— Театрга барабыз.
— Кайчан?
— ПəнҖешəмбе кӨнне.
— Билетыгыз бармы?
— Бар.
— Ничə?
— Ике.
5. — БҮген бабай Җомга намазына барамы?
— Белмим шул.
6. — Сез «Җомга кӨн кич белəн» тапшыруын карыйсызмы?
— əйе, карыйм.
— Ошыймы (нравится)?
— Ошый.
7. — Син дҮшəмбе кӨнне бушмы? (свободен ли?)
— Буш. Ник сорыйсың?
— Кинога ике билет алган идем. Барасыңмы?
— Барам. Рəхмəт.
8. — РӨстəм, шимбə кӨнне безгə кунакка килегез. Кызыгыз да килсен.
— Рəхмəт, Хəниф.
9. — əни, якшəмбе кӨнне бəлеш пешерик əле?
— Ярар, улым.
10. — Балалар, ял кӨнне урманга экскурсиягə барабыз.
— ə кайда Җыелабыз (собираемся)?
— Вокзалда. Иртəн сəгать сигездə. Мин сезне кӨтəм. Барыгыз (все) да килəсезме?
— Килəбез, килəбез.
11. — БҮген ничə градус Җылы?
— Өч градус.
12. — Иртəгə ничə градус була?
— Минус сигез градус.
13. — Иртəн ничə градус иде?
— ДҮрт градус салкын иде.
14. — Сез МəскəҮдə ничə кӨн торасыз?
— Биш кӨн.
— Кайчан кайтасыз?
— Якшəмбе кӨнне.
— Билетыгыз бармы?
— Бар.
15. — Фəния, син ТӨмəндə ничə ел яшəдең?
— Сигез ел.
— Бик кҮп. Кайчан Казанга кайттың?
— Быел.
16. — Фəнис, бҮген тӨнлə əнине каршы алабыз (встречаем). Килəсеңме?
— Килəм. Поезд кайчан килə?
— ТӨнлə сəгать уникедə.
17. — əни, бҮген кич безгə кунаклар килə. Тəмле ризыклар блюда) пешерик əле.
— Нəрсə пешерик соң, улым?
— Шулпа, пəрəмəч, чəкчəк.
— Вакыт бик аз (мало). Ярар, пешерəм.
18. — Владивостокка ничə тəҮлек барасыз?
— ДҮрт тəҮлек.
— Бик озак! (долго).
19. — Быел кунакка кайтасызмы, ГҮзəл?
— Кайтабыз.
— Кайчан?
— Җəй кӨне.
— Кемнəр кайта?
— Ирем, улыбыз, кызыбыз Һəм мин.
20. — Нəсимə, сез узган ел кайда ял иттегез?
— Без Финляндиягə бардык.
— Ничек?
— Безнең анда туганнарыбыз бар. Алар чакырды (позвали).
— Ничə кӨн булдыгыз?
— Ике атна.
— Ошадымы?
— Бик ошады. Без Хельсинкида тордык. Анда татарлар кҮп яши.
— КҮпме?
— Финляндиядə 800дəн артык (больше) татар бар дилəр.
21. — Быел Җəй кӨне БӨтендӨнья (Всемирный) татар корылтае булды бит. Син катнаштыңмы? (участвовал?)
— Юк, мин телевизордан карадым.
— Анда бик кҮп иллəрдəн (страна) татарлар килгəн иде: Финляндиядəн, Америкадан, ТӨркиядəн, Австралиядəн, Германиядəн, Япониядəн…
— Ул вакытта Казан бик матур иде. КӨннəр дə матур иде.
— Кунаклар Болгарга бардылар, театрларга, концертларга бардылар. Татар авылларына, сабантуйларга бардылар.
— Син белəсеңме, Казанда тӨрекчə Һəм татарча «Заман» («Время») газетасы чыга.
— əйе, ул газетаны кҮрдем.
— Укыдыңмы?
— əйе. Мин бераз тӨрекчə белəм. Анда тӨрек теле дəреслəре дə бар.
— əйе шул. Мин дə тӨрек теле Өйрəнəм.
Теперь переходим к изучению будущего неопределенного времени.
