Антэк Турак прысягнуў адпомсціць сялянам: «Я ім вёску чырвоным пафарбую! Убачыце! Не дарую!»

І насамрэч праз месяц, у адну з цёмных восеньскіх начэй, згарэла амаль уся вёска. І гэта паўтаралася потым ледзь не штогод.

Увосень таго года для злодзеяў Менска-Літоўскага пачалася чорная паласа. Яны трапляліся на работах, трапляліся без работы. Некаторыя — старыя ваўкі — адбіліся ад горада. Іншыя змянялі маліны. Уладкоўваліся ў фраераў. Наогул працавалі асцярожна і чакалі.

Федзя Гусар — разбойнік, які арганізаваў гранду на ўладальніка фабрыкі малочных прадуктаў, — хварэў. У яго страшна балела нага, прабітая куляй падчас уцёкаў са Смаленска. Ён хадзіў з кійком, але пераважна сядзеў на маліне ў фраераў. Яго размясціў там Ігнат Кулікоўскі. Федзю шукалі следчыя некалькіх гарадоў. Ён ведаў пра гэта і намагаўся днём у горадзе не паказвацца.

Маліна ягоная была на Ніжняй Ляхаўцы. Ён жыў у сям’і чыгуначніка, які амаль заўжды быў у раз’ездах. Кватэрай займалася ягоная жонка, ужо немаладая і хітрая кабеціна. У яе было тры дачкі. Старэйшая працавала прадавачкай у галантарэйнай краме. Дзве малодшыя — якім было ўжо па дваццаць — нудзіліся дома. Гусар пачаў заляцацца да малодшай, Зіны, якая яму падабалася. Дзяўчына какетнічала з ім, фліртавала, але на гэтым усё і заканчвалася. Яна лічыла яго магчымым кандыдатам у мужы, таму, хоць і была лёгкадаступнай, але з Федзем трымала дыстанцыю, спрытна спыняючы яго залёты.

Гусару гэтага было мала. Ён быў гарачага тэмпераменту, таму знайшоў сабе дзяўчынку, якая пераходзіла ў блатных з рук у рукі ў адпаведнасці з іх кароткімі, але яркімі кар’ерамі. Яе звалі Ліся — скарочана ад Альжбеты, але хутчэй таксама ад яе манеры паводзіцца: мяккай, ціхай, памаўзлівай, дапытлівай. Ліся пачала ўсё часцей наведваць Федзю і ўрэшце пасялілася з ім.

Зіну агарнуў шал, асабліва калі яна заўважыла, што Гусар купляе сваёй кралі розныя апраткі-аладкі. Яна паскардзілася мамусі на двудушнага кавалера, які дурыў ёй галаву, а цяпер жыве з іншай. Мамуся пачала практычна даследаваць справу:

— Ты ж на спатканні з ім хадзіла?

— Ну, хадзіла.

— І нічога?

— Што нічога?

— Не дала яму?

— Не.

— Ну і дура! — вынесла прысуд мамуся. — Таму ён сабе іншую і знайшоў.

— Я думала, ён са мною ажэніцца.

— За-а-а-араз жа… Што ён падобны да такога, што жэніцца? А бачна, што грошы ёсць. Трэба было адразу з ім закруціць, а пасля выцягваць.

Колькі разоў на тыдзень Ліся не прыходзіла да Федзі. Маўляў, трэба зрабіць штосьці пільнае дома. Насамрэч у гэты час яна аздабляла жыццё іншых, менш заможных кавалераў. Пераважна таксама рыцараў з-пад знаку адмычкі. Ды і ў зладзейскім свеце яна была вядомая як безадмоўная каханка — заўжды карыслівая, у адрозненне ад нармальных зладзейскіх каханак, бо тыя звычайна жылі са сваімі хлопцамі як жонкі і вельмі пра іх клапаціліся. Калі прастытутка рабілася каханкай злодзея, яна кідала хаджэнні на панэль. А калі злодзей трапляўся, то дапамагала яму ў турме матэрыяльна, наймала адваката, падкупала каго трэба, часам і даставала на свабоду. Пакуль каханак сядзеў, прастытутка звычайна вярталася ў прафесію, каб было чым яму дапамагаць. Але ніколі не распуснічала з іншым злодзеем, ужо маючы аднаго злодзея-каханка. Мне вядомыя выпадкі вельмі вернага і доўгага клопату пра каханка з боку такой дзяўчыны. Напрыклад, у турме Святога Крыжа сядзеў адзін вязень, якім каханка апекавалася цягам амаль 10 гадоў. Грошы яна зарабляла, працуючы на фабрыцы. Ліся належала да іншага гатунку жанчын. У свет злачынцаў яна трапіла выпадкова і ставілася да іх як да крыніцы даходу, эксплуатуючы мужчын спрытна і без шкадавання.

Тым, што Ліся пасялілася ў Федзі нястала, вырашыла скарыстацца раззлаваная на нягеглага кватаранта Зіна. Матчына парада прагучала нямарна. А рэўнасць і хцівасць дапоўнілі гэты камплект. Неяк увечары Гусар сядзеў ля акна ў сад, за якім стаялі мокрыя клёны і ліпы, і пра штось думаў. Невясёлыя гэта былі думкі. Грошай ён меў яшчэ даволі, але будучыня малявалася панурай. Каханка таксама ў яго была нямілая, толькі падманвала яго. Ён хацеў рушыць далей у свет. Яго еў неспакой. А тым часам кепска залечаная нага не дазваляла прыняць канчатковае рашэнне.

