Литмир - Электронная Библиотека
A
A

На выпадак, калі госці захочуць танчыць, запрасілі Петрака Парадка, вядомага на Камароўцы скрыпача. Яго называлі «Парадкам», бо ён любіў густа перасыпаць сваю гаворку гэтым выразам. Парадак звычайна адпальваў вячоркі і танцы разам са сваім дружбаком Янкам Папугаем. Папугай атрымаў сваё імя, бо любіў яркія строі. Такім чынам пытанне аркестра палічылі вырашаным.

Вечар таго дня быў пагодны, як па замове. Нават поўню перапаўняла цікаўнасць да таго, што адбываецца на зямлі. На дварэ можна было чытаць кнігу.

Дзве Кацярыны скончылі падрыхтоўку да прыходу гасцей і, святочна апранутыя, папраўлялі мастацкія недапрацоўкі і даводзілі да ладу дэталі. Прыём быў датклівым пункцікам іх пачуцця гонару. Бо гасцей запрасілі не абы-якіх — збольшага ўсе фірмовыя злодзеі.

Было крыху клопату з запрашэннем жанчын. На дзесяць з гакам мужчын — калі не лічыць абедзвюх Кацярын (яны усё ж такі гаспадыні) — была б адна Тоська Сарока. Замест таварыскай забавы — мужчынскі сойм або вайсковая рада, як акрэсліла сітуацыю дасведчаная ў таварыскіх пытаннях Кацярына Сперда. Таму запрасілі Ядзю Рудую, якая, хоць і была зусім маладзенькая, але ў «паходах на шоп» ужо паказала вялікія здольнасці, і яе лічылі добрай фактурай для фірмовай шапенфельдэркі. Далей — маючы на ўвазе прыгажосць (што праўда, гэта не зусім падабалася Касі Залатой Трубе) — Анку і Янку Афрыканак: мянушку яны атрымалі за смуглявую скуру і чорныя валасы. Акрамя таго, запрасілі Лёлю Ландыш, якая ў кожную сяброўскую размову ўмела ўплесці (з выключна высокімі эстэтычнымі памкненнямі) сваё захапленне ландышамі. Пецька Бык, аднак, запратэставаў:

— Баб замала, — асцярожна заўважыў ён.

— На патанчыць хопіць, — адмахнулася Кася Залатая Труба.

— Не надта хопіць, — уздыхнуў Бык.

— На спаць замала, а на вячоркі-то і замнога, — безапеляцыйна адрэзала Кацярына Сперда.

І Бык капітуляваў.

Першым з’явіўся дружбак і пратэжэ Пецькі Быка на гэтым прыёме, звычайны камароўскі паточнік Фіська. Кася Залатая Труба не любіла яго за адсутнасць зладзейскага аўтарытэту і нядбаласць у адзенні. Пару разоў яна ўжо пасварылася з каханкам, абгаворваючы ягонага таварыша.

І цяпер Фіська прыйшоў у неахайным строі, брудных ботах, ускудлачаны, непаголены і да таго ж п’яны. Пецька Бык сардэчна яго прывітаў. А вось Кася дэманстратыўна адвярнулася да яго спінай і праз акно пазірала на вуліцу. Фіську гэта не збянтэжыла, і ён, маючы на ўвазе яе позіркі ў акно, заспяваў:

Гляну я ў аконца, пагляджу я ў фортку
Крочаць злодзеі ў расклёшаных портках…
Гальштукі модныя, выпрасаваныя,
Боцікі новыя, лакіраваныя…
Гэй, дыгу-дыгу!
Гэй, дана-дана!
Боцікі новыя, лакіраваныя…

— Ты б свае старыя, прынамсі, наваксаваў, — пагардліва, але крыху лагодней адгукнулася Кася, якая вельмі любіла спевы і музыку і магла расчуліцца ад зладзейскіх песень.

А Фіська — камароўскі салоўка — спяваў далей. Адчуваў зладзейскай інтуіцыяй, чым Касю ўзяць:

Пальцы дашчэнту ўсе ў дыяментах,
У кожнага тростка — слановая костка!
Гэй, дыгу-дыгу!
Рэй, дана-дана!
У кожнага тростка — слановая костка!

Следам за Фіськам прыйшоў падобны да распарадчыка пахаванняў або і да нябожчыка ў адпачынку, урачысты і сур’ёзны скрыпач Пятрок Парадак. Ён быў высокі, худы, але рукі меў неверагодна моцныя, чым зрэдку выхваляўся. Акрамя таго, ён быў вельмі хвацкі. Фіська казаў пра яго з захапленнем: «Нічога ў ім няма: скура, жыла і косць, а як шмайдане — ногі працягнеш! А самога ніхто права не мае крануць».

Парадак асцярожна паклаў на камоду скрыпку і ўрачыста павіншаваў Касю.

— А дзе Папугай? — спытала Кася, маючы на ўвазе гарманіста.

— Кірнуў сабе і спіць, — бездапаможна развёў жалезнымі рукамі скрыпач. — Я яго будзіў, будзіў… аніякім парадкам не ўстаў. Табакі яму ў нос напхаў. Таксама нічога… Як праспіцца, то прыйдзе. Ён любіць, такім парадкам, пад гарэлачку граць…

— Вельмі шкада, — расчаравана сказала Кася.

