Толькі цяпер, на адлегласці адзінаццаці тысяч міль, пры думцы пра Мэгі першы раз да горла не падступіў плач. Але вяршыні гор на імгненне расплыліся перад вачыма, і ён не адразу авалодаў сабою. Як жа мог ён яе вінаваціць, ён жа сам сказаў ёй, каб яна выходзіла замуж! I ён адразу зразумеў, чаму яна вырашыла гэта ад яго схаваць: не хацела, каб ён сустрэўся з яе мужам, меў дачыненне да яе новага жыцця. Яму дык раней думалася, што яна, выйшаўшы замуж, паселіцца калі не ў самой Драгедзе, дык у Джыланбаўне, будзе і пасля жыць непадалёку, а ён будзе ведаць, што яна жывая і здаровая, ні ў чым не мае нястачы і нішто ёй не пагражае. Але варта было задумацца — і зразумеў: якраз гэтага яна і не хацела. He, пэўна ж, не магла яна не паехаць — і, пакуль яна замужам за гэтым Люкам О’Нілам, яна не вернецца. Боб сказаў, яны збіраюць грошы, хочуць купіць зямлю ў Заходнім Квінслендзе, і гэтая навіна прагучала як пахавальны звон. Мэгі вырашыла не вяртацца. Для яго, для Ральфа дэ Брыкасара, яна памерла.

Але ці шчаслівая ты, Мэгі? Ці не крыўдзіць цябе муж? Ці любіш ты яго, гэтага О’Ніла? Што ён за чалавек, чаму ты памяняла мяне на яго? Чым ён, просты аўчар, так табе спадабаўся, што ты аддала перавагу яму, а не Інэку Дэвісу, не Лаяму О’Рорку, не Аластэру Маккуіну? Можа, ты не хацела, каб я ўведаў яго, каб іменна я мог параўноўваць? Ці хацела прычыніць мне боль, хацела мне адплаціць? Але чаму ў вас няма дзяцей? Чаму твой муж ездзіць па ўсім Квінслендзе, як валацуга, а цябе пасяліў у сваіх сяброў? He дзіва, што ў цябе яшчэ няма дзяцей, — муж з табою амаль не бывае. Чаму гэтак, Мэгі? Чаму ты выйшла за гэтага О’Ніла Люка?

Ён павярнуўся, спусціўся з Акропаля, пайшоў па шумных, людных вуліцах Афінаў. Непадалёку ад вуліцы Еўрыпіда раскінуўся пад адкрытым небам рынак; тут ён пачакаў, зачараваны гэтым відовішчам: стракаты натоўп, вялізныя кашы з вострым пахам на сонцы рыбы, вывешаныя вобак вязанкі гародніны і вышытыя бліскаўкамі туфлі; яго пацяшалі жанчыны — дочкі зусім іншае культуры, якая самой сутнасцю сваёй адрозніваецца ад пурытанства, у якім выхаваны быў ён, епіскап дэ Брыкасар, яны адкрыта, не саромеючыся, любаваліся ім. Калі б у гэтых зачараваных паглядах і шчабятлівых галасах быў дамешак юру (ён не ўмеў падабраць іншага слова), гэта яго бязмежна бянтэжыла б, але не, захапленне выклікана іншым пачуццём, тут проста аддаюць даніну незвычайнай красе.

Гасцініца, дзе яны пасяліліся, раскошная і дарагая, знаходзілася на плошчы Амонія. Архіепіскап ды Канціні-Верчэзе сядзеў перад адчыненымі дзвярыма на балкон, апанаваны думкамі; калі ўвайшоў епіскап дэ Брыкасар, ён падняў галаву і ўсміхнуўся.

— Якраз у пару, Ральф. Я хацеў бы памаліцца.

— Я думаў, што ўсё ўладкавана. Хіба што-небудзь нечакана ўскладнілася, ваша высокапраасвяшчэнства?

— Крыху іншае. Я атрымаў сёння пісьмо ад кардынала Мантэвердзі, ён перадае пажаданні ад яго святасці папы.

У епіскапа Ральфа ад трывогі напяліся плечы і пахаладнела патыліца.

— Якія?

— Як толькі перагаворы тут скончацца, — а яны ўжо скончыліся, — я павінен явіцца ў Рым. Мяне чакае кардынальскі сан, і надалей мне выпадае служыць у Рыме, непасрэдна пры яго святасці.

— А я?

— Вы становіцеся архіепіскапам дэ Брыкасарам і вяртаецеся ў Аўстралію, каб замяніць мяне на пасадзе намесніка папы.

Цяпер айца Ральфа кінула ў жар, нават вушы пачырванелі. Яго, не італьянца, ушаноўваюць пасадаю папскага легата! Нечуваны гонар! О, можаце не сумнявацца, ён яшчэ стане кардыналам!

— Зразумела, спачатку вы атрымаеце пэўную падрыхтоўку і наказы ў Рыме. На гэта пойдзе каля паўгода, і гэтыя паўгода я буду з вамі, пазнаёмлю вас са сваімі сябрамі. Я хачу, каб яны ведалі вас, бо пройдзе час, і я вас выклічу, Ральф, і вы станеце маім памочнікам у Ватыкане.

— Як мне вам дзякаваць, ваша высокапраасвяшчэнства! Гэта ж вам я абавязаны такім высокім гонарам!

— Дзякуй богу, у мяне хапае розуму разгледзець чалавека здатнага, які не павінен марнець у невядомасці. А цяпер укленчым, Ральф, і памолімся. Вялікая ласка божая.

