— Вы не разумееце, Пэдзі! — сказаў юрыст і пачаў тлумачыць паволі, з расстаноўкаю, як дзіцяці: — Справа не толькі ў Драгедзе. Драгеда — самая малая частка таго, што пакінула ваша сястра, паверце мне. Яна валодае кантрольнымі пакетамі ў сотні самых надзейных акцыянерных кампаній, ёй належаць сталеліцейныя заводы і залатыя прыіскі, а таксама кампанія «Мічар Лімітэд» — адна яе кантора ў Сіднеі займае дзесяціпавярховы будынак. Багацейшага за вашу сястру няма нікога ў Аўстраліі! Дзіўна, менш як месяц назад яна даручыла мне звязацца з дырэктарамі «Мічар Лімітэд» і дакладна вызначыць, у якую суму ацэньваюцца яе актывы. На дзень смерці яна каштавала больш за трынаццаць мільёнаў фунтаў.

— Трынаццаць мільёнаў! — У Пэдзі гэта прагучала як лічба, якой вымяраецца адлегласць ад Зямлі да Сонца, як нешта недаступнае розуму. — Раз так, дык усё ясна, Гары. За такія грошы я на сябе адказнасць браць не жадаю.

— Ну якая гэта адказнасць, Пэдзі! Няўжо да вас яшчэ не дайшло? Такія грошы самі пра сябе клапоцяцца! Вам зусім не трэба будзе самому іх даглядаць і вырошчваць, сотні наёмных служачых толькі тым і займаюцца, што клапоцяцца пра іх замест вас. Апратэстуйце завяшчанне, Пэдзі, прашу вас! Я здабуду вам найлепшага ва ўсёй Аўстраліі адваката і, калі спатрэбіцца, сам буду абараняць вашы правы ва ўсіх інстанцыях, аж да самога Тайнага савета.

Пэдзі раптам уцяміў, што справа тычыцца не яго аднаго, а ўсёй сям’і, і павярнуўся да Боба і Джэка, што сядзелі побач, прыціхлыя і азадачаныя, на лавачцы з фларэнтыйскага мармуру.

— Што скажаце, хлопцы? Маеце жаданне займець трынаццаць мільёнаў залатых цёткі вашай Мэры? Калі маеце, я вазьмуся аспрэчваць новае завяшчанне, а не, дык таму і быць.

— Ды мы ж усё роўна можам жыць у Драгедзе, ці не так сказана ў завяшчанні? — спытаўся Боб,

За Пэдзі адказаў Гары Гоф:

— Ніхто не мае права высяляць вас з Драгеды, пакуль будзе жыць хоць адзін унук вашага бацькі.

— Мы пераселімся ў Вялікі дом, місіс Сміт і абедзве дзяўчыны будуць нам памагаць, і ўсе будуць добра забяспечаны, — у голасе Пэдзі больш адчувалася яшчэ слабая вера ў шчасце, чым расчараванне.

— А чаго нам яшчэ трэба, Джэк? — запытаўся Боб у брата. — Правільна кажу?

— Мне падыходзіць, — адказаў Джэк.

Айцец Ральф неспакойна пераступаў з нагі на нагу. Пасля хаўтур ён не пайшоў пераадзявацца — застаўся ў рызе, у якой служыў памінальную месу, і ў гасцінай не сеў у крэсла. Адзінока стаяў у паўзмроку, у далёкім куце, як таямнічы прыгажун-чараўнік, схаваўшы рукі ў складках свайго чорнага ўбрання; твар яго застыў, у самай глыбіні скіраваных кудысьці ўдалеч сініх вачэй — трывога і роспач. Значыць, нават кары, якой ён так прагнуў, ніякай не будзе — ні гнеўнага абурэння, ні пагарды: Пэдзі паднясе яму ўсё на залатым блюдзе сваёй дабрадушнасці ды яшчэ дзякуй скажа за тое, што ён пазбавіў сям’ю Кліры ад такой абузы.

— А што ж Фія і Мэгі? — рэзка запытаўся айцец Ральф у Пэдзі. — Вы так мала лічыцеся з імі, што нават не раіцеся?

