— Юк, юк!
2. — Син мине Өйгə хəтле озат (проводи), яме?
— Ярар. Аннары (потом) син мине трамвайга хəтле озатырсың.
— Ярар.
3. — Безнең песи эт кадəрле зур.
— Исеме ничек?
— Мырау.
4. — Син сəгать ничəгə хəтле йоклыйсың (спишь)?
— Сигезгə кадəр.
— Аннан соң нишлисең?
— əбилəргə барам.
— Анда ничəгə хəтле буласың?
— Кичкə кадəр.
— Безгə кайчан килəсең?
— Сигездəн соң килермен, яме.
— Ярар инде.
5. — Безнең чия бик эре (крупная), кечкенə алма хəтле.
— ə безнең карлыган эре, чия кадəрле.
6. — Эштəн соң безгə килəсеңме?
— Эштəн соң театрга барам.
— Кем белəн?
— Рəйсə белəн.
— Алайса (а то), иртəгə кил, яме.
— Ярар.
Теперь запомним строки из прекрасной поэмы «Алсу» поэта 30-х годов Хади Такташа:
Ап-ак карга басып
Алсу килə,
Үзе матур,
Үзе сӨйкемле.
Үзе усал,
Үзе болай бер дə
Усал тҮгел кебек шикелле.
Незнакомые вам слова:
басып — ступая
Үзе — сама
сӨйкемле — симпатичная
усал — строгая (злая)
болай — так
бер дə — совсем.
Обратите внимание на двойное употребление послелогов кебек, шикелле. Это возможно в поэзии, в живой речи. Выучите.
На прощание приводим несколько пословиц с послелогами:
Ил авызын илəк белəн япмассың [ил а — ызын илəк белəн йапмассың] — (букв. рот страны не закроешь ситом). Сравни: на чужой роток не накинешь платок.
СҮз иясе белəн йӨрми — (букв. слово не ходит со своим хозяином).
Задание 1. По приведенному образцу составьте рассказ о себе и своей семье.
Мин — Алсу Кəримова. Миңа 23 яшь. Минем əтием, əнием бар. əтиемнең исеме — Гариф, əниемнең исеме — ГӨлназ. Минем абыем да бар. Аның исеме — Искəндəр. Аңа 25 яшь. Ул журналист. Минем сеңлем дə бар. Аның исеме — Рəйсə.
Рəйсəгə — 17 яшь. Ул — студентка, университетта укый. Минем энем дə бар. Аңа — 15 яшь. Аның исеме — СəҮбəн, ул мəктəптə укый.
Задание 2. Составьте 10 предложений с послелогами.
Задание 3. Поставьте послелоги.
Мин кинога апа … бардым.
Синең яулыгың кҮк … зəңгəр.
Станциягə… безне Мансур озатты.
Кызы да əнисе… елмая.
Улым əтисе … булды инде.
Елга … кӨймə килə.
Авыру … мин урамга чыкмадым.
Бу автобус Казанга … бара.
Дустым агымга … йӨзəргə ярата.
Куян урманга… чапты.
Салкынга … без чаңгы шуарга чыгабыз.
Моны синнəн … кеше белми.
Яздан … яңгыр юк.
Синнəн… сӨйгəн кешем юк.
Сау булыгыз!
Урок 34
Повторение пройденного материала. Диалоги. Задания.
(Утыз дҮртенче дəрес)
— Исəнмесез!
— Хəерле кӨн!
Мы сегодня поговорим. Я буду задавать вопросы, вы постарайтесь ответить, меняя выделенные слова.
— Мин — Алсу. ə сез кем?
— Мин — Айрат. əйдə, сез миңа син дип əйтегез. Ярыймы?
— Ярый. Сиңа ничə яшь?
— 18 яшь. ə сиңа?
— Миңа да. əниеңнең исеме ничек?
— Мəликə.
— əтиеңнең исеме ничек?
— СӨлəйман. Синең əтиең, əниең бармы?
— əлбəттə. əнием — Сабира. əтием — Кəрим.
— Туганнарың бармы?
— Бар. Абыем, сеңлем, энем бар. ə синең?
— Минем — юк.
— Сез кайда яшисез?
— Авылда. ə син?
— ШəҺəрдə.
— Кайсы урамда?
— Җəлил урамында.
— Җəлил музее еракмы?
— Якын тҮгел.
— əйдə, барабыз.
Задание 1. Теперь попытайтесь самостоятельно ответить на вопросы:
1. — Гафу итегез, Сез кем?
— …
— Сез кайдан?
— …
— Кайчан килдегез?
— …
— Нəрсə белəн килдегез?
— …
2. — Гафу итегез, директор килдеме?
— …
— Кайчан килə?
— …
3. — Илдар, син Рəшитне белəсеңме?
— …
— Ничек белмисең? Ул бик яхшы Җырчы. Без аны кичə тыңладык.
— …
4. — МəскəҮгə билетлар бармы?
— …
— Купе бармы?
— …
— Аскы урыннар бармы?
— …
— Ничə сум?
— …
— Поезд кайчан китə?
— …
5. — Сездə Габдулла Тукай китаплары бармы?
— …
— ə Һ адиТакташ бармы?
— …
— Хəсəн Туфан бармы?
— …
— əкиятлəр бармы?
— …
— Җыр китабы бармы?
— …
— Нəрсə бар соң сездə?
— …
6. — Алма ничə сум?
— …
— ХӨрмə ничə сум?
— …
— əфлисун ничə сум?
— …
— Өрек ничə сум?
— …
— Кара Җимеш ничə сум?
— …
— ЙӨзем ни хак?
— …
7. — Сез кая барасыз?
— …
— Ничə кӨнгə?
— …
— Сезне кем каршы ала?
— …
— Поезд Пензага ничə сəгать бара?
— …
— Сез кайчан тӨшəсез?
— …
8. — Алло, исəнмесез! Миңа РӨстəм кирəк иде.
— …
— Ул кайчан кайта?
— …
— Гафу итегез, сау булыгыз.
— …
9. — Сездə яңа газеталар бармы?
— …
— «Ватаным Татарстан» бармы?
— …
— «ШəҺри Казан» бармы?
— …
— «Мəдəни Җомга» бармы?
— …
— Сездə яңа журналлар бармы?
— …
— «Татарстан» бармы?
— …
— «Идел» бармы?
— …
— «Мирас» бармы?
— …
— Сезнең киоск бик бай икəн. Миңа «Татарстан» журналы, «Идел» журналы, «Мəдəни Җомга» газетасы бирегез əле.
— …
— Рəхмəт.
Задание 2. А теперь составьте предложения, включающие данные слова. Не забудьте, что в татарском языке сказуемое завершает предложение:
а) китте, ТӨмəнгə, иртəн, əти;
б) авылдан, безнең, əби, кичə, килде;
в) абый, безгə, бҮген, Сəлим, китерде, бҮлəк;
г) китə, поезды, кич белəн, МəскəҮ — Казан;
д) пешерде, əни, ял кӨнне, пəрəмəч, тəмле;
е) музеена, барабыз, иртəгə, без, Тукай, əти, белəн;
ж) кҮп, базарда, бҮген, ит, бəрəңге;
з) бара, трамвай, урамына, сигезенче, Тукай;
и) кино, телевизордан, кҮрсəттелəр, иртə белəн, яңа;
к) яшилəр, катта, апалар, унынчы, Нəфисə.
Сау булыгыз! Сезгə уылар лда булсын!
Урок 35
Послеложные слова. Диалоги. Задания.
(Утыз бишенче дəрес)
