…Усё прасралі… Свабода… А дзе тая свабода, блядзь? Ямо крупы без алею…

…Жыды… яны цара забілі, і Сталіна, і Андропава… Развялі ліберасцію! Трэба тэрмінова закручваць гайкі. Мы, рускія, павінны веры трымацца…

…Ельцын поўзае перад Амерыкай на пузе… Усё ж такі мы выйгралі вайну…

…У царкву пойдзеш — і там, здаецца, усе хрысцяцца, але стаяць як камяні…

…Яшчэ будзе горача і весела… Найперш ліберастаў павесім на ліхтарах за тое, што яны нам дзевяностыя гады наладзілі. Ратаваць трэба Расію…

Праз пару месяцаў нявестка нарадзіла. Нам месца ўжо няма.

Зноў мы на вуліцы…

…вакзал

…пад’езд

…вакзал

…пад’езд…

На вакзале… Дзяжурныя міліцыянты — і пажылыя, і маладыя: або марш на вуліцу, а гэта была зіма, альбо ідзі з ім у бакоўку… Там у іх за шырмачкай спецыяльны куток ёсць… канапка… Мама з адным міліцыянтам пабілася, калі ён мяне туды пацягнуў… Яе пабілі і арыштавалі на некалькі сутак… (Маўчыць.) Я… так выйшла… Я моцна застудзілася. Думалі-думалі… мне ўсё горш… Вырашылі, што я паеду да сваякоў, а мама застанецца на вакзале. Праз некалькі дзён яна мне тэлефануе: «Трэба нам сустрэцца». Я да яе прыехала, і яна кажа: «Я тут пазнаёміліся з жанчынай, яна мне прапаноўвае ў яе пажыць. Месца там хапае. У яе свой дом. Гэта ў Алабіне». — «Давай я з табой паеду». — «Не, ты лячыся. Прыедзеш потым». Я пасадзіла яе на электрычку, яна села каля акна і глядзіць на мяне, як быццам даўно не бачыла. Я не вытрымала і ўскочыла ў вагон: «Што з табой?» — «Не звяртай увагі». Памахала ёй, яна з’ехала. А ўвечары тэлефануюць:

«Вы — Малікава Юлія Барысаўна?» — «Я — Малікава». — «Вам тэлефануюць з міліцыі. Скажыце, а Людміла Малікава кім вам даводзіцца?» — «Гэта мая мама». — «Вашу маці пераехаў цягнік. У Алабіне…» Заўсёды яна была ўважлівая, калі ішоў цягнік… вельмі баялася… Трапіць пад цягнік яна баялася больш за ўсё. Сто разоў галаву паверне: ідзе — ці не йдзе? І вось… Не, гэта не выпадковасць… не няшчасны выпадак… Купіла пляшку гарэлкі… каб не так было балюча і страшна, і кінулася… Яна стамілася… проста стамілася… Стамілася ад такога жыцця… «ад самой сябе»… Гэта не мае, гэта ейныя словы. Я кожнае слова ейнае потым успамінала… (Плача.) Цягнік яе доўга цягнуў… Прывезлі ў бальніцу, гадзіну яна яшчэ праляжала ў рэанімацыі, але выратаваць яе было немагчыма. Мне так і сказалі… Убачыла я яе ўжо ў труне, ужо апранутую. Усё было жудасна… яшчэ Жэнькі ў мяне не было… Калі б я была маленькая, яна б мяне не пакінула. Ніколі… гэтага б не здарылася… У апошнія дні яна мне часта казала: «Ты ўжо вялікая. Ты ўжо вырасла». Навошта я вырасла? (Плача.) Я засталася адна… Так і жыла…. (Пасля доўгага маўчання.) Калі ў мяне будзе дзіця, я павінна быць шчаслівай… каб яно запомніла шчаслівую маму…

Жэнька… Жэнька мяне выратаваў… Я яго заўсёды чакала… У прытулку мы марылі: жывём тут, але гэта часова, а хутка будзем жыць, як усе, у нас з’явяцца сем’і — муж, дзеці. Будзем самі купляць сабе кексы, не на свята, а калі захочацца. Вельмі хацелася… Сямнаццаць гадоў… мне споўнілася сямнаццаць гадоў… Выклікаў да сябе дырэктар: «Цябе ўжо знялі з харчавання». І — маўчыць. Пасля сямнаццаці гадоў з прытулку адпраўлялі. Ідзі! А ісці не было куды. Працы няма, і наогул нічога няма. І мамы няма… Я патэлефанавала цётцы Надзі: «Напэўна, я да вас прыйду. З прытулку мяне ўжо адпраўляюць». Цётка Надзя… калі б не яна… анёл-ахоўнік… Гэта была не родная мне цётка, гэта цяпер яна стала раднейшая за родных і свой пакойчык у камуналцы мне адпісала. Зараз… так… Калісьці яна жыла з маім дзядзькам, але ён даўно памёр, яны не былі мужам і жонкай, жылі ў грамадзянскім шлюбе. Але я ведала, што яны кахалі адно аднаго. Да такога чалавека можна прыйсці… Калі чалавек зведаў каханне, да яго можна заўсёды прыйсці…

