкам мыць… Час ад часу цёплай вадой з соллю мачыць… Цяпер пра тое не варта і думаць… Аўсе мазі і ласьёны — хвальба без глянсу!
У пакой увайшоў Баран.
— Здароў, Мангол! — здзівіўся Філіп, але адразу ж замяў здзіўленне шырокім пазяханнем. — Паніч другі дзень цябе шукае, — сказаў Філіп, сціскаючы Баранаву руку.
Панічом у зладзейскім свеце называлі Яся.
— Што з табою сталася? — пытаў далей Філіп, гледзячы на перавязаную Алікаву руку.
— Нічога такога, — адвязаўся ад яго Алік. — Бацька мяне ў момант вылекуе.
— А чаму ты дома не лекуешся? Шухер[19] быў? — дапытваўся Філіп.
— Так… Толькі не кажы нікому, дзе я… Толькі Панічу… Вось, дай яму гэты фінгер… Хай прадасць і форсу мне прынясе…
Баран даў Філіпу пярсцёнак з рубінам, які купіў некалі Паўлінцы, а пасля адабраў у Толіка.
І насамрэч, Ясь, якога Паўлінка некалькі разоў пытала пра Барана, шукаў яго па малінах. Ён згадаў аповед Барана пра Паўлінку і занепакоіўся лёсам майстра. Абышоў многія вядомыя яму маліны і паўсюль шукаў Мангола. Урэшце Казік сказаў яму, што Філіп мае для яго ўказанне ад Барана. Філіпа Ясь знайшоў у Цыпы. Той даў яму Алікаў пярсцёнак і сказаў, але па вялікім сакрэце, дзе можна знайсці Аліка.
Гэта было позна ўвечары. Ясь, не марудзячы, скіраваўся да Бляска. Баран з фельчарам пацягвалі гарэліцу. Калі хлопец увайшоў у кватэру, фельчар выйшаў у іншы пакой, даючы ім магчымасць пагаварыць сам-насам. Перш за ўсё Ясь вярнуў Аліку пярсцёнак.
— Чаго ты яго не апыліў? — спытаў Алік.
— Бо не трэба, — адказаў Ясь, дастаючы з кішэні немалы пачак даляравых купюр. — Гэта з апошняй работы. Акрамя таго, грошай у мяне яшчэ многа. Бяры, колькі хочаш. Ты мне шмат разоў дапамагаў, хай і я табе хоць раз ды прыдамся.
Ясь заўважыў, што Баран вагаецца, таму скарыстаўся фразай, якую некалі пачуў у злачынцаў:
— Злодзей у злодзея можа грошы ўзяць… У фраера — ніколі. Толькі скрасці!.. Бяры на ўдачу!
Баран паклаў здаровую руку на рукі Яся.
— Добра, добра… Я даўно ведаў, чаго ты варты… На фарт вазьму…
Алік узяў у Яся тысячу даляраў і дзве тысячы ост-рублёў. Ён не ведаў, што рабіць з гэтымі грашыма, але не любіў заставацца без гатоўкі. Былі ў яго такія забабоны, маўляў, адсутнасць грошай — да бяды.
— Паўлінка некалькі разоў у мяне пра цябе пыталася, — сказаў Ясь.
— Та-ак?.. Ну, і што? — быццам бы ў задуменні спытаў Алік.
— Я сказаў, што нічога пра цябе не ведаю.
— Надалей так і кажы.
— Ты не вернешся да яе… дамоў… — паправіўся Ясь, адчуваючы, што размова пра Паўлінку можа быць Аліку непрыемнай.
— Мой дом там, дзе краты на вокнах. А каханка мая — у кішэні, — панура адказаў Баран.
А пасля кароткага маўчання сказаў ціха, абыякава:
— Злодзей ніколі не павінен жыць з фраеркай… Яна або яму здрадзіць, або ў кіч[20] запакуе, або кроў з яго высмакча, што тая п’яўка…
АМУР ПАДБІРАЕ
АДМЫЧКІ ДА СЭРЦАЎ
Ясь купаўся ў прыгодах… Грошай у яго было шмат. Ён элегантна апрануўся і вельмі клапаціўся пра свой знешні выгляд. Маруся Лобава, убачыўшы фанабэрыю хлопца, ліслівіла перад ім, жадаючы такім чынам затрымаць яго пры сабе.
Хлопец не быў здольны кахаць (фізічна) адну жанчыну. Яго прыцягвалі ўсе фігурыстыя або чым-колечы адметныя дзяўчаты. Амаль у кожнай ён знаходзіў штось цікавае, што ўзбуджала яго ўяўленне. Маруся — вельмі дасведчаная эратычна — пачала карыстацца ўсё больш вышуканымі пяшчотамі, даходзячы нават да вычварэнняў. Лобава вырашыла завалодаць пачуццямі Яся і стаць яму неабходнай. «Пасля мяне, пасля маіх пяшчот кожная іншая жанчына будзе яму нуднай».
