– Туган көнең кайчан? – дип сорасаң,
Карт-корылар көлеп куя да:
– Көнен белү нигә кирәк? – диләр, –
Килгәнгә мең шөкер дөньяга!
...Олы, сәер йола керде безгә,
Ул – туган көн дигән зур бәйрәм!
Көне түгел, еллары да хәзер
Тәшкил бары туган көннәрдән...
Гүя җиргә зур миссия иңгән,
Төшкән гүя яңа пәйгамбәр!
– Бүген – минем көн! – дип хөрмәт
даулый
Дөньялыкка бүген килгәннәр.
Безнең өчен бөтенләй чит йола,
Көлә генә картлар бу хәлгә.
– Туган көнең, бабай, кайсы көн соң?
– Мин туганмын кырпак төшкәндә...
Әйтеп бирә алар туган көнне
Гүя бәет әйткән шикелле:
– Яман суык булган... һәм кояшка
Ике колак үскән ул көнне;
Туңып хәтта карга егылган, ди,
Мәчет манарасы очыннан...
– Мин туганда тупыл мамыклары
Буран сыман тузгып очынган...
Сөйли алар:
– Әйтә иде әнкәй:
«Син туганда ярлар ишелде,
Ташу кубып,
текә ярда үскән
Куш имәнне убып төшерде!»
Сөйли алар:
– Мин туганмын икән
Нәкъ арышлар башак кысканда...
– Ә мин исә – көзге тымызыкта,
Ефәк пәрәвезләр очканда...
...Әнә шулай тәгаенли картлар
Туган көнне... Уйлап карасаң,
Безнең белән чагыштырсаң,
Алар
Мең кат бәйрәмлерәк ләбаса!
Яд итәбез хәзер
бүгенгеләр
Туган көнне ниләр белән без? –
Ничә әрҗә хәмер түнтәргәнбез
Һәм ничек баш белән йөргәнбез?
Безнең туган көннәр хатирәсе
Шул тирәдә... Һич юк бүтәне.
Шуңа күрә сизми яшибез шул
Көннәр, еллар... гомер үткәнне.
...Туган көнем сорасалар миннән,
Нәкъ картларча телим әйтергә:
– Әнкәй мәрхүмәнең искәрткәне
Гомерлеккә калган хәтердә:
«Гыйнварда син, өчесенә чыккан
Таңда тудың... Бөтен дөньясын
Сыкы сарган салкын таң иде...
Шуңа күрә, суыкка үч итеп,
Артык кайнар булмасаң иде!»
Әйткәннәре дөрес булып чыкты...
Ләкин кайнарлыкның артыгы,
Явыз көчкә куәт өстәмичә,
Керсез шигырь булып саркыды.
«Онытма, – ди миңа
таң җиленең
Сыкылары сирпеп үткәнне, –
Ак сыкылы таңны һәм пакь җанлы,
Кабатланмас, кайтмас әнкәңне!»
...«Прогресс» диеп лаф орсалар,
Мин тын уйга калам, эндәшмим...
Чын гомерле булган элеккеләр,
Чын шигырьле булган, билләһи!
Борынгы шул учак янында...
Борынгыдан җырлар, һай, агыла,
Җырны чыгаручы ничек түзгән? –
Тыңлаганда йөрәк ярыла!..
Кайсы җаннан саркып чыккан бу җыр,
Кайсы чордан, нинди илләрдән?
Җыр иясен барып табар идем –
Тылсымын шул Ходай бирмәгән!
Чыксаң икән типкән чишмәсенә
Җыр дигән бу үлмәс агымның!
Ниләр булды сиңа, и моңлы зат?
Дөньясына сыймас чагыңмы?
Чыдый алмас чиккә җиткәнсеңдер,
Күрәчәгең күреп, чынлап та...
Бик борынгы дәһшәт
Бүрене дә
Тулган Айга әнә улата!
Мәхәббәттән шашар чиккә җитеп,
Җыр суздыңмы әллә бәхеттән?
