А ён адразу павярнуўся да маці, вочы іх сустрэліся — чорныя Фрэнкавы і шэрыя Фііны, і ў гэтым абмене позіркамі таілася горкае, тужлівае разуменне і блізкасць, якія ніколі, як і цяпер, не выказваліся словамі.

Пэдзі шалёна бліснуў на Фрэнка блакітам сваіх вачэй, працяў пагардлівым, пякучым позіркам, нібыта сказаў, што нічога іншага ад яго не чакаў, і той апусціў вочы долу ў знак прызнання справядлівасці бацькоўскага гневу. З гэтага дня Пэдзі ніколі не загаворваў з сынам, не вымавіў ні слова больш, чым патрабавала звычайная прыстойнасць. Але цяжэй за ўсё было Фрэнку глядзець у твары дзяцей — у сораме і ганьбе вярнулі дамоў яркую птушку, так і не ўдалося ёй узвіцца ў неба, і песня яе абарвалася і патанула ў цішыні.

Мэгі пачакала, пакуль маці не закончыла свайго начнога абходу, выскачыла праз акно і пабегла цераз задні двор. Яна ведала, дзе шукаць Фрэнка — у свірне на сенавале, далей ад дапытлівых вачэй і ад бацькі.

— Фрэнк, Фрэнк, дзе ты? — паклікала яна гучным шэптам, прабіраючыся ў маўклівай цемрадзі, і, перш чым ступіць, пальцамі босых ног чуйна, як звярок, абмацвала нябачную апору.

— Я тут, Мэгі, — пачуўся стомлены голас, зусім не падобны на голас Фрэнка — абыякавы і нейкі змярцвелы.

Яна пайшла на голас — туды, дзе Фрэнк расцягнуўся на сене, абаранкам скруцілася каля яго, абняла колькі хапіла рук.

— Ой, Фрэнк, якая я радая, што ты вярнуўся! — сказала яна.

Ён цяжка ўздыхнуў, споўз па сене ніжэй і ўткнуўся галавой у плечы Мэгі. Яна ўчапілася ў яго густыя прамыя валасы і нешта ціха і ласкава замурлыкала. У цемры сястры не было відаць, і нябачныя хвалі яе спагады размякчылі Фрэнка, ён зарыдаў, усё цела сціснулася ў тугі вузел пякучага болю, ад яго слёз начная сестрына кашуля прамокла наскрозь. Мэгі не плакала. Нешта ў яе дзіцячай душы было ўжо досыць сталае і жаноцкае — яна адчула неадольную, вострую радасць ад думкі, што была патрэбная; дзяўчынка села і пачала пагойдваць галаву Фрэнка, узад, уперад, пакуль смутак яго не суняўся, пакінуўшы ў грудзях халодную пустату.

II. 1921-1928

РАЛЬФ

З

Дарога ў Драгеду зусім не ўзнаўляе ў памяці малюнкаў юнацтва, думаў айцец Ральф дэ Брыкасар, жмурачы вочы ад сляпучага бляску новенькага «даймлера», які мякка падскокваў на выбоістых каляінах прасёлка, што цягнуўся між высокай серабрыстай травы. He, тут не туманная і зялёная, мілая сэрцу Ірландыя, дзе там! А Драгеда тутэйшая? He ратнае поле і не рэзідэнцыя вярхоўнай улады. Але ці так гэта? Пачуццё гумару, цяпер ужо больш утаймаванае, але па-ранейшаму вострае, намалявала ў яго ўяўленні вобраз Мэры Карсан, якая, што той Кромвель, распасцірае на ўсіх нейкую своеасаблівую велічную непрыязнасць. Дарэчы, не такое ўжо і напышлівае параўнанне — жанчына гэтая карыстаецца не меншай уладай і распараджаецца лёсам не меншай колькасці людзей, чым які магутны палкаводзец у даўнія часы.

За самшытавым і эўкаліптавым гайком перад айцом Ральфам раптам выраслі апошнія вароты; машына спынілася, паторгваючыся ад халастых абаротаў матора. Каб схавацца ад сонца, айцец Ральф нацягнуў на галаву аблезлы, патрапаны шыракаполы капялюш, вылез з машыны, паплёўся да варотаў, адсунуў жалезную засаўку і са зласлівай нецярплівасцю развёў драўляныя створкі. Ад яго царкоўнага дома ў Джыланбаўне да сядзібы — Драгеды было і дваццаць сем варотаў, і перад кожнымі даводзілася тармазіць, выбірацца з кабіны, ісці іх адчыняць, вяртацца ў машыну, тады праязджаць вароты, зноў спыняцца, вылазіць, вяртацца да варотаў, зачыняць іх на засаўку, садзіцца за руль і ехаць да наступных варотаў. Неаднойчы яго адольвала жаданне хоць напалавіну скараціць гэты абрад і, пакінуўшы вароты расчыненыя, як разяўленыя раты, імчацца наперад; але нават яго сан, да якога ўсе тут ставіліся з набожным страхам і пашанай, не перашкодзіў бы гаспадарам гэтых варотаў добра намяць яму бакі. Шкада, што коні не такія хуткія і нястомныя, як машыны, a то можна было б адчыняць і зачыняць вароты, не злазячы з сядла.

— Усё мае свае светлыя і цёмныя бакі, — зазначыў ён, паляпаў па бліскучым шчытку «даймлера» і павёў машыну наперад, пакінуўшы за спінай старанна зачыненыя вароты, — засталося праехаць апошнюю мілю па зарослым густой травой, без ніводнага дрэва, лузе, а там ужо і гаспадарскі дом.