Іх ролі памяняліся. Раней Маруся была смелая, любіла паказвацца аголенай, каб узбуджаць хлопца. А цяпер Ясь, ніяк не зважаючы на прысутнасць Марусі, хадзіў па пакоі галяком. Мыўся пры ёй. Займаўся гімнастыкай. У вялікай ступені на гэта паўплывала Ясева ўсведамленне прыгожасці ўласнага цела. А разбудзіла і замацавала гэтае ўсведамленне ў ім сама Маруся. «Ты мой грэчаскі бог! Жывы мармур! Ты павінен голым хадзіць па вуліцах!» — казала Маруся. Яна паказвала яму рэпрадукцыі славутых скульптур і карцін. Аднойчы дала паглядзець вялікі французскі альбом мужчынскага ню. «Ты прыгажэйшы за іх усіх, — казала Лобава. — Тваё цела, твае рухі — гэта сама гармонія!» І Ясь напаўняўся шчанячым гонарам і напраўду вяртаўся да Марусі, бо палюбіў яе захапленне сабою… А вось Лобава ўсё больш ашчадна карысталася аголенасцю. Выключна настолькі, каб узбудзіць яго, калі лічыла гэта патрэбным. Яна разумела, што Ясь яе не кахае, але не хацела рабіцца для яго штодзённасцю. Яна з досведу ведала, што калі мужчына не кахае, то празмернае задавальненне яго эратычнай цікаўнасці вядзе да абыякавасці.
З адносінаў з Лобавай Ясь шмат атрымаў. Маруся ў значнай ступені пашырыла яго веды пра жыццё і людзей. Хлопец быў вельмі цікаўны, а Маруся ахвотна і прыгожа расказвала. Лобава вучыла Яся, як густоўна апранацца. Вынайшла для яго адпаведны спосаб укладкі валасоў. Шмат і шчыра апавядала яму пра жанчын.
Аднойчы, калі падчас пяшчот Маруся, была занадта смелая, Ясь сказаў:
— Мне гідка тое, што ты робіш, гэта павінна быць непрыемна і табе.
Маруся адказала:
— Маленькі мой… Ведай, што ў табе няма нічога агіднага для мяне… Ці ж ты дагэтуль не зразумеў, што я цябе кахаю… Ці ж маці гідзіцца сваім дзіцем, якога любіць?.. Я ведаю, што ты мяне не кахаеш і што ты наогул не ўмееш кахаць… Каб навучыцца кахаць і каб пакахаць, трэба напраўду доўга жыць і шмат разоў расчаравацца… Няма юнацкага кахання. Ёсць толькі юнацкая дурасць і мроі… Каханне — гэта тое, што я адчуваю да цябе цяпер… Я не зразумела гэтага адразу… Толькі гулялася табой… І апалілася… А як прыйшоў час, калі я захацела выкінуць цябе з думак прэч, то ўбачыла… што не магу… Ты мяне не разумееш… Не кажы нічога… Я як маці… ведаю, што цябе выкрадзе ў мяне іншая жанчына ці жанчыны наогул… І годзе пра гэта… Толькі мне сумна, бо я цябе сапраўды кахаю…
Ясь маўчаў. Тое, што сказала Маруся, раптам жахнула яго. Чамусьці яму было сорамна. Праз некаторы час ён зразумеў чаму: «Гэтыя ейныя пяшчоты, гэта — ахвяра мне… бо яна мяне кахае…» Але Ясь, нягледзячы на тое, што быў досыць чулы і добры, не мог знайсці ў сабе аніякіх цёплых пачуццяў да Марусі. Толькі стаў да яе больш ветлівы і далікатны. Маруся імгненна гэта заўважыла і аднойчы сумна сказала:
— Мой мілы, ты перамяніўся для мяне ў лепшы бок. Гэта таму, што я тады не вытрымала… Сказала табе тое, пра што не павінна была казаць… Але ты пра тое не думай… Мне хопіць таго, што адчуваю я… Гэта таксама шмат… Будзь такі, як раней… Я хачу толькі, каб ты мне верыў, і хачу, каб у мяне табе было добра… Хачу быць тваёй чыстай радасцю і адпачынкам, без аніякага з твайго боку прымусу.
Але гэты прымус ужо ўтварыўся. Маруся перастала існаваць для Яся як інструмент дасягнення асалоды. Яна стала чалавекам…
Аднойчы Ясь заўважыў, што справы Марусіны ідуць усё горш. Яна згубіла некалькі ўрокаў французскай, бо прыйшла мода на нямецкую. А бібліятэку зачынілі. Пасля дзядзька Жардонь паклікаў Яся ў кут падворка і разгарнуў пачак, што трымаў пад пахай:
