Ён падышоў прама да маладога Шэлтана, цвёрда зазірнуў яму ў вочы і, узяўшы яго руку ў свае, так моцна сціснуў яе, што ў Дзіка ледзь не пырснула кроў з-пад ногцяў. Дзік аж сумеўся ад яго позірку. У вачах герцага ён прачытаў шалёную адвагу і жорсткасць, і сэрца яго сціснулася ад страху за будучыню. Гэты юны герцаг сапраўды быў храбрацом, які змагаўся ў першых шарэнгах падчас вайны; але і пасля бітваў, у дні міру, у коле адданых сяброў, ён, здавалася, усё гэтак жа будзе сеяць смерць.

Дзік, зноў застаўшыся сам-насам, агледзеўся. Стралялі радзей, чым раней. Вораг адступаў паўсюдна; большая частка пляцу была ўжо зусім пустая; снег месцамі ператварыўся ў аранжавую гразь, месцамі пакрыўся загуслай крывёю; увесь пляц быў усланы трупамі людзей і коней, і апераныя стрэлы тырчалі густа, быццам шчэць.

Страты ў Дзіка былі велізарныя. Уезд у вулічку і абломкі барыкады былі завалены забітымі і параненымі; перад бітвай у яго было сто чалавек, цяпер у яго не засталося і сямідзесяці, здольных трымаць зброю.

Час, зрэшты, быў на яго баку. Кожную хвіліну маглі прыйсці свежыя падмацаванні; і ланкастэрцы, змучаныя сваёй адчайнай, але беспаспяховай атакай, не вельмі ўжо былі настроены супрацьстаяць гэтым сілам.

У сцяне аднаго з крайніх дамоў быў сонечны гадзіннік, пры святле марознага зімовага сонца ён паказваў дзесяць гадзін раніцы.

Дзік павярнуўся да маленькага, несамавітага на выгляд стралка, які стаяў за ім і перавязваў сабе руку.

— Слаўная была бітва, — сказаў ён, — і, клянуся, яны не захочуць зноў на нас нападаць.

— Сэр, — сказаў маленькі стралок, — вы добра змагаліся за Йоркскі дом і яшчэ лепш за самога сябе. Ніколі яшчэ ніводнаму чалавеку не ўдавалася за такі кароткі тэрмін здабыць прыхільнасць герцага. Проста дзіва, што ён даверыў такі пост чалавеку, якога зусім не ведаў. Але беражыце сваю галаву, сэр Рычард! Калі вы будзеце пераможаны, калі вы адступіце хоць на адзін крок, вас чакае сякера або вяроўка. Я прыстаўлены сюды сачыць за вамі, і мне даручана, калі вы здасцеся мне падазроным, прыкончыць вас ударам у спіну.

Дзік са здзіўленнем зірнуў на маленькага чалавечка.

— Табе? — закрычаў ён. — Ударам у спіну!

— Абсалютна правільна, — адказаў стралок, — і толькі таму, што мне не падабаецца такое даручэнне, я вам усё расказаў. Вы павінны быць асцярожным, сэр Рычард, інакш вам пагражае небяспека. О, наш Гарбун — храбры хлопец і слаўны воін, але любіць, каб усе дакладна выконвалі яго даручэнні. Таго, хто не выканае якога-небудзь яго загаду, забіваюць.

— Святыя ўгоднікі! — усклікнуў Рычард. — Няўжо гэта праўда? І няўжо людзі ідуць за такім правадыром?

— Ідуць з радасцю, — адказаў стралок. — Ён строга карае, але затое і шчодра ўзнагароджвае. Ён не шкадуе чужога поту і крыві, але не шкадуе і сябе; у баі ён заўсёды ў першай шарэнзе, спаць ён заўсёды кладзецца апошнім. Ён далёка пойдзе, гарбаты Дзік Гластэр!

Малады рыцар і раней быў смелы і пільны, а цяпер стаў яшчэ храбрэйшы і больш уважлівы. Ён пачаў разумець, што раптоўная любоў герцага несла ў сабе і небяспеку. Адвярнуўшыся ад стралка, ён яшчэ раз трывожна агледзеў пляц. Ён быў па-ранейшаму пусты.

— Не падабаецца мне гэты спакой, — сказаў ён. — Верагодна, яны рыхтуюць нам якую-небудзь нечаканасць.

Быццам у адказ на яго словы, да барыкады зноў пачалі падыходзіць стралкі, і зноў густа пасыпаліся стрэлы. Але штосьці нерашучае было ў гэтым нападзе. Стралкі быццам чагосьці чакалі.

Дзік неспакойна глядзеў па баках, стараючыся здагадацца, дзе ж крыецца небяспека. І раптам з акон і дзвярэй маленькага дома, што стаяў у цэнтры вуліцы, хлынуў паток ланкастэрскіх стралкоў. Выскачыўшы адтуль, яны хутка пастроіліся ў шарэнгі, нацягнулі лукі і пачалі абсыпаць стрэламі атрад Дзіка з тылу.

І адразу ж тыя, што нападалі на Дзіка з рыначнага пляцу, узмацнілі стральбу і пачалі рашуча падступаць да барыкады.

Дзік выклікаў з дамоў усіх сваіх воінаў, пастроіў іх, сказаў ім некалькі бадзёрых слоў, і атрад яго пачаў адстрэльвацца, хаця варожыя стрэлы цяпер сыпаліся з двух бакоў.