Будущее время
В татарском языке будущих времен три: будущее неопределенное, будущее категорическое и будущее в проّедّем.
Будущее неопределенное время
Будущее неопределенное имеет аффиксы — ар/-əр, — ыр/-ер, — р.
Единственное число
Мин ∙ яз-ар-мын ∙ кӨт-əр-мен ∙ бар-ыр-мын
Син ∙ яз-ар-сың ∙ кӨт-əр-сең ∙ бар-ыр-сың
Ул ∙ яз-ар ∙ кӨт-əр ∙ бар-ыр
Мин ∙ кер-ер-мен ∙ сӨйлə-р-мен ∙ укы-р-мын
Син ∙ кер-ер-сең ∙ сӨйлə-р-сең ∙ укы-р-сың
Ул ∙ кер-ер ∙ сӨйлə-р ∙ укы-р
Множественное число
Без ∙ яз-ар-быз ∙ кӨт-əр-без ∙ бар-ыр-быз
Сез ∙ яз-ар-сыз ∙ кӨт-əр-сез ∙ бар-ыр-сыз
Алар ∙ яз-ар-лар ∙ кӨт-əр-лəр ∙ бар-ыр-лар
Без ∙ кер-ер-без ∙ сӨйлə-р-без ∙ укы-р-быз
Сез ∙ кер-ер-сез ∙ сӨйлə-р-сез ∙ укы-р-сыз
Алар ∙ кер-ер-лəр ∙ сӨйлə-р-лəр ∙ укы-р-лар
Задание 1. Просклоняйте по лицам глаголы в будущем неопределенном времени: ал — бери, аша — кушай, əйт — скажи, пешер — вари.
Задание 2. Поставьте глаголы в нужных лицах в будущем неопределенном времени.
Мин сезгə кил…
Ул миңа əйт…
Сез безгə бир…
Без апага бар…
Сез кибеттəн ал…
Алар трамвайга кер…
Будущее категорическое время
Это время имеет аффиксы — ачак/-əчəк, — ячак/-ячəк. К глаголам на согласный добавляются первые, а к глаголам на гласный — вторые. Это время выражает процесс, который обязательно должен произойти:
Единственное число
Мин ∙ бар-ачак-мын ∙ кил-əчəк-мен
Син ∙ бар-ачак-сың ∙ кил-əчəк-сең
Ул ∙ бар-ачак ∙ кил-əчəк
Мин ∙ укы-ячак-мын ∙ сӨйлə-ячəк-мен
Син ∙ укы-ячак-сың ∙ сӨйлə-ячəк-сең
Ул ∙ укы-ячак ∙ сӨйлə-ячəк
Множественное число
Без ∙ бар-ачак-быз ∙ кил-əчəк-без
Сез ∙ бар-ачак-сыз ∙ кил-əчəк-сез
Алар ∙ бар-ачак-лар ∙ кил-əчəк-лəр
Без ∙ укы-ячак-без ∙ сӨйлə-ячəк-без
Сез ∙ укы-ячак-сыз ∙ сӨйлə-ячəк-сез
Алар ∙ укы-ячак-лар ∙ сӨйлə-ячəк-лəр
Задание 3. Просклоняйте по лицам глаголы в будущем категорическом времени: кал, ал, кер, Җит.
Задание 4. Поставьте глаголы в будущем категорическом времени.
Мин сезгə кил…
Ул миңа əйт…
Сез безгə бир…
Без апага сӨйлə…
Сез кибеттəн ал…
Алар трамвайга кер…
Задание 5. Проспрягайте глаголы в будущем неопределенном и будущем категорическом временах. Составьте с ними предложения.
Сана — считай
куй — поставь
каршы ал — встречай
буя — крась
атла — шагай
бəйрəм ит — празднуй
рəсем яса — рисуй
йокла — спи
тор — вставай
Сау булыгыз! Сезгə зур уңышлар телим.
Урок 31
Будущее в прошедшем. Диалоги. Отрицательная форма глаголов будущего времени. Задание.
(Утыз беренче дəрес)
— Исəнмесез!
— Хəерле кӨн!
Продолжаем изучение форм будущего времен.
