— Алічак! Каханы мой! Дзе ж ты падзеўся?!. Я ж цябе шукала па ўсім горадзе!

— І нашто я табе спатрэбіўся?

Баран уважліва глядзеў у вочы жанчыны.

— Як ты можаш такое казаць!.. Я ўсе вочы выплакала, а ты смяешся.

Баран нахмурыўся.

— Чаго ты хочаш?

У Паўлінчыных вачах з’явіліся слёзы.

— Я хачу толькі, каб ты дамоў прыйшоў… Не хочаш са мной жыць, то не жыві, але ці так людзі расстаюцца…

На іх пачалі звяртаць увагу. Баран адчуў, што ад Паўлінчыных слёз штось сціскае яму сэрца. Ён таропка сказаў:

— Ну, добра, прыйду сёння ўвечары. Ідзі цяпер, бо людзі глядзяць.

Пасля сустрэчы з Паўлінкай Баран доўга блукаў па вуліцах. Потым скіраваўся ў Губернатарскі сад. Там сеў на лавачку ля берага ракі і доўга бяздумна глядзеў на хвалі.

Тым часам Паўлінка завіхалася дома, каб як найлепш прыняць каханка. Урок Хурдзіча не прайшоў марна. Дачка выявілася вельмі кемлівай вучаніцай. Яна прыгатавала добрую вячэру. Ладна прыбрала кватэру. Сама прыгожа апранулася.

Алік прыйшоў, калі апусціўся змрок. Ён пазіраў панура і недаверліва. Паўлінка з парога сустрэла яго радасным: «Ну нарэшце!» Падбегла да Барана і абхапіла яго шыю рукамі, заўважыўшы, што Баран вельмі халодна да гэтага паставіўся.

— Алічак, мілы мой! Чаму ты такі?

— Ты добра ведаеш чаму…

— Алічак, — Паўлінка заламала рукі, — клянуся табе, ніколі ў жыцці я з тым мярзотнікам не ўбачуся… Ведаеш, Алік, як я яго ненавіджу! Так ненавіджу! Божухна! Сваімі б рукамі прыдушыла… А ты мне не верыш!

У голасе і поглядзе Паўлінкі было столькі шчырасці і гучала такая непадробная нянавісць да цырульніка, што Алік паверыў. Хвіліну яшчэ ён маўчаў, а пасля паволі прамовіў:

— Ну, добра… Пра тое я забудуся… Хай ужо будзе, як было…

Паўлінка кінулася Аліку на шыю.

Баран яшчэ ніколі не бачыў Паўлінкі такой прыгожай і чароўнай. Яна проста ззяла радасцю. За вячэрай налівала Аліку кілішкі і сама піла, весела смеючыся… Абое ані словам не згадвалі той выпадак. Першы раз за два тыдні Баран паклаўся спаць у чысты, духмяны ад свежай бялізны ложак. А неўзабаве і Паўлінка, вясёлая, крыху хмельная, праслізнула да яго пад коўдру.

— Ведаеш, я сама так баялася… І мне было без цябе так сумна… Алічак, каханы!

Алік адчуў сябе па-сапраўднаму шчаслівым. У ягонай душы яшчэ вірыліся нейкія цені, але і яны ў момант зніклі ад жарсных, гэтым разам ініцыяваных самой Паўлінкай шчодрых пяшчот.

Ужо некаторы час Ясь прынагодна «хадзіў па даліне». Ён працаваў з Тоськай Сарокай, Кулямётам і Свабодай. Кулямёт быў найспрытнейшым даліншчыкам горада. Свабода таксама добра працаваў, але не меў такога «гліку»[23], як Кулямёт. Мянушку сваю Кулямёт атрымаў праз дзіўны спосаб маўлення. Ён казаў хутка, невыразна, і часам яго было цяжка зразумець. У Варшаве яго называлі Сячкарняй. Тося Сарока, хоць і была самастойнай злодзейкай, але, працуючы з калегамі, перадавала ім рэй. У супольнай працы яна была «туцэркай»[24] або «рабіла сценку»[25]. Ясь пакуль таксама працаваў «туцэрам», але час ад часу спрабаваў свае здольнасці і «ў даліне». Колькі разоў ён «закупаўся» ў «ачку» і «вярхушцы»[26].

Ясь захапляўся цудоўным талентам Кулямёта, які неадменна «скупаў» найтаўсцейшыя «скуры»[27] з найдалей схаваных кішэняў. Кішэннік ніколі не баяўся, што ахвяра заўважыць яго манеўры. А вось мінакоў ён лічыў небяспечнымі, і таму была патрэбная сценка. Колькі разоў здаралася, што фраера абраблялі ў руху, дзейнічаючы ўчацвярых. Некаторыя работы былі вельмі складаныя. Трэба было расшпільваць паліто, пінжак, нават камізэльку. Кулямёт не любіў карыстацца брытвай для выразання. Ён лічыў, што ўсё можна зрабіць пальцамі.

Звычайна кішэннікі, асабліва рускія, працуюць, прыкрываючы свае рухі шалікам, газетай, кнігай або карцінкай, адсюль руская назва даліншчыка — шырмач, ад «шырма» — заслона.