Бер үрелеп кенә
җаныеңа
Тотып бирдең мәллә кош күктән?
Йә хыянәт кылдылармы сиңа, –
Куендагы елан чактымы?
Ташкын булып ургылдымы әллә
Күкрәгеңнән җиңү шатлыгы? –
Ниләр булды сиңа, и моңлы зат,
Ник җыр иттең аһлы сүзеңне? –
Даладагы учак яннарында
Тыңлыйсылар килә үзеңне!
Кем син? Өзелепләр сөйгән яры
Еракларда илләр гизгәндә
Таң талына башкынаен салып,
Ялгызы яшь түккән кыз мәллә?
Тик бер генә тыңлап җыр иясен,
Җыр яралган серле илләрдән
Тик бер генә урап кайтыр идем!
Ходай андый тылсым бирмәгән...
Мең-мең еллар элек, күңле тулып,
Кем ул җырга салган йөрәген...
Сизмәгән ул шушы җыр утының
Артык ерак... ерак дөрләвен!
Куанычын җыры иткән кеше
Әрнүен җыр итеп җырлаган...
Тыңлаганда йөрәк ярылыр күк! –
Җыр чыгарган –
Ничек чыдаган?!
...Ә шулай да бер утырсаң иде
Борынгы шул учак янында!
Борма-борма җырлар, һай, агыла –
Җырга лаек язмыш табыла...
Китә бөек затлар... Кайчак даһи,
Бөек китә дәгъва калдырып:
– Ул кемнеке? –
Җавапсыз бу сорау
Чордан чорга бара каңгырып.
Бүлешәләр чәчән-дастанчыны,
Фәлсәфләрне, данлы яугирне:
– Ул – безнеке!
Кешелеккә бирде
Безнең кавем иң зур шагыйрьне!
– Ул – безнеке! – Кырыс һәм тәгаен
Күпме ил-халыкның дәгъвасы.
Тарихларның төпсез чоңгылыннан
Мең-мең дәлил таба һәммәсе
Һәм аңлатып бирә
Үз ягына
Һәр дәлилнең мең-мең мәгънәсен!
Нинди мәгърур илләр һәм халыклар!
Дәһшәт ияләре югыйсә!
Әнә шулар
Җирдә яшәп киткән
Даһи затны һаман бүлешә...
Әйтерсең лә бергә уйнап йөргән
Ике садә сабый талаша:
– Бир! Минеке!
– Юк! Минеке! – диеп,
Бер уенчык өчен даулаша!
...Кайсы туфрак биргән ул даһига
«Эврика!»лы сирәк акылны? –
Күпме тереклекләр алмашынды,
Күктән күпме йолдыз атылды!
Тик чишелми шул чияли төне...
Дәгъва кала...
Калсын! –
Ул даһи
Бик ерактан карап елмаядыр,
Моңаядыр тыңлап, билләһи!
Нишләр иде
биргән булса Ходай
Даһилыкның аңа явызын?
Нишләр иде
китеп барган булса
Җирдә каннар, күз-яшь агызып?
Нишләр иде
исме халыкларда
Каргыш сүзе булып гел йөрсә?
«Юк! Безнеке түгел!» дип, халыклар
Аннан тәмам йөзен чөерсә?
Нишләр иде,
эзен эзләп табып,
Калкынмаслык итеп күмсәләр.
«Юк! Безнеке түгел мондый даһи!
Нигә мондый даһи!» дисәләр?
...Явыз даһи даны язган икән,
Диваналык килсен бәндәгә, –
Диваналар изге санала бит
Һәр кавемдә, барлык илләрдә.
«Афәт читләп узды... Нишләр идек,
Диванабыз әгәр булмаса?
Коткарды шул Ходай бәндәсе!» дип
Яд итәрләр аны, ичмасам...
...Кеше гомере булып
Вакыт үзе
Терелеп бер балкып китә бит...
Эврикасыз булса булсын гомер –
Булсын
Сагынып яд итәрлек!..
