— Пусці, мілы, пусці! Стары мяне заб’е.
— А калі я не магу… Я не засну…
Праз момант Марыся пачала шаптаць:
— Яны хай п’юць… Ты шмат не пі… Як сябар засне, вылазь у акно і прыходзь да мяне… акно наступнае… Будзе адчынена… Цяпер ідзі хутчэй, бо стары ачомаецца…
Марыся вярнулася ў кухню, а Ясь зноў, быццам з падворка вярнуўшыся, далучыўся да хаўруснікаў. Падахвочваў іх піць, а сам спрытна прапускаў тосты.
Толькі цяпер пан Баніфацый пазбыўся скупасці. На стале апынулася пляшка фірмовай рабінаўкі, пасля каньяк. З’явіліся сухія кілбасы, вяндліна, масла.
Папоўначы Ігнат і гаспадар дома былі зусім п’яныя. Кулікоўскі спяваў «Сто лят…» у гонар гаспадара. Пан Баніфацый хваліўся багаццем…
— Ты думаеш, што калі я ў даматканым хаджу, то ў мяне на добрае адзенне няма?.. Га?.. Ды мне пляваць!.. Як захачу, то цэлую вуліцу ў Менску куплю!.. Фабрыку пастаўлю… Што захачу, то і зраблю!.. Вось так!..
Ігнат яму падтакваў. Ясь даліваў ім у кілішкі і час ад часу шматзначна паглядаў на Марысю, якой некалькі выпітых чарак кінуліся агнём на твар, запаліўшы і без таго прыгожыя вочы…
Ясь распрануў і паклаў спаць абсалютна п’янага спадарожніка, пасля адчыніў акно, што выходзіла ў сад. З суседняга пакоя даносіўся гучны храп Баніфацыя, які ўжо чвэрць гадзіны таму пайшоў спаць. З наступнага пакоя праз яшчэ зачыненае Марысіна, як Ясь здагадваўся, акно падаў у сад доўгі прастакутнік святла. Ясь паціху вылез у сад і падышоў да акна. У святле лямпы ён убачыў Марысю, якая мылася ў пастаўленай на ўслончык мядніцы, павярнуўшыся да яго бокам. Ясь з асалодай назіраў за аголенай прыгожай жанчынай, якая, не падазраючы, што за ёй назіраюць, паводзіла сябе абсалютна свабодна.
Гэта яшчэ больш павялічыла прывабнасць яе фігуры. «Хай бы яна адчыніла акно! — думаў Ясь. — Калі не адчыніць, пагрукаю». Жанчына выцерлася ручніком і паставіла лямпу так, каб выразна бачыць сваю фігуру ў люстры. Ён убачыў, што Марыся дастала з шуфлядкі маленькую пляшачку і коркам датыкалася твару, грудзей і плячэй. «Парфуміцца», — падумаў Ясь і згадаў Марусю Лобаву, сваю першую каханку. Цяпер Ясь быў упэўнены, што акно адчыніцца. Марыся ўважліва агледзелася з усіх бакоў у люстры. Яся гэта раздражняла. «Чаго ж яна марудзіць?»
Урэшце, пасля даўжэйшага агляду зброі перад люстэркам, Марыся надзела начную кашулю і расчасала валасы. Потым яна падышла да акна і адчыніла яго. Ясь знянацку схапіў жанчыну за руку, а пасля жвава забраўся ў пакой. Ён пачаў цалаваць Марысю. Тая ахвотна прымала яго пяшчоты. Неспадзявана яна сказала:
— Ідзі да сябе… Распраніся, пасля вяртайся… Каб тут не было тваіх рэчаў. І замкні дзверы на ключ…
Ясь вярнуўся ў свой пакой. Спешна распрануўся і вярнуўся да Марысі.