Найлепш «займацца далінай» у таўкатні. Калі такой магчымасці не было, то ўмела рабілі штучную таўкатню: перагароджвалі дарогу, выбачаліся злева, калі справа аб ахвяру аціраўся калега, праз момант знікаючы з кашальком. У гэтым Тосьцы Сароцы не было роўных. Яна ўмела не толькі перакрыць фраеру дарогу, але і зачапіцца за яго так грунтоўна, што выблытацца было цяжка. Яна рабіла гэта з дапамогай банцікаў ля муфты (ейная шырма), махры на рукавах, кручка паліто… Звычайна Тоська міла выбачалася, прыгожа ўдаючы збянтэжанасць, і часам, вызваляючыся з аднаго счаплення, увязвалася ў наступнае — калі гэта было неабходна! Кулямёт вельмі любіў працаваць з Сарокай. Ён прыгаворваў:

— З Тоськай, о-о-о! Я з фра…а…е…е…ра…ра…ра… і гальштук здыму та…та…так!

Свабода досыць часта карыстаўся падкурваннем. Часам браў пачак гіпсу або мукі і, несучы, чапляўся за ахвяру, высыпаючы змесціва. Пасля найстойліва выбачаўся і дапамагаў пачысціць забруджаную вопратку. І пры гэтым рабіў сваю справу.

Метады і штучкі даліншчыкаў былі вельмі вынаходлівыя. Напрыклад, шпількі з гальштукаў выцягвалі пяцелькай з тоненькага дроту, замацаванай на палі капелюша, або з дапамогай кійка ці парасона. Аднойчы Ясь смяяўся да слёз, убачыўшы, як Свабода «ўзяў» мужыка «на дзядзьку». Гэта быў местачковы гандляр быдлам, які прадаў партыю свіней ці кароў і засунуў шчыльна набітую «скуру» глыбока ў кішэню камізэлькі, пад пінжак. Яго рабілі ўтраіх: Ясь, Сарока і Свабода. Ясь, падышоўшы ззаду, ударыў яго рукой па плячы:

— Прашу прабачэння…

Гандляр павярнуў галаву ўлева, крыху запаволіўшы крок. Тоська Сарока ішла насустрач, сутыкнулася з гандляром і расшпіліла яму пінжак і верхні гузік камізэлькі.

— Дзе знаходзіцца вуліца Даўгабродская? — спытаўся Ясь.

— А не ведаю, паночку. Дзесь за Губернатарскім садам.

Тады Чэсік Свабода кінуўся фраеру на шыю са словамі:

— Дзядзечка, любы! — і пачаў абдымаць і цалаваць яго.

Гандляр аслупянеў. Мінакі азіраліся. Ясь, «робячы сцяну», усміхаўся. Раптам, здзіўлены Свабода адступіў:

— Ах, прашу прабачэння… Такое падабенства!.. Я думаў, гэта мой дзядзечка з Маладзечна прыехаў…

Злодзеі пайшлі, а гандляр яшчэ няхутка заўважыў адсутнасць кашалька. Невядома, ці запасочыў ён у крадзяжы дзіўнага сваяка. Магчыма, гэта нават не прыйшло яму ў галаву.

Колькі разоў супольнікі ездзілі на «гастролі» ў малыя мястэчкі паблізу Менска, калі там праходзілі вялікія кірмашы. Неверагодна, але за некалькі гадзін на рынку яны рабілі ад 30 да 60 крадзяжоў. Але гэтыя выезды з горада былі рэдкасцю. Часцей працавалі ў Менску на рынках, вакзалах, біржы, у крамах, ведамствах, банках, тэатрах. Там, дзе надаралася магчымасць заўважыць, што фраер мае гатоўку і куды ён яе хавае.

З Сарокай Ясь пасябраваў. Яму падабаліся імпэт і фантазія дзяўчыны. Акрамя таго, ён паважаў ейны характар. Каханкаў у Тоські не было. Яна была самастойная, смелая і ўпэўненая ў сабе, як мужчына. Хлопцы называлі яе Сарокай, бо яна любіла строіцца. Тоська заўжды была элегантная, чыстая і вясёлая. Разам з тым яна была вельмі вынаходлівая. Акрамя даліны, Тося займалася «шапенфельдам»[28]. У гэтую працу яна ўцягнула і Яся. «На шоп» яны хадзілі ўтраіх: Ясь, Сарока і Сабіна, сяброўка Тосі, прафесійная шапенфельдэрка.

Сабіне было каля сарака гадоў. Яна была худая, высокая і, у адрозненне ад Тоські, вельмі сур’ёзная, амаль панурая. Родам яна была з Беластока. «На шоп» Сабіна хадзіла па ўсёй Расіі. Дасканала ведала Маскву, Пецярбург, Кіеў, Харкаў, Адэсу, Варшаву, Львоў. Ездзіла на гастролі за мяжу. Была ў Вене, Берліне, Парыжы. Адматала некалькі тэрмінаў у розных дзяржавах. Ведала польскую, рускую, нямецкую, французскую і габрэйскі жаргон. Гэта была зладзейская арыстакратка старой гвардыі. Па сваёй спецыяльнасці яна адпрацавала 20 гадоў. Кар’еру Сабіна пачала з таго, што стала каханкай славутага ў Расіі аферыста, калегі Шпэера, асобы амаль легендарнай. Калі Шпэер трапіўся і «Клуб Чырвовых Валетаў» быў ліквідаваны, каханак Сабіны стаў працаваць у міжнародных цягніках і модных санаторыях. Яна звычайна выступала ў ролі ягонай жонкі. Жылі яны, як правіла, на фальшывых дакументах. Пасля рэвалюцыі 1917 года каханак Сабіны адразу з’ехаў у Маскву і не вярнуўся. Дагэтуль пра яго не было ніякіх вестак. Сабіна засталася адна. Спачатку яна жыла тым, што прадавала каштоўныя рэчы. Пасля пачала хадзіць «на шоп».