У цёткі Надзі ніколі не было дзяцей, і яна прывыкла жыць адна, ёй было цяжка жыць з кімсьці. Жах! Пакой — шаснаццаць метраў. Я спала на раскладушцы. Суседка, вядома, стала выказваць прэтэнзіі: «Няхай яна сыходзіць». Міліцыю выклікала. Цётка Надзя стаяла сцяной: «А куды яна пойдзе?» Напэўна, ужо год прайшоў… І цётка Надзя сама спытала: «Ты сказала, што прыедзеш на два месяцы, а ўжо год, як ты жывеш у мяне». Я маўчу… плачу… І яна маўчыць… плача… (Маўчыць.) Яшчэ год прайшоў… Неяк усе прывыклі да мяне… Я старалася… І суседка прывыкла… Цётка Марына неблагі чалавек, гэта жыццё ў яе благое. У яе было два мужы, і абодва ад п’янкі, як яна кажа, здохлі. Да яе часта прыязджаў пляменнік, мы з ім віталіся. Прыгожы хлопец. А гэта… Гэта было так: я сядзела ў пакоі, чытала кнігу, цётка Марына зайшла, узяла мяне за руку і павяла на кухню: «Давайце знаёміцца: вось гэта — Юля, а вось гэта — Жэня. А цяпер марш на вуліцу!» Мы сталі з Жэнькам сустракацца. Цалаваліся. Але нічога сур’ёзнага. Ён працуе кіроўцам, часта ездзіць у камандзіроўкі. Вярнуўся раз — мяне няма. Дзе? Што? А тут… У мяне даўно здараліся прыступы — то задыхаюся, то ўпаду ад слабасці… Цётка Надзя прымусіла пайсці да доктара, праверылі — знайшлі рассеяны склероз. Вы, вядома, ведаеце, што гэта такое… невылечная хвароба… Ад нуды яна, у мяне яна ад нуды. Я вельмі сумавала па маме. Вельмі. (Маўчыць.) Паставілі дыягназ і паклалі ў шпіталь. Жэнька знайшоў мяне там і стаў наведваць. Прыходзіў кожны дзень. То яблык прыгожы прынясе, то апельсін… Як тата калісьці… Гэта быў ужо май… З’яўляецца з букетам руж, я ахнула — такі букет, на палову ягонай зарплаты. У святочным касцюме… «Выходзь за мяне замуж». Я збянтэжылася. «Не хочаш?» Што мне адказаць? Падманваць я не ўмею, і я не хацела яго падманваць. Я ўжо даўно ў яго закахалася… «Я хачу выйсці за цябе замуж, але ты павінен ведаць праўду — у мяне інваліднасць трэцяй групы. Хутка я буду як хамячок, мяне на руках давядзецца насіць». Ён нічога не зразумеў, але занерваваўся.

На наступны дзень прыходзіць і кажа: «Нічога. Прарвёмся». Выйшла я з бальніцы, і мы распісаліся. Павёз ён мяне да сваёй мамы. Яго мама — простая сялянка. Усё жыццё ў полі. У хаце ніводнай кнігі. Але мне там у іх было добра. Спакойна. Я ёй таксама ўсё распавяла… «Нічога, дзяўчынка мая. — Абняла яна мяне. — Дзе каханне, там і Бог». (Маўчыць.)

Цяпер я вельмі-вельмі хачу жыць, таму што ў мяне ёсць Жэнька… Нават мару пра дзіцятка… Урачы супраць, а я мару… Хачу, каб у нас быў дом, я ўсё жыццё мару пра дом. Даведалася, што нядаўна выйшаў закон… Па гэтым законе можна вярнуць нашую кватэру. Я падала заяву… Мне сказалі, што такіх людзей, як я, тысячы, шмат каму дапамагаюць, але ў мяне вельмі складаны выпадак, нашу кватэру тры разы ўжо перапрадавалі. А тыя бандыты, якія нас абрабавалі, даўно ўжо ляжаць на могілках, перастралялі адзін аднаго… …Прыйшлі мы да маёй мамы. Там на помніку ейны партрэт, яна як жывая. Прыбралі ўсё. Пачысцілі. Доўга стаялі, я ніяк не магла сысці, і ў нейкі момант мне здалося, што яна ўсміхнулася… яна шчаслівая… Ці гэта сонца так падала…

Ездзіла ў Пецярбург па адну гісторыю, а вярнулася з гэтай. Разгаварыліся ў цягніку са спадарожніцай…

— У мяне сяброўка забіла сябе… Моцная, паспяховая. Шмат прыхільнікаў, сяброў. Усе мы былі ў шоку. Самагубства — што гэта? Баязлівасць або моцны ход? Радыкальны план, крык «дапамажыце» ці самаахвяраванне? Выхад… пастка… пакаранне… Я хачу… Я магу расказаць вам, чаму я гэтага не зраблю…

Каханне? Падобны варыянт я нават не абмяркоўваю… Я не супраць усяго гэтага прыгожага, бліскучага і звонкага, але вы першая за дзесяць гадоў, мусіць, хто пры мне вымавіў гэтае слова. Дваццаць першае стагоддзе — грошы, сэкс і два пісталеты, а вы пра нейкія пачуцці… Усе ўпершыню дарваліся да грошай… Не было ў мяне жадання хутчэй выйсці замуж, панараджаць дзяцей, я заўсёды хацела зрабіць кар’еру, гэта на першым месцы. Я цаню сябе, свой час і сваё жыццё. І адкуль вы ўзялі, што мужчыны шукаюць каханне? Любофф… Мужчыны думаюць, што жанчына — дзічына, баявы трафей, ахвяра, а яны — паляўнічыя. Правілы выпрацоўваліся стагоддзямі. А жанчыны шукаюць прынца не на белым кані, а на залатым мяшку. Прынца няпэўнага ўзросту… Хай будзе «татачка»… Ну і што? Светам кіруе бабло! Але я не ахвяра, я сама паляўнічая…