З раніцы, пасля сняданку, таварышы наладзілі ліпавую лабараторыю. Ход дзеяння быў прадуманы і абмеркаваны ў горадзе. Галоўную ролю ў сённяшняй рэпетыцыі гралі дзве двухдаляравыя, амаль новыя, купюры. У горадзе іх намачылі, склалі разам і адпрасавалі, каб загіны былі аднолькавыя. Яны былі з ідэнтычнымі нумарамі. Для гэтага з вялікай колькасці купюр у знаёмага мянялы былі выбраныя дзве найбольш падобныя адна да адной нумарамі. Розніцу ў лічбах выправілі з дапамогай тушы, пераўтварыўшы на адной з купюр тройку ў васьмёрку, чацвёрку ў адзінку і дзявятку ў нуль. І крыху паскробшы лязом. Даляр з аўтэнтычнай нумарацыяй уклалі між двух кавалкаў чыстай паперы такога ж памеру.
Ясь загадаў пану Баніфацыю распаліць агонь, каб духоўка была цёплая. Пасля загрузіў туды купюру, размешчаную паміж дзвюма жалезнымі пласцінкамі з паперай.
— Гэта павінна ляжаць у цяпле дзве гадзіны, — сказаў Ясь, зірнуўшы на гадзіннік.
Цяпер хлопец дырыжыраваў працай, а Ігнат паслухмяна і старанна выконваў яго загады. Пан Баніфацый быў усхваляваны незвычайнымі дзеяннямі, якія адбываліся на ягоных вачах, і ўрачыстымі тварамі калег.
— Шкада, што няма больш купюр, — сказаў Ясь. — Не люблю пустых запускаў. У мяне замала некаторых сродкаў.
— Таму не трэба іх пераводзіць, — сказаў пан Баніфацый.
— Я толькі хачу паказаць вам прынцыпы маёй працы, каб вы маглі мне давяраць.
— Ніякіх сумненняў, — адказаў гаспадар. — Я ж бачыў вынікі.
— Добра, — сказаў Ясь. — Часу ў нас шмат, зробім невялікі пробны запуск. Зрэшты, я хачу паспрабаваць, наколькі моцны новы сродак. Ці ёсць у вас нейкая навейшая царская купюра?
— Вядома, ёсць.
Пан Баніфацый адразу ж прынёс Ясю некалькі банкнот. Ясь выбраў з іх дзесяцірублёвую і ўзяўся за працу. Ягоная лабараторыя выглядала імпазантна. Розныя бутэлечкі з каляровымі вадкасцямі, пэндзлі, валкі, шкляныя і металічныя пласцінкі, нажы і нажнічкі, ніткі, вата і г. д. Пачэснае месца займала бляшаная скрынка з двума валкамі. Менавіта гэта і была цудоўная машынка.
Праца «на машынку» выконвалася розным чынам, у залежнасці ад наяўных прыладаў і вынаходлівасці аферыстаў. Агульны прынцып быў толькі адзін: выбіраўся «цёплы» кліент, якому прапаноўвалі рабіць грошы, даводзячы, што з адной купюры можна атрымаць дзве. Сэнс у тым, што ахвяра павінна назбіраць як мага больш купюр. Пасля з імі праводзяцца разнастайныя маніпуляцыі так, каб гэта рабіла ўражанне: іх круцяць у машынцы, мажуць, абкладаюць паперай. Напрыканцы акцыі аферысты звычайна знікаюць, пакідаючы ахвяру з наказам пільнаваць машынку. А часам загружаюць падрыхтаваны для справы пачак у духоўку або печ. Потым іх ахоплівае трывога: гадзіннік спыніўся і пачак задоўга трымалі ў печы. Як мага хутчэй яны дастаюць усё і знаходзяць унутры попел. Аферысты лаяцца, сварацца, адчайваюцца, і, здараецца, сам пацярпелы шкадуе іх, а часам прапануе паўтарыць спробу. Так кліента «стрыгуць» двойчы.