— Фія? — з трывогай звярнуўся Пэдзі да жонкі.

— Вырашай сам. Мне ўсё адно.

— Мэгі?

— Мне не патрэбны яе трынаццаць мільёнаў срэбранікаў, — адказала Мэгі, уставіўшы вочы ў айца Ральфа.

Пэдзі павярнуўся да юрыста:

— Так таму і быць, Гары. Аспрэчваць завяшчання не будзем. Хай царква бярэ сестрыны грошы, я толькі рады.

Гары абурана пляснуў рукамі:

— Чорт вазьмі, глядзець моташна, як вас абвялі!

— Я век буду дзякаваць Мэры, — мякка сказаў Пэдзі. — Каб не яна, я б дагэтуль яшчэ па медзяку збіраў на жыццё там, у Новай Зеландыі.

Калі выходзілі з гасцінай, Пэдзі спыніў айца Ральфа і, на вялікае здзіўленне гасцей, што стоўпіліся ў дзвярах сталовай, перад усімі падаў яму руку:

— Прашу вас, святы ойча, не думайце, мы не крыўдуем. Ніколі ніводнай жывой душы яшчэ не ўдавалася навязаць Мэры сваю волю — ні мужу, ні брату, ні свяшчэнніку. Вы былі вельмі добрыя да яе, і вы заўсёды добрыя да нас. Мы гэтага ніколі не забудзем.

Згрызоты сумлення. Цяжар цяжкай ношы. Айцец Ральф амаль не варухнуўся, каб прыняць гэту грубую, спрацаваную руку, але кардынальскі розум узяў верх, і ён паспешліва схапіў яе, паціснуў і ўсміхнуўся, знемагаючы ад душэўнага болю.

— Дзякуй вам, Пэдзі. He сумнявайцеся, я паклапачуся, каб вы ніколі ні ў чым не ведалі нястачы.

На тым жа тыдні ён пакінуў Джылі і ў Драгеду да ад’езду больш не прыязджаў. За некалькі дзён, што ў яго засталіся, ён упакаваў нешматлікія свае пажыткі і аб’ехаў усе фермы ў сваёй парафіі, дзе жылі католікі, акрамя Драгеды.

Абавязкі парафіяльнага свяшчэнніка Джыланбаўнскай акругі прыняў айцец Уоткін Томас, які да таго служыў ва Уэльсе, а айцец Ральф дэ Брыкасар стаў асабістым сакратаром архібіскупа Клані Дарка. Але клопаты яго былі не вельмі ўтомныя — яму прыслужвалі два малодшыя сакратары. Займаўся ён галоўным чынам тым, што высвятляў, чым дакладна і ў якіх памерах валодала Мэры Карсан, і браў на сябе кіраванне ад імя каталіцкай царквы.

III. 1929-1932

ПЭДЗІ

8

Надышоў Новы год, — як заўсёды, яго сустракалі на ферме ў Энгуса Маккуіна ў Радна-Ханішы, — а Кліры не перабраліся яшчэ ў Вялікі дом. He лёгкая і не хуткая справа — спакаваць усё, што назбіралася ў хаце больш як за сем гадоў, а тут яшчэ Фія заявіла, што трэба спярша як след паднавіць у Вялікім доме хоць гасціную. Сёе-тое ў Вялікім доме, праўда, будзе як і тут, — электрычнасці і там няма, мух таксама цэлыя хмары. Але ўлетку ў пакоях градусаў на дваццаць халадней, чым на дварэ, бо сцены мураваныя, тоўстыя, а дах засланяюць ад сонца волаты-эўкаліпты. I ўжо сапраўдная раскоша — прыбудова з ваннамі і душам, усю зіму туды ідзе гарачая вада па трубах са змеевіком за вялікай плітой у суседнім доміку-кухні, і вада ўся, да кропелькі, дажджавая. Купацца і мыцца пад душам можна было толькі тут, у гэтай вялікай прыбудове з дзесяткам асобных кабінак, але ў Вялікім доме і аднапавярховых флігелях былі цёплыя ватэрклазеты — нечуваны камфорт, за які зайздросныя жыхары Джыланбаўнскай акругі за вочы называлі Мэры Карсан сібарыткай. Калі не лічыць гасцініцы «Імперыял», двух рэстаранчыкаў, каталіцкага кляштара і дома свяшчэнніка, джыланбаўнцы, у горадзе і на фермах, абыходзіліся прыбіральнямі на двары. Толькі не ў Драгедзе — тут было мноства цыстэрнаў, безліч розных бакаў і бочак пад шматлікімі дахамі для збору вады. Парадак быў строгі — лішне ваду не спускаць, больш карыстацца вадкім дэзінфектарам, якім купаюць авечак. Але ў параўнанні са звычайнай ямай гэта быў рай на зямлі.

