А як загарэліся гэтыя цудоўныя сінія вочы, калі ён упамянуў пра Рым! Бадай, трэба паспрабаваць яшчэ і другі гамбітны ход. I легат ляніва пасунуў слоўную пешку, але вочы яго з-пад навіслых павек глядзелі пранікліва, пільна.

— Пакуль вы былі ў ад’ездзе, Ральф, я атрымаў з Ватыкана вестку, — сказаў ён і лёгенька адштурхнуў кошку, якая ляжала ў яго на каленях.

— О-о? — айцец Ральф абмяк у сваім крэсле, вочы яго заплюшчваліся ад стомы.

— Ну, вы можаце ісці спаць, Ральф, але спачатку паслухайце навіну. Нядаўна я паслаў яго святасці папе асабісты і сакрэтны ліст і сёння атрымаў адказ ад майго друга кардынала Мантэвердзі... цікава, ці не нашчадак ён кампазітара эпохі Адраджэння? Чамусьці пры сустрэчы я заўсёды забываюся ў вас пра гэта папытацца. Ох, Феба, няўжо ад задавальнення абавязкова ўсаджваць у мяне свае кіпці!

— Слухаю вас, ваша высокапраасвяшчэнства, я не заснуў яшчэ, — усміхнуўся айцец Ральф. — He дзіва, што вы так любіце кошак. Вы і самі, як кошка, забаўляецеся сваёй ахвярай. — Ён пстрыкнуў пальцамі: — Хадзі сюды, Феба, пакінь яго. Ён нядобры.

Кошка мігам саскочыла з абцягнутых ліловай сутанай каленяў, прабегла па дыване, асцярожна скочыла на калені айцу Ральфу і замерла, віляючы хвастом, здзіўлена прынюхвалася — непрывычна пахла коньмі і дарожнай граззю. Сінія вочы свяшчэнніка ўсміхаліся насустрач карым вачам архібіскупа — і тыя, і другія глядзелі з-пад прыплюшчаных павек зорка і насцярожана.

— Як гэта вам удалося? — запытаўся архібіскуп. — Кошкі звычайна не ідуць да чужых, але Феба вось пайшла да вас, быццам вы завабілі яе ікрой і валяр’янкай. Няўдзячная жывёліна.

— Я чакаю, ваша высокапраасвяшчэнства.

— I караеце мяне за чаканне, забіраючы ў мяне кошку. Што ж, вы выйгралі. А здаралася вам калі-небудзь прайграваць? Вельмі цікавае пытанне. Дык вось, вас трэба павіншаваць, дарагі мой Ральф. Вы будзеце насіць мітру і рызы, і вас будуць тытулаваць мансіньёрам біскупам дэ Брыкасарам.

Як шырока раскрыліся гэтыя сінія вочы! — з задавальненнем адзначыў папскі легат. Гэты раз айцец Ральф не прыкрываўся маскай, спрабуючы ўтаіць свае сапраўдныя пачуцці. Ён тах і ззяў ад радасці.

IV. 1933-1938

Люк

10

Дзіўна, як хутка адраджаецца зямля; праз тыдзень ужо скрозь ліпкую гразь прабіліся тонкія зялёныя былінкі, a праз два месяцы першае лісце распусцілася на абпаленых дрэвах. Таму і стойкія, вынослівыя людзі на гэтай зямлі — яна не дае расслабіцца; маладушныя альбо тыя, хто не мае фанатычнай упартасці, нядоўга пратрымаюцца на Вялікім Паўночным Захадзе. Аднак пройдзе нямала гадоў, пакуль згладзяцца шрамы. He адзін слой кары нарасце і адпадзе лахмоццем, перш чым ствалы эўкаліптаў зноў стануць белыя, чырвоныя ці шэрыя, а частка дрэў не ажыве ніколі, так і застануцца яны мёртвыя і чорныя. I яшчэ шмат гадоў будуць яны рассыпацца на раўнінах і паступова, пад пластом пылу, утаптаныя капыткамі авечак, сальюцца з покрывам зямлі, сатканым часам. Надоўга яшчэ засталіся глыбокія, крутыя каляіны, прарэзаныя з захаду на ўсход у раскіслай ад дажджоў глебе Драгеды вострымі краямі самаробнага катафалка, і падарожнікі, якія ведалі, што тут адбылося, паказвалі іх падарожнікам, якія нічога не ведалі, і з цягам часу сумная аповесць гэтая стала часткай вусных паданняў чарназёмнай раўніны.

Пажар знішчыў каля пятай долі драгедскіх пашаў і дваццаць пяць тысяч авечак — чыстая драбяза для гаспадаркі, дзе ў добрыя гады было да ста дваццаці пяці тысяч авечак. Як бы ні ставіліся да стыхійнага няшчасця тыя, каго яно не абмінула, наракаць на каварства лёсу ці на гнеў божы не было ніякага сэнсу. Засталося адно — спісаць страты і пачаць усё нанава. Ужо ж гэта не першы раз і, усе добра разумелі, не апошні.