Такія справы звычайна праходзяць беспакарана, бо ахвяра баіцца нават паведаміць у паліцыю пра свае страты, панесеныя такім незвычайным чынам. Паколькі ўдзел у падробцы грошай неаспрэчны. Аферысты не заўжды працуюць такім прадуманым і дэталёвым чынам, як Ясь і Ігнат, якія хацелі зрабіць усё «на зыхер», бо «карась» быў «цёплы» і ўлоў меўся быць добры.
Ясь у прысутнасці пана Баніфацыя памазаў дзесяцірублёвую мікалаеўскую купюру гваздзіковым маслам. Пасля абклаў яе з двух бакоў чыстай паперай. Потым паклаў усё разам на стальную пласцінку і даволі доўга з сілай вадзіў па паперы цвёрдым валікам. Калі ён дастаў купюру, на паперы засталіся бледныя, але выразныя каляровыя сляды купюры ў люстраным адбітку.
— Бачыце, — сказаў Ясь. — Нават з дапамогай аднаго гэтага сродку, без далейшых маніпуляцый і прагравання, выразна відаць адбітак купюры. Пасля ў сярэдзіну кладзём паперу, падрыхтаваную для купюр, і ўсё зноў ідзе ў працу. Праца цяжкая і патрабуе цярплівасці, але вынік заўжды верны.
Далей Ясь патлумачыў, што даляры склейваюцца з двух адбіткаў, а ў сярэдзіну дадаюцца кавалачкі шаўковых, каляровых нітак. Водныя знакі робяцца адмысловым стальным валком пасля ўвільгатнення купюры адпаведным сродкам.
Пан Баніфацый быў зачараваны. У яго не было ніякіх сумневаў, і ён з захапленнем глядзеў на гэтага маладога чараўніка. Упершыню ў жыцці ён сустрэў чалавека, які яму імпанаваў. І гэта такі смаркач!
— Колькі купюр вам трэба? — пытаў ён у Яся.
— Як найбольш, бо раствораў у мяне мала… Некаторых нідзе і не знойдзеш… Мне няма розніцы, ці зрабіць адбітак адной купюры, ці ста, ці тысячы, бо вы ж разумееце… — і Ясь пачаў блытанае тлумачэнне тэхналогіі гэтай працы, у якой найважнейшую ролю граў сродак для замацавання колеру, якога было вельмі мала.
— Сродку для змякчэння колераў у мяне досыць… яшчэ на некалькі разоў. І для іх выцягвання таксама. Але найгорш-то з растворам для замацавання. Яго ў мяне во столькі.
Ясь паказаў пану Баніфацыю бутэлечку, у якой было крыху вадкасці бурштынавага колеру. Проста заварка ад гарбаты. Пан Баніфацый сказаў:
— Грошай у мяне ані рубля няма. Адны страты нясу. І слугі крадуць, і падаткі… Але на такі інтэрас магу пазычыць…
Ігнат шматзначна падміргнуў Ясю: рыбка клюнула!
Вырашылі, што пасля абеду пан Баніфацый з Ігнатам паедуць у горад, каб сабраць грошы і купіць як мага больш даляравых купюр. Вернуцца, як толькі вырашаць справы. Ігнат павінен быў дапамагчы скупаць купюры. Гаспадар распарадзіўся Марысі пра добры абед, а прыяцелі выйшлі ў сад па фруктовы дэсерт. Тым часам пан Баніфацый зашыўся ў сваім пакоі і замкнуў дзверы на ключ. З самых разнастайных сховаў ён даставаў куфэрачкі, скрынкі, рулоны і пачкі з каштоўнасцямі і грашыма. Пан Баніфацый мёў амаль тры тысячы даляраў купюрамі. Алё яго апанавала сквапнасць, і ён вырашыў купіць яшчэ як мага больш. Для гэтага трэба было прадаць трохі золата або брыльянтаў. З золатам пану Баніфацыю было асабліва цяжка расставацца. Ён вырашыў прадаваць брыльянты. Але ўзяў з сабой таксама шмат залатых мікалаеўскіх манет.