За акном імжыў дождж. Ззаду рыпнулі дзверы. Гусар абярнуўся. У пакой увайшла Зіна. Яна была ў халаціку і пантофлях на босых нагах.

— Можна? — спытала яна; какетліва ўсміхаючыся.

— Калі ласка, — адказаў Гусар, сапраўды задаволены ейным прыходам.

Зіна падышла да яго і неспадзявана спрытным рухам уселася яму на калені. Гусар адчуў, што пахне яна нейкай парфумай і што пад халацікам у яе нічога няма. Ён пачаў цалаваць яе ўсё гарачэй. Тады Зіна спытала:

— Слухай! Як ты можаш важдацца з такой брыдкай лафірындай? Пасля такой я цябе гіджуся, а ты ж мне вельмі падабаўся. Як ты мог мяне на тую брыдкую посцілку памяняць? Глядзі, якая я.

Зіна падарвалася з ягоных кален і адкінула ўбок халат. Яна напраўду была вельмі прывабная, асабліва для прымітыўнага мужчынскага густу. Таму нічога дзіўнага, што далейшы ход падзей склаўся так, як абое таго жадалі.

Калі назаўтра Ліся пасля ночы, праведзенай з іншым каханкам, вярнулася да Федзі, яна адразу ж заўважыла змену ў ягоным да яе стаўленні. Прывітаўся з ёю ён холадна, неахвотна. Яна зрабіла выгляд, што не заўважыла гэтага і, як звычайна, балбатала і лашчылася да Гусара, які ледзь гэта пераносіў.

Праз некаторы час дзверы ў пакой Гусара адчыніліся і без груку ўвайшла Зіна.

— Ідзі снедаць, — звярнулася яна да Федзі і, пагардліва надзімаючы вусны, крытычным поглядам акінула Лісю.

З пакою Зіна выйшла, ляснуўшы дзвярыма.

— Гэта што за шыкса[36]? — спытала крыху збянтэжаная Ліся.

Гусар не ведаў, што рабіць.

— Гэта… гэта… мая нарачоная…

— Нарачоная?! А чаму ты мне раней пра гэта сказаў?

— Я толькі ўчора заручыўся.

— Ах так!.. Вельмі міла. А мяне на памыйку! Пакуль трэба, то цацкі-вацкі, а цяпер дык пайшла вон!

— Я цябе зусім не ганю.

— Я сама пайду!

Ліся думала, што Гусар будзе яе затрымліваць, таму падарвалася з месца. Але Федзя толькі ўсцешыўся такому ходу падзей. Дастаў з кішэні некалькі банкнот і даў іх дзяўчыне. Тая кінула іх на падлогу. Пасля падняла. Плюнула і выйшла, кідаючы на развітанне:

— Здохніце тут абое! Сволачы!

З самага пачатку гэтай размовы Федзю карцела навучыць яе розуму, але з прычыны свайго «засвечанага» становішча ён стрымаўся.

Ліся ішла вуліцамі раз’юшаная, поўная крыўды. Яна напраўду адчувала сябе дзяўчынай, ашуканай каханкам. Яе грыз жаль па страце добрай крыніцы ўтрымання. Дзяўчына шкадавала, што дагэтуль так памяркоўна выцягвала з Гусара грошы.

«Цяпер тая будзе яго даіць».

Ліся выйшла ад папярэдняга каханка нашча, разлічваючы паснедаць у Гусара. І ўсё так кепска абярнулася. Яе агарнуў шал. Яна ўяўляла сабе, як Федзя цяпер з той «дрыздай» аб’ядаецца прысмакамі і як яны кпяць з яе — з беднай Лісі, якая галодная туляецца па вуліцах. План дня быў разбіты. Яна не ведала, што рабіць. Нечакана ў ейным жыцці ўтварылася пустка, якую нельга было хутка запоўніць. У Лісінай галаве пачалі раіцца планы помсты. «Заб’ю шэльму! І яе таксама!.. Яе першай!»

Але замест таго, каб хапацца за зброю, яна ўхапілася за крыху іншы спосаб помсты — той, якім звычайна карыстаюцца гістэрычкі і духоўна слабыя людзі. Яна скіравалася на Серпухаўскую ў Следчы камітэт.

Ліся апамяталася толькі тады, калі праспявала ўсё. Яна ўяўляла, як здасць Гусара і такім чынам адпомсціць Зінцы. «Ані мне, ані табе!» Акрамя таго, яна даткліва, але слушна пакарае двудушнага каханка. Тым часам у аддзяленні зарыентаваліся, што госця ведае шмат, і прысвяцілі Лісі асаблівую ўвагу.

Калі дзяўчына даспявала тое, што хацела сказаць сама, яе пачалі дапытваць падрабязна. Ліся не хацела «сыпаць» больш нікога. Тады яе адправілі ў камеру. Да вечара. У камеры яе акружылі іншыя зняволеныя, што сядзелі тут даўжэй. Яны яшчэ лічылі Лісю сваёй. Пад уплывам размоваў у камеры Ліся апрытомнела.