I ўсё ж да болю цяжка было бачыць драгедскія кветнікі ўвесну бурымі і голымі. Запасы вады ў цыстэрнах Майкла Карсана дапамаглі перажыць засуху, але пажар нічога не перажыло. Нават гліцынія не расквітнела: калі дыхнула агнём, гронкі яе далікатных бутонаў, што толькі яшчэ раскрываліся, зморшчыліся. Ружы сталі сухія і крохкія, браткі загінулі, сцяблінкі іх ператварыліся ў бурую салому, фуксіі ў зацененых кутках безнадзейна паніклі, маруна завяла, пахучы гарошак злубянеў і страціў духмянасць. Запасы вады ў цыстэрнах, збяднелыя за час пажару, папоўніў лівень, і цяпер усе ў Драгедзе кожную вольную, як здавалася, хвіліну дапамагалі старому Тому ўваскрэсіць сад.

Боб вырашыў па прыкладу бацькі не скупіцца на рабочыя рукі ў гаспадарцы Драгеды і наняў яшчэ трох аўчароў; раней Мэры Карсан вяла іншую палітыку — не трымала пастаянных работнікаў, акрамя сям’і Кліры, а ў пару падліку, акоту і стрыжкі наймала часовых, але Пэдзі разважыў, што людзі працуюць лепш, калі яны не сезоннікі; у канчатковым выніку вялікай розніцы не было — большасць аўчароў па прыродзе сваёй непаседы і доўга не затрымліваюцца на адным месцы.

У новых дамах, пастаўленых далей ад рэчкі, пасяліліся людзі сямейныя; стары Том жыў цяпер у новым трохпакаёвым дамку пад перцавым дрэвам за конным дваром і кожны раз, як уваходзіў у сваё ўладанне, пасмейваўся ад радасці. Мэгі па-ранейшаму адказвала за некалькі бліжніх выганаў, а яе маці — за ўсе рахункі.

Фія ўзяла на сябе і абавязак, які раней ляжаў на Пэдзі, — перапісвацца з біскупам Ральфам і, верная сабе, паведамляла яму толькі тое, што мела непасрэднае дачыненне да спраў маёнтка. Мэгі знемагала ад жадання схапіць ліст ад Ральфа і прагна яго прачытаць, але Фія не давала ёй шансу — уважліва пазнаёміўшыся са зместам пісьма, адразу хавала яго пад замок. Цяпер, калі Пэдзі і Сцюарта не стала, да Фіі проста немагчыма было падступіцца. А што да Мэгі, дык як толькі біскуп Ральф пакінуў Аўстралію, Фія начыста забылася пра сваё абяцанне. Усе запрашэнні на танцы і вечары Мэгі далікатна адхіляла, Фія ведала гэта, але ні разу не папракнула яе, не параіла паехаць. Лаям О’Рорк хапаўся за любую прычыну, каб з’ездзіць у Драгеду; Інак Дэвіс бясконца званіў па тэлефоне, званілі і Конар Кармайкл, і Аластар Маккуін. Але Мэгі з усімі гаварыла няўважліва, суха, і нарэшце яны страцілі надзею абудзіць у ёй хоць якую цікавасць да іх.

Лета выдалася мокрае, але дажджы былі не зацяжныя і паводкай не пагражалі, толькі зямля не прасыхала, і рака Баруан-Дарлінг па ўсім сваім тысячамільным русле цякла паўнаводная, глыбокая і шырокая. Зімою час ад часу таксама выпадалі дажджы, цёмнаю завесаю вецер гнаў не пыл, а ваду. I паток вольнага люду, які эканамічны крызіс выплюхнуў на вялікую дарогу, схлынуў, бо дажджлівай парой тупаць па раскіслым чарназёме — мука пякельная, а тут яшчэ да макрэдзі далучыўся холад, і сярод тых, каму не пашчасціла знайсці цёплы начлег, лютавала запаленне лёгкіх.

Боб пачаў ужо трывожыцца — калі так пойдзе і далей, у авечак загніюць капыты; мерыносам шкодна бясконца хадзіць па сырой зямлі, завядзецца капытная гніль. I стрыгчы іх будзе амаль немагчыма, стрыгалі не дакрануцца да мокрай воўны, а калі яшчэ доўга гразь не прасохне, шмат ягнят загіне ў гэтай твані і холадзе.

Зазваніў тэлефон, два доўгіх і адзін кароткі, — выклікалі Драгеду; Фія ўзяла трубку, абярнулася:

— Гэта цябе, Боб, з цэнтральнай.

— Вітанне, Джымі, Боб слухае... Ага, добра... Цудоўна! Рэкамендацыі ёсць?.. Добра, пашлі яго сюды, да мяне... Добра, калі ён такі мастак, скажы яму, што работа яго ўжо амаль чакае, толькі спярша сам хачу на яго зірнуць — не люблю катоў у мяшку, мала якія бываюць рэкамендацыі... Добра, дзякуй. Ну, будзь.

Боб зноў сеў.

— Да нас едзе новы аўчар, Джымі кажа — хлопец што трэба. Раней працаваў у Заходнім Квінслендзе — ці то ў Лонгрычы, ці то ў Чарвілі. I гурты пераганяў. Добрыя рэкамендацыі, усё самае лепшае. На любой чатырохногай жывёліне з хвастом утрымаецца ў сядле, умее коней аб’язджаць. Раней стрыгалём працаваў, ды яшчэ, кажа Джымі, які майстар — апрацоўваў дзвесце пяцьдзесят авечак за дзень. Вось гэта мне і падазрона. З якой ласкі класнаму стрыгалю ісці раптам на заробак простага аўчара? Каб класны стрыгаль прамяняў колы на сядло — такое не часта здараецца. Добра было б мець такую падмогу на выганах, га?