З'явіўся ў цэх як удачлівы змоўшчык. Прашаптаў аднаму Косцю:

— Запрасіў.

— Згадзілася?

— Ага.

— А што, не казаў я табе? Заяц! Будзеш тыдзень паіць мяне півам.

Але самае смешнае, што Косцю не прыйшлося ахвяраваць у імя дружбы сваім білетам. Ад канцэрта адмовіўся Славік. У канцы змены ён з посным выразам твару сказаў:

— Нешта маці званіла, прасіла прыехаць на дачу. Хлопцы, хто прадасць мой білет?

— Дай мне, — падскочыў Косця. — Да мяне сястра прыехала. Сама ў калгасным хоры спявае.

У хлопцаў былі дарагія месцы, у другім радзе. Апрануты яны, як дыпламаты: у новых гарнітурах. Косця і Генрых нават у чорных, па апошняй модзе, у Генрыха і гальштук — бабачка; блішчалі манжэты накрухмаленых сарочак, зіхацелі дарагія запанкі. Ішлі па зале ўсе разам. Яна сярод іх — як вогненная кветка. Менш бачыла вачамі, больш адчувала аголенымі рукамі, шыяй, патыліцай, спіною, што яе працінаюць позіркамі, разглядаюць усе: мужчыны — з захапленнем, з цікавасцю, жанчыны — з рэўнасцю, асуджэннем, скептыцызмам, пагардай. Гіпноз соцень вачэй моцна і незвычайна хваляваў: радаваў і страшыў.

Добрая палавіна залы — музыкальная публіка, яны калі не былі знаёмы паміж сабой, то помнілі адзін аднаго па сустрэчах на канцэртах, у тэатры. Натуральна, што іх зацікавіла група добра апранутых маладых людзей, якія прабіраюцца да пярэдніх радоў.

— Хто? Адкуль? — пыталіся шэптам сусед у суседа.

— Ды гэта з кінагрупы, што фільм на рацэ здымаюць, — адказаў адзін з тых, што ведаюць усё на свеце.

— Актрыса?

— Як прозвішча?

Маша пачула гэта. І Косця, які ішоў побач, пачуў. Дакрануўся да яе рукі:

— Чулі?

Маша нервова засмяялася. Ёй зрабілася яшчэ больш весела ад таго, што яе прымаюць за кінаактрысу. Але чамусьці боязна, быццам перад адказным экзаменам. Яна так навучылася трымацца сярод людзей, самых розных! І ў тэатры — хіба ўпершыню! А вось жа хвалюецца. Чаму?

Перад канцэртам яна з хваляваннем, першы раз у жыцці, ішла ў лепшую цырульню горада, каб зрабіць прычоску. І нечакана для самой сябе выявіла такую патрабавальнасць, што малодшая майстрыца мусіла перадаць яе старшай, а тая пакрыўджана сказала:

— Ляціце, мілая, у Маскву рабіць сваю прычоску, калі вам не падабаецца ў нас.

Толькі сеўшы ў крэсла паміж Тарасам і жонкай Лапаціна, схаваўшы плечы і рукі, Маша супакоілася.

Адкрылася заслона. Ва ўсім белым, як лебедзі, стаялі праз усю сцэну паўсагнутай шарэнгай спявачкі. Над імі ўзвышаліся ў два ярусы спевакі, у нацыянальных кашулях, у чорных сурдутах.

З-за куліс выйшаў стары. Сівыя валасы, сівая, прыгожая, на клін, бародка, высакароднае інтэлігентнае аблічча і зусім маладая пастава каранастага цела, зацягнутага ў чорны фрак і белы камізэль. Ішоў ён лёгка, ступаў мякка. Пакланіўся зале. Яму горача запляскалі.

Маша падумала, што сам выгляд гэтага чалавека абяцае штосьці харошае, прыгожае.

Ён павярнуўся да хору. Падняў дзве рукі, і на нейкі міг усё замерла. Ён лёгка павёў правай рукой — і палілася песня.

Машы нават спачатку здалося, што спявае не хор, што спяваюць недзе там, за сцэнай, на вуліцы, у полі. Яна ўпершыню чула капэлу — спеў без музычнага суправаджэння. Калі песня нарасла, наблізілася і было бачна, што спяваюць усе харысты, Маша слухала заварожаная, але не бяздумная. Думкі ляцелі, як іскры: то па адной, то роем, згасалі адны, успыхвалі другія. То вясёлыя — яна ўспомніла Славіка. То сумныя — і яна не бачыла сцэны, хору, а праз затуманены зрок убачыла маці: вось яна, вярнуўшыся з калгаснага поля, гне спіну на сваім гародзе. Бясконца ў працы! На нейкі момант дзяўчыне стала сорамна, што яна заплаціла гэтулькі за сваю шыкоўную прычоску. Маці жахнулася б, каб даведалася, што яна столькі плаціць за такую непатрэбшчыну. Якая пані! «Рыжоцце такое!»

«Заўтра я пашлю вам грошы, слаўныя мае, — звярталася яна да маці і малодшых сястры і брата. — Не крыўдуйце на мяне. Я добрая. Я люблю вас».

