— Пасядзім, бацька, яшчэ трохі! Хораша ў вас тут!
— Маці ж чакае...
— А яна не спіць?
— Прачнулася, як выходзіў я.
— Тады пойдзем, тата.
— Ага, сынку...
Яны пабраліся за плечы і так, беражна падтрымліваючы адзін аднаго, пачалі ўзыходзіць па сходках на ганак.
Марфа адразу пачула, што вяртаецца гаспадар у хату не адзін. Але сынава раптоўнае з’яўленне яна перажыла куды спакайней, чым бацька. Яна толькі хваравіта войкнула, угадаўшы сынаў голас, а тады хуценька, акурат з горкі, каўзанула на тапчан і ўжо ў наступны момант была ў Масеевых абдымках — ён не даў ёй нават стаць нагамі на падлогу, перахапіў на краі тапчана. Калі Зазыба сабраўся ды запаліў святло ў лямпе, маці з сынам сядзелі абое на тапчане і не зводзілі адзін з другога шчаслівых вачэй.
«Чыста дзеці!» — таксама ў радасці параўнаў Зазыба.
Ён раптам убачыў, што ў іх аднолькавыя вочы — і ў маці, і ў сына, такія ж цёмныя, як вішнёвыя; і бровы мелі адзін і той жа злом над знешнімі куточкамі вачэй. Гэта адкрыццё нечага ажно здзівіла Зазыбу, бо дасюль ён лічыў, што Масей цалкам падобны на яго, бацьку, што ў ягоным абліччы нават і ў знаку не было нічога матчынага. Выходзіла ж наадварот. Цяпер Зазыба ў сынавым абліччы знаходзіў чамусьці больш матчынага, чым свайго, усё роўна як Масей увесь час рос і выхоўваўся далёка ад дому, і Зазыба не бачыў яго даўно, яшчэ з малых гадоў, таму прапусціў гэтую перамену ў падабенстве.
— А дзіця-я-ятка маё-ё, — як забедавала нарэшце Марфа. — Адку-у-уль жа ты ўзя-я-яўся? Як сне-е-ег на галаву звалі-і-і-ўся? А я ж цябе толькі што ў сне-е-е ба-а-ачыла!..
— Сціхні-тка на хвіліну, — папрасіў яе Зазыба і звярнуўся да Масея. — Ты вось што скажы мне, сынку, — будзем з тваім прыходам хараніцца ад людзей ці не? Можа, вокны трэба занавесіць? Можа, не кожны павінен ведаць, што ты вярнуўся?
— Што ўжо хавацца!.. — нават не адвярнуў галавы ад маці Масей. — Ды і дакуль хавацца? Усё роўна доўга не нахаваешся!
Здалося пры гэтым, што Масей адказваў залішне абыякава, нават у голасе чулася прыкрасць, быццам нездаволены быў бацькавым запытаннем.
— Ну, глядзі, сын!..
Пакуль сын з бацькам перамаўляліся, Марфа на гэты час акурат стаіла ў сабе дыханне, бо выгляд у яе сапраўды быў нейкі надзьмута-сцішаны. Але, як толькі Зазыба вымавіў апошнія словы, яна адразу ажыла, загаманіла зноў, па-ранейшаму звяртаючыся да аднаго сына. Было ў яе захапленні, у яе дарослай гамонцы штосьці зусім бездапаможнае, усё роўна як дзіцячае — хоць ты і праўда падумай, што гэта сустрэліся пасля доўгай разлукі не маці з сынам, а малодшая сястра з братам.
— Дак я бацьку во хацела расказаць пра сон, а цяпер й ты, — ласкава тузанула яна Масея. — Раскажу зараз табе. — Яна больш не расцягвала слоў, гаварыла звычайна, толькі часам збівалася, быццам усё яшчэ ад той радасці, якая была ў ёй. — Дак бачу я...
Зазыба паблажліва ўсміхнуўся, маўляў, вось прывязалася старая са сваім сном!.. А ў душы яго, між тым, крадком варухнулася штосьці падобнае на зайздрасць, быццам ён стаў раптам лішні ў хаце, быццам гэта ўжо была не агульная іхняя радасць, што вярнуўся сын, а толькі матчына...
— Матка наша цяпер самая адгадчыца сноў, — не мяняючыся ў твары, сказаў сыну Зазыба, але яўна дражнячы жонку. — Нават нікуды не ходзіць. Сама разгадвае. Адзін раз дык галаву была адурыла — крычала нейкая курыца пеўнем, дый годзе!..
— Дак то ж не сон быў, а павер’е, — не дала гаварыць яму далей Марфа. — І не к таму тады курыца пела. Я казала, што будзе... — Але схамянулася, не стала перадаваць даўнюю размову паміж імі, каб не сапсаваць сыну настрой. — А сон дак і напраўду выйшаў! Прыйшоў мой Масей. Значыць, сон правільны быў, раз усё спраўдзілася.
Масей перавёў позірк на бацьку, пасля зноў з аднаго на другога — дзяцінствам раптам патыхнула, далёкім дзяцінствам: і тады вось гэтак бацька з маткай раўнавалі яго адзін да другога, балазе адзіны сын на дваіх, адно дзіця. Малым Масей умеў ажно выгадваць ад іхняй такой няхітрай рэўнасці, ад іхняй забаўнай гульні — «мой Масейка!..», «не мой!», цяпер жа яму чамусьці шкада стала і маці, і бацьку, можа, нават ад дарослай, усё разумеючай сарамлівасці.