Яшчэ ў пачатку снежня айцец Ральф прыслаў Пэдзі чэк на пяць тысяч фунтаў — на бягучыя выдаткі, растлумачыў ён у запісцы; Пэдзі аж ахнуў ад здзіўлення і аддаў чэк Фіі.

— Напэўна, я за ўсё сваё жыццё столькі не зарабіў, — сказаў ён.

— Што мне з ім рабіць? — папыталася Фія, утаропіўшыся на чэк, потым узняла вочы на мужа, яны ззялі. — Грошы, Пэдзі! Нарэшце ў нас ёсць грошы, ты разумееш? Навошта мне трынаццаць мільёнаў цёткі Мэры — такія вялікія грошы нерэальныя. А вось гэтыя — самыя сапраўдныя. Што мне з імі рабіць?

— Патраціць, — проста адказаў Пэдзі. — Можа, на адзенне якое табе і дзецям? I, можа, табе хочацца што-небудзь купіць у Вялікі дом? He магу прыдумаць, што яшчэ нам трэба.

— I я не магу, вось глупства, праўда? — Фія паднялася з-за стала, за якім яны толькі што паснедалі, і ўладна кіўнула галавой Мэгі: — Пойдзем, дачушка, глянем, што там і як.

Хоць пасля таго вар’яцкага тыдня, у пачатку якога памерла Мэры Карсан, прайшлі яшчэ цэлыя тры, ніхто з Кліры і блізка яшчэ не падыходзіў да Вялікага дома. Затое цяпер Фія з лішкам навярстала ўпушчанае. З цэлай світай — Мэгі, місіс Сміт, Міні і Кэт, яна пераходзіла з пакоя ў пакой, і Мэгі проста дзіву давалася — ніколі раней не бачыла сваю маці такой энергічнай. I ўвесь час Фія не пераставала мармытаць сабе пад нос: гэта — адзін жах, тое — проста жудасць: старая што, колераў не разбірала ці густу ні дробачкі не мела?

Найдаўжэй Фія прабыла ў гасцінай, усё ўважліва агледзела прыдзірлівым вокам. Памерамі гасціная ўступала толькі зале — сорак футаў у даўжыню, трыццаць у шырыню, столь — пятнаццаць футаў над падлогай. Ва ўбранстве — дзіўная мешаніна прыгожага і пачварнага, суцэльная крэмавая афарбоўка даўно пажаўцела, не адцяняла адмысловай ляпной аздобы на столі і разных драўляных панеляў на сценах. Па ўсёй саракафутавай даўжыні сцяны, што выходзіла на веранду, выстраіліся ў рад высачэзныя, ад падлогі да столі, вокны-дзверы, шчыльна завешаныя цяжкімі шторамі з крэмавага аксаміту, праз якія ледзь прабіваліся сонечныя промні, цьмяна асвятляючы мяккія бура-карычневыя крэслы, дзве цудоўныя малахітавыя лавачкі, дзве не менш прыгожыя лаўкі з фларэнтыйскага мармуру і вялікі камін, выкладзены мармурам крэмавага колеру з густа-ружовымі прожылкамі. На бліскучым паркеце з цікавага дрэва — тры абюсонскія дываны, раскладзеныя акуратна, як пад шнур, а пад самай столлю — уотэрфордаўская хрустальная люстра, што можа апускацца ўніз на шэсць футаў ад падлогі на ланцугах, якія цяпер былі закручаны ў вузел.