Człowiek pióra zawsze gdy sięgał po kieliszek, myślał o piątej od końca potencjalnej ko- biecie swojego życia, chciał jej odczytać ułożone przez siebie słowo po słowie porównanie porównujące pijaństwo z miłością, chciał być z nią, chciał pijaną dłonią dotykać jej pijanej dłoni, chciał na nowo powtórzyć to, co do niej mówił, choć nie pamiętał, co mówił, chciał jeszcze raz ujrzeć stojące obok wysokie i dorodne damskie widmo, ale piąta od końca poten- cjalna kobieta życia człowieka pióra nie pokazywała się ani na jawie, ani w delirycznych snach. Szóstej od końca nie pamiętał.

Był sam i nie ruszał się z miejsca. Pisał, wydawało mu się, że wreszcie wie, jak pisać, przestał przybierać pozy, przestał spowijać się w trupio udrapowane woale, zrzucał maski, choć nie pisał o sobie, nie pisał ani o swych aktualnych, ani o potencjalnych kobietach, nie ekscytował się swymi nałogami. Pisał i prawie nigdzie nie wychodził. Nie odwiedzał nawet swych ulubionych i pełnych teraz – kiedy kraj wyzwolił się z moskiewskiego jarzma – wsze- lakiego dobra sklepów papierniczych. Jeszcze nie tak dawno, przynajmniej raz w miesiącu, kupował herbaciany papier, elegancki notatnik albo wykwintny zeszyt w linie. Teraz, kiedy skończyły mu się herbaciane arkusze, wyjął z dna szafy ryzę bolszewickiego papieru pośled- niej jakości, przechowywaną tam jeszcze od czasów stanu wojennego. Nie przeszkadzała mu ani chropawa powierzchnia, ani szarobrunatne przebarwienia. Niekiedy wydawało mu się, że zapisuje stare, spełzłe i wypłowiałe mapy konturowe i gdy bez reszty ulegał temu złudzeniu, pisało mu się biegle.

Przeczuwał nadchodzącą starość i bał się cielesnego nieposłuszeństwa, ale na razie ciało jego budziło się chętnie, głowa ulegała myślom, nogi człowieka pióra chciały go jeszcze nosić po świecie. Najwyraźniej nie był to jeszcze kres wędrówek, a poza tym, prawdą a Bogiem, jakież to dotąd były wędrówki? Gdzież to najdalej człowiek pióra zaszedł na własnych no- gach? Do Kocmyrzowa? Do Swoszowic? Do Tyńca? Komunikacją miejską na Wolę Duchac- ką? Pekaesem do Wisły? Koleją z powrotem do Krakowa? Dajcie spokój. Niekiedy przypo- minał sobie, iż wszystkie potencjalne kobiety jego życia, i ostatnia, i przedostatnia, i trzecia od końca, i czwarta, i piąta, i nawet szósta, której wcale nie pamiętał, chciały z nim pojechać do Wenecji. Wieczorami, kiedy wstawał zza biurka, kiedy otwierał okno, kiedy słyszał głosy stygnącego miasta, coraz intensywniej i coraz praktyczniej myślał o dalekiej, samotnej podróży.

Kiedy pani Oglądaczowa przyniosła hiobową wiadomość, że w Domu Zdrojowym każde- go wieczora wszeteczne kobiety rozbierają się do naga i tańczą na stołach, dla wszystkich stało się jasne, że to co jest zapowiedziane w Objawieniu Świętego Jana, spełni się lada dzień. Znaki zapowiadające koniec wszystkich rzeczy zawsze były liczne, bluźniercy i szydercy krążyli po Wiśle, zanikała wiara, wzrastało bezprawie, fałszywi prorocy wynajęli dom w Dziechcince i nakłaniali wyznawców do codziennych kąpieli, rakiety kosmiczne bezkarnie dziurawiły niebo, umarli natarczywiej niż zwykle stukali do okien, bezbożnicy pytali o pokoje na lato, na Ochodzitej zatrzęsła się ziemia, szła zaraza, szła powódź, pokazywały się znaki na niebie, kometa nad Czantorią sunęła powoli jak rozżarzony spychacz.

Jechaliśmy do Domu Zdrojowego po odpady pokonsumpcyjne, konie biegły kłusem, księ- życ był w pełni i na jasnej tarczy widać było cienie astronautów.

Spieszyliśmy się bardzo, banie na wozie dźwięczały jak ostatni dzwonek, spieszyliśmy się, żeby zdążyć przed apokalipsą i żeby zobaczyć gołe wszetecznice.

Jechaliśmy razem, ale nasze doznania nie były jednolite, ja miałem ujrzeć jedne z pierw- szych, a Dzidek Dziadek chyba jedne z ostatnich wszetecznic w życiu, chyba jedne z ostat- nich, choć kto wie. Ja gorączkowo poganiałem konia, on majestatycznie zadzierał głowę i gapił się niespiesznie w pustkę po niebiosach.