Нават для ірландца, вока якога прывыкла да замкаў і раскошных асабнякоў, аўстралійскае гэта жыллё выглядала велічна. Былы гаспадар Драгеды, цяпер ужо нябожчык, да самазабыцця любіў свой маёнтак — найстарэйшы і найбагацейшы ў акрузе, і жылы будынак узвёў адпаведны. Дом з пліт крэмавага пясчаніку, высечаных у каменяломнях за пяцьсот міль на ўсход ад Драгеды і абчасаных уручную, быў пабудаваны ў строгім геаргіянскім стылі — два паверхі, вялікія вокны з рашэцістым пераплётам, шырокая веранда на металічных апорах вакол усяго ніжняга паверха. Прыгожыя аканіцы чорнага дрэва служылі не толькі аздобай — у летнюю спёку іх зачынялі, каб не выдыхаўся халадок у пакоях.

Стаяла восень, павойныя лозы гліцыніі былі ў зялёным лісці, а ўвесну пышная гэта расліна, пасаджаная паўстагоддзя назад, калі ўзвялі дом, усцілала сцены і дах веранды густым дываном ліловых гронак. Вакол дома зелянелі некалькі акраў клапатліва дагледжанага газона, на якім то тут, то там узвышаліся клумбы, нават у гэтую пару года стракатыя ад ружаў, жоўтафіёляў, вяргінь і наготак. Купа велічных прывідаў-эўкаліптаў з матава-белымі стваламі і вузкім трапяткім лісцем, што вісела на вышыні сямідзесяці футаў над зямлёй, засланяла дом ад бязлітаснага сонца, і там, дзе вецце шчыльна перапляталася з лазой бугенвілеі, яно як гарэла пунсовым полымем. Нават непазбежныя ў гэтым неабжытым краі пачварныя цыстэрны з вадой былі шчыльна аплецены паўзучай лазою вынослівых аўстралійскіх раслін, ружаў і гліцыній, і таму, здавалася, служылі больш для ўкрасы, чым для задавальнення жыццёвых патрэб. Горача ўлюбёны ў сваю сядзібу, нябожчык Майкл Карсан шчодра панастаўляў гэтых вялізных бакаў — хадзіла пагалоска, што, калі б на Драгеду хоць дзесяць гадоў запар не выпадала ні кроплі дажджу, трава на газоне ўсё роўна была б зялёная, а кветнікі гарэлі б яркімі фарбамі.

Калі набліжаешся лугам, перш за ўсё кідаецца ў вочы дом з яго бледнымі, як прывіды, эўкаліптамі, але неўзабаве заўважаеш, па баках і крыху ззаду, шмат аднапавярховых будынкаў з жаўтаватага пясчаніку, злучаных з домам крытымі галерэямі, якія патанаюць у паўзучай зелені. Грунтавая каляіністая дарога пераходзіла тут у шырокую, пасыпаную жвірам пад’язную алею, што абгінала дом збоку і вяла да круглай стаянкі для аўтамашын, а адтуль ішла, знікаючы з вачэй, далей — туды, дзе віравала сапраўднае жыццё: да скацінных двароў, аўчарняў, стрыгальні, свірна і хлявоў. Усе гэтыя будынкі і гаспадарчую дзейнасць укрывалі сваім ценем велізарныя перцавыя дрэвы, і ў душы айцец Ральф аддаваў ім перавагу перад эўкаліптамі, што прывідамі ўзвышаліся над домам. Ад густой ясна-зялёнай лістоты перцавых дрэў, ад несціханага звону пчол у іхніх кронах павявала нейкім леным спакоем, што так пасаваў ферме, якая згубілася ў гэтым далёкім, малалюдным краі.

Калі айцец Ральф паставіў машыну і пайшоў да дома, на верандзе, каля парадных дзвярэй, яго ўжо чакала пакаёўка, яе рабаціністы твар расплыўся ў шырокай усмешцы.

— Добрай раніцы, Міні, — павітаўся айцец Ральф.

— Ой, як прыемна бачыць вас, ойча, такой цудоўнай ранічкай! — сказала яна з моцным ірландскім акцэнтам, адной рукой шырока расчыніла перад ім дзверы, а другой пацягнулася да яго патрапанага, зусім не вартага яго сану, капелюша.

У прыцемку прасторнай прыхожай з мармуровай плітачнай падлогай і шырокай лесвіцай з меднымі поручнямі ён крыху памарудзіў перад дзвярыма ў гасціную, пакуль Міні не падала знаку ўваходзіць.

Мэры Карсан сядзела ў крэсле з падгалоўнікам каля расчыненага акна-дзвярэй вышынёю пятнаццаць футаў — ад падлогі да столі, і, відаць, зусім не зважала на холад, што ўрываўся з паветрам знадворку. Рыжая капа валасоў была, мусіць, амаль такая ж яркая, як у маладосці; на агрубелай скуры твару сярод вяснушак праступалі ўжо цёмныя плямы старасці, але для жанчыны ў шэсцьдзесят пяць гадоў маршчын было няшмат, ды і то гэта хутчэй былі не маршчыны, а тонкая сетка з дробных ромбікаў, як на пікейным пакрывале. Круты нораў старой выдавалі толькі дзве глыбокія баразны, што прарэзаліся ад крылаў носа да куткоў рота, і халодны пагляд яе бледна-блакітных вачэй.