Пацеры і трэбнік епіскапа Ральфа ляжалі на суседнім століку; дрыжачаю рукою пацягнуўся ён па пацеры і незнарок згроб трэбнік на падлогу. Трэбнік разгарнуўся на сярэдзіне. Архіепіскап бліжэй быў — ён падняў кніжку і з цікаўнасцю паглядзеў на нешта карычневае, сухое і тонкае, што было некалі ружаю.

— Такое дзіва! Чаму вы гэта хаваеце? Што гэта, памяць пра радзіму ці, можа, пра маці?

Праніклівыя вочы, вочы, якіх не ашукаеш хітрасцю і выкрутамі, упіліся ў Ральфа, і ўжо не паспець было схаваць хвалявання і спалоху.

— He, — сказаў ён і зморшчыўся. — Пра маці ўспамінаць я не хачу.

— Але, пэўна, гэтая кветка многае вам значыць, калі вы так беражліва хаваеце яе ў самай дарагой вам кнізе. Дык пра што ж яна вам гаворыць?

— Пра любоў такую самую чыстую, як мая любоў да бога, Віторыё. Яна робіць толькі гонар гэтым старонкам.

— Я так і падумаў, бо ведаю вас. Але ці не прыніжае яна, гэта любоў, вашай любові да святое царквы?

— He. Дзеля царквы я ад яе і адмовіўся і заўсёды буду адмаўляцца. Я далёка пайшоў ад яе і ніколі да яе не вярнуся.

— Дык вось адкуль ваш смутак, нарэшце я зразумеў! Дарагі Ральф, гэта не так блага, як вам здаецца, папраўдзе. У сваім жыцці вы прынесяце шмат дабра многім людзям, і многія людзі вас будуць любіць. I тая, каму аддадзена любоў, што ў гэтай духмянай памятцы, ніколі не будзе абдзелена любоўю. Бо вы разам з ружаю збераглі і любоў.

— Я думаю, яна гэтага не зразумее.

— О не. Калі вы так моцна яе любілі, значыць, яна настолькі жанчына, што здольная гэта зразумець. Іначай вы даўно б яе забылі і не бераглі б так доўга гэту рэліквію.

— Іншы раз такое моцнае было ўва мне жаданне пакінуць пасаду і вярнуцца да яе, што толькі доўгія гадзіны ў малітве стрымлівалі мяне.

Архіепіскап падняўся з крэсла, падышоў і ўкленчыў побач з сябрам, побач з гэтым прыгажуном, якога ён палюбіў, як мала што любіў, апрача госпада бога і царквы — любоў да бога і царквы ў яго была адзіная і непадзельная.

— Вы не пакінеце свае пасады, Ральф, вы і самі гэта добра ведаеце. Вы належыце святой царкве, заўсёды ёй належалі і заўсёды будзеце ёй належаць. Гэта — сапраўднае ваша прызванне. Памолімся ж разам, і з гэтага часу да канца жыцця я буду маліцца і за вашу ружу. Гасподзь пашле нам многія скрухі і пакуты на нашай дарозе да вечнага жыцця. I мы — я таксама, як і вы, — павінны вучыцца пакорліва іх трываць.

У канцы жніўня Мэгі атрымала ад Люка пісьмо: ён пісаў, што ляжыць у таўнсвілскай бальніцы, у яго хвароба Вейля, але ніякай небяспекі няма, хутка яго ўжо выпішуць.

«Так што, выходзіць, нам не давядзецца чакаць канца года, каб адпачыць разам, Мэг. Секчы трыснёг я пакуль не магу, спачатку трэба зусім выздаравець, а для гэтага самае важнае — добра адпачыць. Дык прыкладна праз тыдзень я па цябе прыеду. Пажывём тыдняў два на возеры Ічэм на Этэртан Тэйбленд, за гэты час я набяруся сілы і пайду зноў працаваць».

Мэгі неяк не верылася, што яны нарэшце будуць разам, яна і сама не разумела — можа, ёй гэтага болей і не хочацца? Вядома, «мядовы месяц» на заезным двары ў Дані стаў ёй катаваннем, і душэўны боль не праходзіў даўжэй, чым фізічны, але Мэгі так даўно і так старанна адганяла гэтыя ўспаміны, што цяпер яны ўжо не палохалі; дый яна з таго часу многа чытала, і яна зразумела, што ў многім вінавата было проста невуцтва: і яна і Люк вельмі мала ведалі. Дай жа божа, каб ад гэтай сустрэчы нарадзілася дзіця! Будзе ў яе малое, будзе каго любіць, і тады ёй стане куды лягчэй. Эн будзе не супраць малога ў доме, яна яго палюбіць. I Людвіг таксама. Яны ёй сто разоў гэта гаварылі, усё спадзяваліся, што Люк у які-небудзь свой прыезд даўжэй пабудзе і пустое, адзінокае існаванне яго жонкі набудзе новы сэнс.

Яна расказвала ім, што піша Люк, і яны ўголас парадаваліся, але патаемна прынялі навіну недаверліва.

— Галаву даю на адрэз, што гэты нягоднік зноў знойдзе нейкую прычыну, каб паехаць без яе, — сказала мужу Эн.

Люк пазычыў у некага машыну і раніцаю прыехаў па Мэгі. Ён вельмі пахудзеў, пажаўцеў і зморшчыўся, нібыта вымачаны ў воцаце. Мэгі была ашаломлена; яна аддала яму чамадан і села ў машыну з ім побач.