W teorii, jeśli jest teoria, winno być na odwrót, ten co ma czegoś zaznać po raz pierwszy, nie musi się spieszyć, bo będzie pewnie jeszcze niejeden raz zaznawał, winien się spieszyć ten, co ma na końcu, ostatni raz zaznać, ten winien się spieszyć, bo jak nie zdąży, to fertig, nie będzie ostatniego razu. Tak mówi teoria, której raczej nie ma, pośpiech jest zasadą początku żywota, pierwsze widoki jak błyskawice trzaskają w nieopierzonej głowie, nikomu nie spieszno do badania, jaka jest zasada końca, nikomu nie spieszno do końcowego widoku, choćby nawet tym widokiem miała być czeska striptizerka. Ujrzeć czeską cycatkę i umrzeć – tak się tylko mówi.

Żadne zresztą teorie nie miały dostępu do moich przodków i domowników, żadne poza Pi- smem, a Pismo nie było teorią. Teorii nie było w ogóle, była tylko rzeczywistość, zawiła nie- kiedy i niespójna jak teoria snu. Teoretycznie miałem na przykład na imię Jurek, a on mówił do mnie: Kuba, on był moim Dziadkiem, a ja zwracałem się doń: Dzidku, i w studziennym absurdzie tych domowych ksyw mieściła się cała natura łączącego nas związku.

Matka była za młoda, ojciec był daleki, babcia Maria miała dom i gospodarstwo na głowie, a on był oficerem rozgromionej armii, jego przedwojenna szabla płynęła przez labirynt ścian. On był Kuratorem zboru, Naczelnikiem poczty, on w mowie i piśmie władał literackim pol- skim językiem, wtedy dla mnie prawie całkiem obcym. Do niego przychodzili zdesperowani ewangelicy, wyłuszczali życiowe problemy i on im tłumaczył, co należy czynić, i od ręki na papierze kancelaryjnym pisał podania do gminy, do banku, do sądu w Cieszynie. Za pokry- tym niebieską ceratą stołem w naszej wielkiej jak urząd wojewódzki kuchni siadali gospoda- rze, co chcieli kupić konia albo krowę, zwaśnione pary, co chciały się rozwieść, rodziny niesłusznie zamkniętych w kryminale, ważni dyrektorzy, co chcieli mieć willę w ładnym miejscu w Wiśle, nieślubne dzieci szukające ojców, ojcowie wygnani z domu przez okrutne dzieci, ci, co się starali o pozwolenie na budowę domu, wykopanie rowu, przetkanie komina, ci co się starali o wyjazd do Niemiec, o choinkę na święta; ktokolwiek co się o cokolwiek starał.

Dzidek Dziadek był godzien najwyższego podziwu i na nim skupiałem cały mój podziw. Jemu pod oknami zawsze grali muzykanci, on się tajemniczo do swych myśli potrafił uśmie- chać, on pilnie pielęgnował chwalebny obyczaj duchowej izolacji, zawsze w drodze powrot- nej z poczty do domu w „Piaście” (później „Ogrodowa”) wypijał duszkiem dwieście gramów czystej i gdy w parę chwil później szedł przez podwórze i wchodził do kuchni, był całkowicie gotów do starcia z psychopatologią życia codziennego.

– Jak matka? – pytał i kładł teczkę na stole i powoli rozwiązywał modry pocztowy krawat

– Jak dziś matka?

– Poszła do Partecznika, zła jest jak osa – odpowiadaliśmy rytualnie – wściekła jest strasz- nie, chyba diabeł ją dziś opętał.

– Diabeł ją dziś opętał? Ciekawe, że akurat w czwartek? – zasępiał się dziadek i nierucho- miał z chabrową pętlą w garści.

Trzeba dochowywać wierności własnym demonom. Pytanie: dlaczego diabeł przyszedł w czwartek? jest dla mnie jednym z możliwych początków literatury, jednym z powodów pisa- nia, jednym z pierwszych impulsów – jakby Mariana Stalę sparafrazował Heidegger – litera- turoodczucia, literaturoodczucia świata. Na pytanie, dlaczego diabeł przyszedł w czwartek, raczej nie ma dobrej odpowiedzi i można tu jedynie jedyną rzecz uczynić, można zapisać to pytanie. Można, rzecz jasna, daremnie dociekać, jaki to był czwartek (umowny, a więc nieist- niejący dzień pomiędzy środą a piątkiem, zupa pomidorowa była w ten czwartek na obiad), jaki to był diabeł (tu akurat był diabeł Marcina Lutra, diabeł z krwi i kości, z krwi ciemnej, z kości smolistej, z ofajdanych kopyt, z cuchnącego chwostu, z chitynowych rogów, z pazurów przerośniętych gnojem, śpiew diabła słychać było nad Partecznikiem), można podziwiać es- tetyczną siłę tej frazy, piękne napięcie, jakie tu jest pomiędzy codziennością a demonicznymi zaświatami, można wszystko, ale, jak mówi apostoł Paweł, wszystko można, ale nie wszystko jest pożyteczne. Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam, jedyną rzeczą, jaką możecie uczynić dla przedmiotów, głosów, świateł i dla ciemnych zagadek świata, jedyną rzeczą jest zapisać przedmioty, głosy, światła i zagadki. Zapisać i boleć, iż zapisane nie są sobą, a jedynie zapi- sanymi widmami, boleć nad tym, ale boleć w rozsądnych – że tak powiem – granicach.