Пасля прыйшлі Жаба і Чэсік Свабода. Наогул Жаба не любіў Свабоду, якога падазраваў у сацыялізме, але неяк так складалася, што яны або жылі на тых самых малінах, або сядзелі ў тых самых турмах. Нават траплялі ў агульныя камеры. Пасля таго, як яго выкінулі з Польскай сацыялістычнай партыі і адседкі, Чэсік Свабода крыху зменшыў свой агітацыйны запал. Ён ведаў, што злодзеі ў сацыялістычных пытаннях чуйкай ветраць махлярства і абдурванне фраераў… Толькі цяпер, пасля прачытання вялікай колькасці нелегальных камуністычных выданняў, Свабода адчуў глебу пад нагамі. Проста знайшоў магчымасць выплысці з глыбінь зладзейскага існавання на паверхню нармальнага жыцця. Таму ён усляпую агітаваў за бальшавікоў, ажно пыл курэў… А вось Жаба, славуты варшаўскі злодзей, звонку быў тыпам такога буржуя, якога ўяўляюць сабе і малююць у карыкатурах бальшавікі.

Жабу Кася Залатая Труба прыняла з асаблівай пашанай. Негаваркі, сур’ёзны злодзей мімаходным, але ўчэпістым ацэначным позіркам акінуў абстаноўку і адразу ж прысеў у куце канапы. Кася села з ім поруч. Пачалі размаўляць напаўголасу пра важныя зладзейскія пытанні.

Тым часам Чэсік Свабода сабраў вакол сябе Пецьку Быка, Фіську і Парадка.

— Вось ты, напрыклад, — прамаўляў Свабода, тыцкаючы пальцам Фіську ў грудзі, — каб не буржуазія, не хадзіў бы ў рызняку (ён меў на ўвазе падранае адзенне паточніка).

— Ды ну?.. Што ты гаворыш? — падняў бровы ўгару Фіська і адначасова запытальна паглядзеў на Пецьку Быка.

— Так, так… Я табе кажу… Кожны павінен прынамсі тры строі мець.

Раптам з дзвярэй раздаўся голас:

— …Чырвоны, зялёны і белы…

Гэта прыйшоў Янка Залаты Зуб, які ўвесь час пакепліваў са Свабодавай агітацыйнай маніі. Кася Залатая Труба ажывілася: ужо два зладзейскія тузы ўшанавалі сваёй прысутнасцю яе прыём. Янка прывітаўся з прысутнымі і далучыўся да Жабы і Касі.

Тым часам Чэсік Свабода гнуў далей, а Бык, Фіська і Парадак вымушаныя былі слухаць, бо не мелі іншага занятку.

— …Адзін строй павінен быць працоўны, але добры. Другі штодзённы: першакласны, моцны і файны. Трэці, што называецца, святочны. Каб люстэрка ўсміхалася.

— Такім парадкам, — адгукнуўся скрыпач, — то святочнага і апрануць нельга.

— Чаму ж гэта? — здзівіўся Свабода.

— Калі ў іх святых няма, то якія ж святы?

— Іншыя святыя ёсць, — захацеў пахваліцца сваімі ведамі Бык. — Тыя ж самыя Ленін з Троцкім — гэт як Пётра з Паўлам. І іншых шмат. Хіба ж не? — звярнуўся ён да Свабоды з пытаннем.

— Гэта вы, таварышы, не так разумееце, — запаліўся Чэсік Свабода.

— Таварышы злодзеі… — паправіў яго з кута Янка Залаты Зуб, ён мімаходзь прыслухоўваўся і да іх размовы.

І Чэсік Свабода пусціўся ў блытаную лекцыю на тэму камуністычнай дактрыны. Слухачы ўважліва назіралі, цярпліва прымалі невядомыя сацыялістычныя тэрміны і, здавалася, добра разумелі. Раптам Фіська катэгарычна рубануў:

— Я на такое не згодны!

Чэсік вылупіў вочы.

— Чаму?!

— Ну на тры строі… Бо выходзіць так: працоўнае толькі для працы. Клёва. Другое… таксама файна… Ну а трэцяе, першай класы, зусім не падыходзіць… Як жа я «на паток» пайду? Мне во такое трэба… — І Фіська паматляў брудным крысом выцвілага пінжака. — Каб «за паток» брацца можна было.

Чэсік балесна паморшчыўся:

— Таварыш, вы мяне зусім не разумееце! Я кажу пра тыя часы, калі не трэба будзе красці. Калі…

Свабода разводзіў пальцамі ў паветры, бо раптам яму не хапіла аргументаў. На дапамогу прыйшоў Янка Залаты Зуб:

— Ленін і ягоны швагер Маркс сюды гэтую машыну прывязуць, што з саломы і дрэва сальцісоны робіць.

Гэтая з’едлівасць не збіла Свабоду з панталыку. Ён казаў далей, толькі крыху цішэй.

19
{"b":"649013","o":1}