Між тым усё ў новых і новых дамах адчыняліся насцеж дзверы і вокны, і адтуль з пераможнымі клікамі выбягалі і выскоквалі ўсё новыя і новыя ланкастэрцы, і нарэшце ў тыле ў Дзіка стала амаль столькі ж ворагаў, колькі іх было спераду. Ён убачыў, што сваю пазіцыю яму не ўтрымаць; мала таго, нават калі б ён яе ўтрымаў, пазіцыя гэта была цяпер бескарыснай. Уся армія йоркістаў апынулася ў безнадзейным становішчы, ёй пагражаў поўны разгром.

Тыя, што напалі на Дзіка з тылу, уяўлялі галоўную небяспеку, і Дзік, павярнуўшыся, павёў свой атрад на іх. Атака яго была такая імклівая, што ланкастэрскія стралкі не вытрымалі, адступілі і ў рэшце рэшт, змяшаўшы свае шэрагі, зноў пачалі кідацца ў дамы, з якіх толькі што вылезлі з такім пераможным выглядам.

Тым часам воіны, якія нападалі з рыначнага пляцу, пералезлі цераз нікім не ахоўваемую барыкаду, і Дзіку зноў давялося павярнуцца, каб адагнаць іх.

Адвага яго воінаў зноў атрымала верх. Яны ачысцілі вуліцу ад ворагаў і радаваліся, але ў гэты час з дамоў зноў выскачылі стралкі і трэці раз напалі на іх з тылу.

Йоркістаў мала-памалу рассейвалі ва ўсе бакі. Не раз Дзік аказваўся адзін сярод ворагаў і вымушаны быў з усіх сіл працаваць мячом, каб выратаваць сваё жыццё; не раз яго паранілі. А між тым бітва на вуліцы працягвалася ўсё яшчэ без рашучага зыходу.

Раптам Дзік пачуў гукі трубы: яны даносіліся з ускраін. Паўтораны мноствам радасных галасоў у неба ўзляцеў баявы кліч йоркістаў. Вораг, не вытрымаўшы, кінуўся з завулка на рыначны пляц. Хтосьці гучна крыкнуў: «Уцякайма!» Трубы грымелі, аж захліпаліся; адны з іх трубілі збор, іншыя заклікалі да наступу. Было зразумела, што ланкастэрцам нанесены моцны ўдар і што яны, ва ўсякім выпадку на нейкі час, адкінуты і пераможаны.

Затым, быццам у тэатры, разыграўся апошні акт бітвы пры Шорбі. Воіны, якія нападалі на Дзіка, павярнуліся, быццам сабакі, якіх гаспадар свіснуў дамоў, і памчаліся з хуткасцю ветру. Ім наўздагон праз рыначны пляц праляцеў віхор коннікаў; ланкастэрцы, паварочваючыся, адбіваліся мячамі, а йоркісты калолі іх дзідамі.

У самай гушчыні бітвы Дзік убачыў Гарбуна. Ён ужо ў той час паказваў задаткі той шалёнай храбрасці і ўмення змагацца на полі бою, якія праз многія гады, у бітве пры Басуорце, калі Рычард быў ужо заплямлены злачынствамі, ледзь не вырашылі зыход бітвы і лёс ангельскага трона. Ухіляючыся ад удараў, топчучы паваленых, ён сек направа і налева і так па-майстэрску кіраваў сваім магутным канём, так спрытна абараняўся, такія імклівыя ўдары раздаваў ворагам, што неўзабаве апынуўся далёка наперадзе сваіх магутных рыцараў; акрываўленым мячом прабіваў ён дарогу прама да лорда Райзінгэма, які сабраў вакол сябе самых храбрых ланкастэрцаў. Яшчэ імгненне — і яны павінны былі сустрэцца: высокі, велічны, праслаўлены воін і выродлівы, хваравіты юнак.

Тым не менш Шэлтан не сумняваўся ў зыходзе паядынку; і калі на імгненне парадзелі шарэнгі, ён убачыў, што граф знік, а Дзік-Гарбун, размахваючы мячом, зноў гоніць свайго каня ў самую гушчу бітвы. Так, дзякуючы адвазе Шэлтана, які ўтрымаў уваход у вуліцу пры першай атацы, і дзякуючы таму, што падмацаванне з сямісот чалавек прыбыло своечасова, юнак, якому наканавана было застацца ў памяці патомкаў пад праклятым імем Рычарда III, выйграў сваю першую значную бітву.

Ворагі зніклі бясследна. Дзік, з сумам аглядваючы рэшткі свайго доблеснага войска, пачаў падлічваць, у што абышлася перамога. Цяпер, калі небяспека мінула, ён адчуваў сябе такім стомленым, хворым і разбітым, раны і сінякі яго так нылі, бой так змучыў яго, што, здавалася, ён ужо ні да чаго не быў здатны.

Але для адпачынку час яшчэ не прыйшоў. Шорбі быў узяты штурмам, і, хаця безабаронных жыхароў ніяк нельга было абвінаваціць у супраціўленні, было відавочна, што раз'ятраныя воіны будуць не менш лютымі пасля заканчэння бітвы і што самае жахлівае яшчэ наперадзе. Рычард Гластэр быў не з тых правадыроў, якія абараняюць гараджан ад сваіх раз'ятраных салдат; зрэшты, нават калі б ён і захацеў іх абараніць, яшчэ пытанне — ці паслухаліся б яны яго.