Бацька, няйначай, таксама ўгадаў гэтае Масеева пачуццё, пасуравеў у момант і сказаў, як гаспадар, якому нарэшце прыспела распарадзіцца:
— Ты б лепей сабрала, старая, на стол. А то мы сына ўсё байкамі кормім, як таго салаўя.
Маці вінавата пляснула ў далоні, пабегла па хаце, як па розум, ныкаючы з кутка ў куток.
— А дзіця-я-ятка ж маё-ё-ё, — зноў забедавала яна, акурат галосячы. — Можа ж, ты і праўда гало-о-одны прыйшоў, можа ж, і е-е-естачкі хочаш, а я ўсё галаву табе тлумлю-ю-ю!..
Але Масей кінуўся супакойваць усіх:
— Не трэба, не трэба! Я — сыты. — І калі маці азірнулася ў яго бок, затрос галавой і заплюскаў вачамі, усё роўна як гэтым дадаваў сваім словам большай веры.
— Дак... — Марфа збянтэжана застыла ля шкапчыка, што вісеў на сцяне паміж парогам і крайнім акном, тады кінула няверлівы позірк на Дзяніса, які ўсё яшчэ стаяў пасярод хаты, лічы, з таго моманту, як прывёў сына.
Муж у адказ маўчаў, здавалася, яго не датычыла тое, што сын адмаўляўся ад вячэры — хоць якая цяпер вячэра!..
Сын тым часам, не ўстаючы з тапчана, наадварот усім неспакойным выглядам, рухамі паказваў, што ён сапраўды есці не хоча і не жадае таксама, каб маці наогул праз яго лішне турбавалася.
А тая ўзяла ды не паверыла: махнула на абодвух рукой, маўляў, а ну вас! Затым расчыніла шкапчык, пачала вымаць адтуль посуд.
— Я праўду кажу! — ужо быццам узмаліўся Масей, звяртаючыся цяпер да бацькі; тым часам ён зразумеў, што трэба ўсё-ткі растлумачыць, чаму адмаўляецца ад вячэры, бо вясковыя людзі нават чужога чалавека, у які б час, позні ці ранні, ні папрасіўся той у хату, не пакладуць спаць не накарміўшы, а тут — сын! — Мяне ў Белай Гліне цётка адна накарміла, — сказаў ён. — Хлеба вынесла. Вялікі акраец. Ну і з’еў увесь, бо дзень цэлы перад тым праляжаў у лесе. Так што, есці я, праўда, не хачу. Хіба напіцца дайце. — Ён стомлена аблакаціўся, упіраючыся самымі локцямі трохі вышэй каленак.
— Дак, можа, малачка тады? — птушкаю страпянулася маці.
— Давай малачка, — ласкава ўсміхнуўся сын. — А то хлеб нейкі ацеслы ў жанчыны белаглінаўскай быў, ажно пячэ нутро. І ваду, здаецца, піў з Бесядзі, а ўсё пячэ.
— Гэта не хлеб вінаваты, — паслухаўшы сына, сказаў Зазыба. — Жывот твой вінаваты. Штосьці ў страўніку парушана. Бо здаровы страўнік і ацеслы хлеб здолее. У здаровага чалавека страўнік, як жорны. Яму толькі падавай.
— Можа, і так, — згадзіўся прыціхлы Масей. — Не на курорце ж столькі гадоў быў. — І глянуў неяк выпрабавальна на бацьку, ажно той нечакана апусціў галаву, быццам таксама віну меў і хаваў вочы.
Трымаючы аберуч, маці ўнесла з сенцаў чорны, з высокім горлам, гладыш малака вячэрняга ўдою — яна заўсёды на ноч пакідала малако ў чулане, каб адразу не пракісала.
Масей перасеў з тапчана к сталу, уціснуўся на той услон, што стаяў паміж унутранай бярвенчатай сценкай і сталом. Пакуль ён ішоў ад тапчана, бацька паспеў агледзець яго, як кажуць, з ног да галавы, бо дагэтуль — і тады, на ганку, і цяпер, на тапчане, — сын увесь час сядзеў. Здаецца, і рост у сына заставаўся ранейшы, і постаць такая ж, але ў абліччы выразна заўважалася новае, і не столькі таму, што сын зблажэў (урэшце, няхітра зблажэць чалавеку ў адной дарозе!), колькі таму, і, можа, хутчэй за ўсё таму, што ён ужо як бы свіціцца тварам пачаў. Зазыба адзначыў таксама і тую акалічнасць, што дзеля такога радаснага выпадку сын і ўсміхаецца замала, найбольш тады, як размаўляе з маці, а то ўсё трымаецца з выглядам, быццам мае ў сабе нейкую пакуту альбо проста балючасць, якія не даюць магчымасці хоць на хвіліну забыць пра іх. І яшчэ Зазыбу здзівіла адно — сын так і не распрануўся ў бацькавай хаце, не скінуў зашмальцаваную апратку, падобную нечым на старую куртку, акурат спадзяваўся толькі на часовы прытулак.
«Нялёгка, вельмі нялёгка гаварыць нам будзе аднаму з адным...» — раптам падумаў Зазыба.
