— Ты пачакай, — прамаўляў Баран да сабакі. — Вось пераселіцца да нас Паўця, то вось дзе ты тады зажывеш… Будзеш мець тады сваю гаспадыню… І то якую! Толькі ты не сабака, а свінтус, бо ты ж яе ўкусіў… Каб мне больш не рабіў такога, а то атрымаеш у косці… Паўця добрая… У яе сэрца залатое… Я яе за гэта люблю, і ты павінен палюбіць…
Мілы ўважліва прыслухоўваўся да словаў свайго гаспадара, але ніякай радасці з чаканага прыбыцця Паўлінкі не выяўляў. Натуральна, ён мог і не разумець Барана, бо здараецца і сярод людзей, што нават кемлівыя галовы зусім не ў стане сцяміць, што ім кажуць іншыя. Затое Барана толькі адна думка, што Паўка, магчыма, будзе жыць з ім разам, прыводзіла ў захапленне і напаўняла радасцю. Таму ён цешыўся і за сябе, і за Мілага.
На рагу вуліцы Захар’еўскай і Славянскага завулку некалькі апошніх гадоў размяшчаўся цырульны салон. Зверху над дзвярамі там вісела шыльда: «Анатоль — мужчынскі цырульнік. Стрыжэ і голіць». Справы ў салоне ішлі добра. У цырульніка было шмат сталых кліентаў, і ён добра зарабляў.
Анатоль быў летуценнікам і любіў чытаць. Кожную вольную хвіліну ён праводзіў за чытаннем. Кнігі ён браў час ад часу ў гарадской бібліятэцы на Хрышчэнскай вуліцы. Калі бібліятэкар пытаўся ў яго, што ён хоча, Анатоль нязменна адказваў: «Што-небудзь пра графаў ці графінь». З цягам часу ён стаў хадзячай энцыклапедыяй з масай інфармацыі пра жыццё арыстакратаў, і нават стыль мовы ў яго стаў такі напышлівы, кніжны. А да кліентаў ён звяртаўся па-галіцыйску: «пан граф», «пан дзедзіч». Гэтыя звароты не раз бянтэжылі паспалітых менскіх мяшчанаў і дробных рамеснікаў, якія складалі большасць ягоных кліентаў. Але ніхто за гэта на цырульніка не крыўдаваў. Наадварот, кліенты любілі ветлівага мужчыну, які падчас стрыжэння ці галення не закрываў рота, расказваючы пра розныя здарэнні пры дварах польскіх і замежных магнатаў. Праз гэта некаторыя лічылі цырульніка таямнічай асобай, чалавекам добрага паходжання і з грунтоўнай адукацыяй, якога жыццё змусіла схапіцца за нажніцы і лязо.
Толіку было каля трыццаці пяці. Ён быў хударлявы, высокі і фізічна кепска развіты. Ручкі ў яго былі выпешчаныя, мякенькія, як далоні дзіцяці. На галаве ў яго красавалася вялікая лысіна, якую цяжка было схаваць, нават зачэсваючы яе з бакоў рэдкімі светлымі валасамі. Толік вельмі любіў сядзець зімою пры жалезнай грубцы, а летам — на ганку з кніжкай у руках. У вопратцы Толік наследаваў графаў, таму апісанне яго адзення я лічу лішнім. Дадам толькі, што ягоныя ўборы былі старанна прадуманым спалучэннем розных графскіх строяў з некалькіх кніжак.
Менавіта гэты Толік быў ідэалам і першым каханнем Паўкі. Пазнаёміліся яны выпадкова. Паўка некалькі разоў на тыдзень хадзіла са збанком па малако на вуліцу Даўгабродскую. Аднойчы, гэта была вясна 1917 года, Паўця вярталася дадому з поўным малака збанком. Непадалёк ад цырульні Анатоля ручка збанка, так бы мовіць, «скончыла свой век», а разам з ёю і гліняны збанок, які грымнуўся вобзем. Паўця стаяла ў разгубленасці, пераводзячы зрок з разлітага малака на мокрую сукенку і назад. На дапамогу ёй паспяшаўся Анатоль, які акурат сядзеў з кнігай на ганку салону. Ён завёў дзяўчыну ў цырульню, ачысціў ёй шчоткай сукенку і пазычыў іншы збан са свайго халасцяцкага запасу. Ён даў ёй нават грошы на малако. Дзякуючы гэтаму Паўка пазбегла скандалу, які б абавязкова выбухнуў удома, калі б бацька даведаўся, што яна пабіла збанок і разліла малако. Пазней дзяўчына, паразмаўляўшы з маткаю, вярнула цырульніку грошы і збанок, адчуўшы з таго часу да яго вялікую сімпатыю. Толік жа вырашыў, што граф, пра якога ён чытаў у апошнім рамане, на ягоным месцы абавязкова б закруціў раман з гэтаю дзяўчынай. Зрэшты, цырульнік і сам меў у гэтай сферы вялікі досвед. Скарыць сэрца Паўкі ў яго атрымалася лёгка. Спачатку ён прыязна вітаўся з ёю, калі яна праходзіла міма, а гэта здаралася ўсё часцей. Зрэдку ён перакідваўся з ёю некалькімі словамі пра надвор'е і месяц. Нарэшце ён запрасіў яе на першае рамантычнае спатканне. Яно адбылося вечарам на вуліцы. Наступнае — у цырульні. А трэцяе — у пакоі, які прылягаў да цырульні. Пасля трэцяга спаткання Паўка стала жанчынай і палюбоўніцай Толіка.