Потым падумала, што яна разумее рухі гэтага дзівоснага чалавека на сцэне. Яны — як у Яраша. Такія дакладныя. Адзін няправільны рух, адна памылка, і смерць: там — чалавеку, тут — песні.

— Бачылі, які чарадзей? — нахіліўся да яе Тарас.

— А? Але, — яна ўдзячна паклала сваю руку на яго.

Яна тут жа, з новай песняй, забылася на гэта. А ён баяўся паварушыцца. Ён нічога не чуў і нічога не бачыў, толькі адчуваў яе халаднаватую руку.

На перапынак яна выйшла трохі як бы засмучаная — задумлівая, маўклівая. Хлопцы, яе спадарожнікі, круціліся вакол і рознымі спосабамі памагалі Тарасу развесяліць яе. Ажно Вера прыраўнавала свайго Лапаціна і адцягнула ўбок.

У буфеце яны частавалі яе шампанскім, лепшым марожаным і самымі дарагімі цукеркамі.

З нейкай прычыны яна спытала:

— Гэта ўся ваша брыгада, Тарас?

— Не. Яшчэ Славік.

— Які Славік? Той? — вельмі здзівілася яна. — Ён хіба ў вас?

— Мы ўзялі яго вучнем. Хочам зрабіць чалавекам, — адказаў Ходас.

— А дзе ён цяпер?

— Нешта маці пазваніла. Паехаў на дачу.

Маша незнарок праліла на стол шампанскае і зарагатала. Яны не ведалі, чаму яна смяецца, і таксама смяяліся. На іх звярталі ўвагу.

Гукан амаль спалохаўся, калі сакратарка паведаміла, што да яго хочуць зайсці Яраш і Шыковіч. Хутка падняўся з крэсла, перабіраючы паперы, як бы шукаючы самую патрэбную.

— Скажы, што я заняты.

Гэта была праўда: пільныя справы, нарады падганялі ў той дзень адна адну. Але ён тут жа сцяміў, што не прыняць Яраша, дэпутата гарсавета, старшыню камісіі, і Шыковіча, таксама дэпутата, было б больш чым неразумна. Можна адкласці размову, калі яна ў іх доўгая, але не пусціць у кабінет…

Ён спыніў дзяўчыну, здзівіўшы яе парушэннем сваёй звычайнай паважнасці, памяркоўнасці.

— Не, не… Няхай заходзяць. Калі ласка, — сказаў мітусліва, разгублена, а сам думаў:

«Абодва. Без званка. Не папярэдзіўшы. Што ім трэба?»

Намеснік яго, Кушнер, з якім яны працавалі над пісьмом у Дзяржплан, падняўся, каб пайсці. Гукан і яго спыніў:

— Не, не… Застанься.

Пайшоў да дзвярэй, шырока і прыветліва расставіўшы рукі, нібы хочучы абняць яшчэ нябачных гасцей.

— Ну, ну!.. Каго я бачу! — выгукнуў ён, калі ў дзвярах з'явілася мажная постаць Яраша. — Прашу, прашу. А то вы, Антон Кузьміч, старшыня камісіі, а ў гарсавет заглядваеце рэдка. Дый ты, Кірыла, даўно ўжо не быў, — паціскаючы руку Шыковічу, усміхнуўся Гукан. — Усё ездзіш? Шукаеш герояў?

— Шукаю, — адчуўшы хітра схаваную іронію ў Гуканавых словах, сур'ёзна і цвёрда адказаў Шыковіч.

— Прашу, прашу, — паказваў на мяккія крэслы каля рабочага стала Гукан.

Калі яны прывіталіся з Кушнерам і селі насупраць адзін аднаго, Гукан зірнуў на вялікі гадзіннік, што стаяў у куце, даючы зразумець, што на доўгія размовы ў яго часу няма. Спытаў напалову з жартам:

— Які клопат звёў разам медыцыну і літаратуру?

Яраш сказаў проста, без дыпламатыі:

— Сямён Парфёнавіч, трэба памагчы аднаму чалавеку.

— Трэба — паможам. Калі хадайнічаюць два дэпутаты…

— Жанчыне, — сказаў Шыковіч, зазіраючы старшыні ў вочы.

Гукан увесь час, з самага парога, адчуваў, што Шыковіч не зводзіць з яго вачэй, і гэтыя дапытлівыя позіркі — «Што ён хоча ўбачыць?» — нервавалі яго.

— Тым больш неабходна памагчы.

— Трэба невялічкая, на адзін пакой, але асобная кватэрка.

Гукан ціха свіснуў:

— Таварышы дарагія, дэпутаты мае, вы не ў курсе нашых кватэрных спраў.

— Жанчына ў бальніцы. Пасля цяжкай аперацыі.

— На сэрцы, — падказаў Шыковіч, разглядаючы на гэты раз Гуканавы рукі, у якіх ён круціў тоўсты зялёны аловак.

— Яшчэ адна аперацыя на сэрцы? — зацікаўлена спытаў Кушнер, падняўся з крэсла каля стала для пасяджэнняў, дзе было прымасціўся, каб не перашкаджаць размове, падышоў да Яраша. — Што ў яе — нікога няма родных?

— Няма.

— А дзе яна жыла да аперацыі?

— Наймала прыватны куток. На ўскраіне. А ёй цяпер неабходны меднагляд.