Казах күзе урманнарны сөймәс,
Дала кирәк казах күзенә –
Ат чаптырыр киңлек кирәк аңа,
Җилпесен җил казах йөзенә...
Торсынтай гел миңа әйтә иде:
«Авылыгыз матур, и Зөкә!» –
Ләкин урманда мин базда сыман,
Күз күнеккән минем киңлеккә!
...Җиз казыган Җизказганга төшәм,
Мин шахтага төшәм – тирәнгә.
Катламнарда ургый иблис уты,
Җәһәннәмгә иңдем мин – бәндә.
Җизказганның ачык шахтасы бу,
Җир урталай гүя ярылган,
Җәһәннәмнең уты, билләһидер,
Нәкъ шушыннан гына кабынган.
Сөрелгәннәрне син исеңдә тот,
Тоташ бәйле килеш чакларны...
Сөргәннәр дә богау кидергәннәр,
Утыртканнар безнең татарны!
Күпмеләрне тукмап интектергән
Җизказган бу... Алар ут йоткан...
Шуларны гел уйлап, чал башымны
Иеп тынып калган минутлар...
Кыз туганнар гомер иткән ил бу!
Чәчәк ата җилдә сарана;
Кайнар дала җиле искән чакта,
Сараналар җилгә карана...
Упкын сыман шахтага мин төшәм,
Урап төшәм
Җирнең җанына.
Туктыйк, Кәбир кияү!
...Минем куллар
Җирнең йөрәгенә кагыла.
Белмәгәнмен яшәү кадерен мин,
Аңламаган икән мин аны –
Җирнең йөрәгенә кул тидергәч,
Аңладым мин бераз дөньяны.
Далаларың чиксез, казах җире,
Абайлы җил уйлар уйлатты –
Йөрәгемә тулды иркен уйлар,
Йөрәгемә чиксез моң ятты...
Җизказганның
Ачык шахтасына
Төшү генә түгел бу миңа –
Җир йөрәге сулык-сулык килеп
Торды сыман минем алдымда.
...Катламнардан,
җәһәннәмдәгедәй,
Сәер томан тоташ бөркелә,
Әйткән сыман:
– И бер көнлек бәндә,
Ниләр генә кылдың бу көндә?
Кратерларга төшкән кешеме мин?
Менә бүген ишетәм йөрәген!
Иң гаҗәбе – гел беленә икән
Өстә кемнең нишләп йөргәне!
...Җан җылысы
Шахта төбендәге
Җылыдан да юкса җылырак...
Җирнең йөрәгенә юл – афәтле,
Кеше йөрәгенә юл –
Ерак!..
Җизказганның җәйге җилләр искән
Даласының күге чалт аяз.
Офык арты офык бу тарафта –
Ишетелми ләкин кайтаваз...
Хәтерлиме минем якташларны
Кайнар җилле, мәкле бу дала?
Җил чуалткан үләннәрдә уйлар
Дуамал җил сыман бутала...
Вулкан кратерын хәтерләткән
Ачык шахтаның иң төбеннән
Көндез йолдыз күргән кебек булдым
Казахның киң, төпсез күгендә!..
Катлам асты катлам... Җәһәннәмгә
Якын гына кала түгелме?
Җир өстендә нинди батыр идем!
Монда исә... Беттем... Җиңелдем...
Данте тәмугына төштем гүя,
Тик Вергилий гына җитмәде.
...Бөтерелә өстә ал агымсу,
Назлы агым – дала мәкләре...
Алды гүзәл дала куенына,
Мәкләр дулкынына күмелдем...
Ләкин талгын гына хәл алырдай
Берәр төше бармы бу җирнең?
Җизказганның җәйге күкләреннән
Бәхет ява гүя... Чалт аяз!
Офык арты офык бу тарафта,
Ишетелми ләкин кайтаваз...
Бөек итеп яратырга, ахры,
Соңардым мин, артык кичектем!..
...Кузы Көрпеш белән Баян Сылу
Каберенә бүген тез чүктем.
Эссе капкан мазар ташларына.
Кайнар дала чатнап җил йота.
Борынгы бер хикмәт язуы күк
Кәлтә эзе – утлы комлыкта.
Һәм Торсынтай әйтте:
«Дөньяда бу
Мәхәббәткә һәйкәл – бердәнбер!»
...Һәр таш монда миңа таныш сыман –
Төшләремә, бәлкем, кергәндер.
Ташны ташка куеп өйгән мазар,
Ике гашыйк җанны ышыклап,
Җирнең күккә омтылышы булып
Күтәрелгән чиксез бушлыкка.
«Мәхәббәткә урын – күктә бары!»
Дигән сүзе мәллә ташларның? –
Яндың, йөрәк, гашыйк булдың дөрләп,
Тик нигәдер күккә ашмадың!..
Булды ла бит юкса тик бер генә
Тибрәп алган керфек хакына
Әзер чаклар – ике уйламастан
Ташланырга төпсез упкынга!
Булды ла бит «Юк, син түгел...» дигән
Котылгысыз җавап соңында
Җан-атымны куып яндырганым
Һәлакәткә илткән юлымда...
Без кичергән сөю газапларын
Тәңре үзе генә күргәндер!
Бөек түгелмени һәрбер сөю? –
Һәркемдә бит йөрәк бердәнбер!
Яратырга кирәктер шул җирдә,
Җаның чүлдәй кибеп корганчы –
Һәлакәтсез булмыйдыр шул сөю,
Булмыйдыр шул Бөек Корбансыз...
...Кузы Көрпеш белән Баян Сылу
Бөек мәхәббәткә кичекмәс, –
Ләкин алар
Беркайчан да,
килеп,
Безнең мәхәббәткә тез чүкмәс.
– Сөеп була һәлакәтсез дә! – дип
Бәхәсләштем шушы минутта.
...Хәтерләтте дастан хәрефләрен
Дала кәлтәләре комлыкта.
Мин түзмәдем – дала авылына
Мотоцикл безнең кузгалды –
Бу авылда гомер иткән, диләр,
Баян Сылуның кыз туганы.
Шәрә комлык. Кайнар кәлтә эзе.
Әйтерсең лә миңа ук тиде.
Яралылар
Су сораган сыман,
Су сорадым – эчем ут иде...