Паўка закахалася ў цырульніка. Ён быў такі незвычайны, гэтак моцна адрозніваўся ад іншых людзей з ейнага атачэння. Ад яго заўсёды прыемна пахла мылам, пудраю і адэкалонам. Ён так прыгожа апранаўся. А якія меў манеры!.. Са свайго боку Толік аніякіх асабліва палкіх пачуццяў да яе не меў. Зусім інакш магло б быць, калі б яна была графіняй або дачкой графа. А так што ў яе было незвычайнага: здаровая, маладая, сімпатычная дзяўчына і толькі. Ён лічыў нават ганьбай тое, што водзіцца з дзяўчынай з простанароддзя. Але іхны раман трываў і надалей. Паўка не абцяжарвала Толікава жыцця. А для дзяўчыны цырульнік быў першым каханнем. Чым мацней закранала яе жорсткасць бацькі і атачэння, тым больш яна прыкіпала душою да Толіка.
Паўлінка раўніва ахоўвала сваю таямніцу. Яна нікому пра яе не расказвала і была вельмі асцярожная. Таму пра раман з цырульнікам, які працягваўся другі год, ніхто не здагадваўся. Паўка ўжо даўно марыла, каб выйсці за Толіка замуж і пасяліцца разам з ім. Аднойчы яна сказала пра гэта цырульніку. У адказ Толік упершыню на яе раззлаваўся і нават злаяў яе, ужываючы зусім не графскія выразы. Паўка расплакалася і ўцякла, а цырульнік мусіў пазней шмат часу прысвяціць тлумачэнням, што ён ёй не пара, што ён можа ажаніцца толькі з асобай з вышэйшага свету, багатай, адукаванай, якая размаўляе па-французску, мае спадчынныя маёнткі і гэтак далей. Ён заявіў, што для Паўкі і так вялікі гонар быць яго каханкай. Дзяўчына зразумела ягоныя тонкія довады гэтак, як ён і хацеў, ды стала яшчэ больш пакорлівай. Часам яна плакала ад роспачы, але не магла знайсці для сябе іншага выйсця. Па-ранейшаму яна цішком уцякала на спатканні да Толіка, які ставіўся да яе з кожным разам усё халадней і нават з пэўнай пагардай. Аднак не адмаўляўся ад любошчаў з ёю, бо яму гэта пасавала і нічога не каштавала.
Пазнаёміўшыся з Бараном, Паўка не кінула бегаць да Толіка. Баран яе зацікавіў сваім магчымым багаццем. Потым ёй спадабалася ўпэўненасць, з якою ён абышоўся з ейным бацькам. Але калі яна даведалася, што ён шавец, то Баран цалкам упаў у яе вачах. А калі бацька пачаў ставіцца да Барана як да ейнага будучага мужа, Паўця моцна зажурылася. Яна вышмыгнула з дому да цырульніка і распавяла яму пра Барана і намеры бацькі. Цырульнік высмеяў ейнага будучага сужэнца. І дадаў, што для яе гэта самая адпаведная партыя. Аднак ён не парваў з дзяўчынаю і працягваў прызначаць ёй спатканні. Яна па-ранейшаму яго слухалася.
Праз некалькі дзён пасля таго, як Ясь забраў у Хурдзіча будку для Алікавага сабакі, цесляру перадалі ад Барана дзве пары галубоў. Гэта былі пародзістыя вінеркі і турчыны. Баран купіў іх у Ігнася Кулікоўскага, блатнога, які быў вядомы сваёй любоўю да галубоў. Баран ведаў, чаго не хапае Хурдзічу для поўнага шчасця, і не пашкадаваў часу ды грошай, каб раздабыць гэтых птушак. Яны былі шчодрай платай Хурдзічу за будку і пэўным спосабам канчаткова заваяваць ягоную сімпатыю. Задобраны Хурдзіч пайшоў назаўтра на базар і купіў для Паўкі матэрыялу на летнюю сукенку. Вярнуўшыся, ласкава паляпаў дачку па плячы і велікадушна ўручыў ёй падарунак:
— Ну, маеш!.. Не заслугоўваеш, але ўжо няхай, бяры сабе.
Матэрыял быў ружовага колеру і Паўці вельмі спадабаўся. Зараз жа яна пайшла да Лідзіі, і яны ўдзвюх доўга выбіралі, якога фасону мае быць сукенка. Яны раіліся, спрачаліся, крычалі адна на адну. Урэшце сукенка была пашытая. Рэч атрымалася ў Лідзіі на славу, а Паўця доўга круцілася перад люстэркам, разглядваючы сябе з усіх бакоў. «Вось каб Толік пабачыў!» — не выходзіла ў яе з галавы.
І гэтая думка прывяла яе да няшчасця.
Позным вечарам Юлік заўважыў, што сястра, якая даволі рана лягла ў ложак і нібы спала, раптам устала. Яна ціхенька апранулася і надзела новую сукенку, якую падрыхтавала раней. Пасля на дыбачках падышла да акна, адчыніла яго і бязгучна вылезла ў сад. Прымкнуўшы акно, яна знікла.
