Уся істота Мэгі паўставала супраць абыякавасці, з якой мясцовыя жыхары ставіліся да гэтай прыкрасці, як да нечага зусім звычайнага і нармальнага; калі б нават усё жыццё яна пражыла ў Паўночным Квінслендзе, і тады б ніколі з гэтым не прымірылася. I ўсё ж, з роспаччу думала яна, відаць, сапраўды давядзецца пражыць тут усё жыццё, прынамсі, пакуль Люк ужо так не састарыцца, што не зможа працаваць секарам. Як ні тужыла па доме, як ні марыла яна пра Драгеду, гордасць не дазваляла ёй прызнацца сваім родным, што муж зусім кінуў яе; чым прызнаць такое, не раз сурова гаварыла яна сабе, лепш ужо цярпець гэту пажыццёвую катаргу.

Месяц ішоў за месяцам, мінуў год, падкрадаўся канец другога. Толькі заўсёдная дабрата Мюлераў утрымлівала Мэгі ў Хімельхоху, і яна ніяк не магла вырашыць цяжкую задачу — якое прыняць рашэнне? Калі напісаць Бобу, ён, безумоўна, адразу тэлеграфам пашле ёй грошай на дарогу, але бедная Мэгі не магла набрацца рашучасці паведаміць родным, што Люк пакінуў яе з пустым кашальком. У той жа дзень, калі яна ім пра гэта скажа, ёй давядзецца расстацца з Люкам назаўсёды, а яна яшчэ не была гатовая на такі крок. Усё, што было ёй прывіта выхаваннем, нібы з’ядналася, каб прадухіліць яе разрыў з Люкам: і вера ў святасць шлюбу, і надзея, што ў яе рана ці позна паявіцца дзіця, і перакананне, што муж, а значыць, Люк — гаспадар яе лёсу. I яшчэ яе ўласны характар — упартая, зацятая гордасць ды назольна-дакучлівая думка, што і на ёй ляжыць віна, не толькі на Люку. Нешта нядобрае з ёю, a то Люк, можа, зусім інакш паводзіў бы сябе.

За паўтара года добраахвотнага выгнанніцтва яна бачыла яго толькі шэсць разоў і, нават паняцця не маючы пра такую штуку, як гомасексуалізм, часта думала: вось з кім трэба было Люку павянчацца — з Арнэ, бо яны ўжо ж напэўна жывуць разам і кампанія Арнэ Люку болын даспадобы. Яны з Арнэ сталі партнёрамі на роўных і раз’язджаюць узад і ўперад па ўсім тысячамільным прыбярэжжы — туды, дзе паспеў цукровы трыснёг, і, здаецца, жывуць толькі працай. Калі ж Люк зрэдку наязджае, ён не думае ні пра якую блізкасць з ёю — пасядзіць гадзіну-дзве, пабалакае з Лудзі і Эн, тады пойдзе прагуляецца з Мэгі, па-сяброўску пацалуе яе ў шчочку, і зноў толькі яго і бачылі.

Увесь свой вольны час Лудзі, Эн і Мэгі праводзілі за чытаннем. Бібліятэка ў Хімельхоху была багацейшая за драгедскую, у якой на кнігі хапала ўсяго некалькі паліц, а самі кнігі тут былі больш вучоныя, сярод іх нават «непрыстойныя», і Мэгі шмат чаго з іх вычытала.

Аднаго дня, у нядзелю, быў чэрвень месяц 1936 года, прыехалі Люк і Арнэ, абодва ў вельмі добрым настроі. Сказалі, што хочуць зрабіць Мэгі вялікую прыемнасць, і таму запрашаюць яе на «сілід».

Звычайна розныя этнічныя групы перасяленцаў рассейваюцца па ўсёй Аўстраліі і паступова набываюць агульныя для аўстралійцаў рысы, але ў Паўночным Квінслендзе, на гэтым паўвостраве, выхадцы з розных краін упарта імкнуцца зберагчы свае нацыянальныя звычаі і традыцыі: асноўныя насельнікі тут кітайцы, італьянцы, немцы і шатландцы з ірландцамі. I калі шатландцы наладжваюць сілід, усе да апошняга шатландца з’язджаюцца за многія мілі.

Мэгі моцна здзівілася, убачыўшы Люка і Арнэ ў шатландскіх кароткіх спадніцах; выглядаюць яны ў іх, вырашыла яна, калі перавяла дух, проста цудоўна. Ніякае адзенне не падкрэслівае так мужнасць чалавека, як шатландскі нацыянальны касцюм, — спаднічка ззаду хваліста пераліваецца складкамі ў лад шырокаму роўнаму кроку, а спераду не варухнецца; скураная сумка поўсцю наверх — як набедраны шчыток; ніжэй спаднічкі, якая даходзіць да сярэдзіны калена, — моцныя стройныя ногі ў туфлях са спражкамі, шчыльна абцягнутыя трыко ў косую клетку. Плед і куртку ў такую гарачыню насіць немагчыма, і мужчыны абышліся белымі кашулямі з адкрытым каўняром, закасалі па локці рукавы.

— А што гэта такое — сілід? — пацікавілася Мэгі, калі ўсе трое пусціліся ў дарогу.

— Гэльскае слова — зборышча, вечарынка з танцамі.

— А вы чаго шатландскія спадніцы панадзявалі?

— Без іх туды не пускаюць, а мы заўсёды бываем на іхніх гулянках, ад Брысбена да Кэрнса.

— Ах так? Вы, відаць, сапраўды часцяком наведваецеся на гэтыя сіліды, інакш не ўяўляю, чаго б гэта Люк раптам раскашэліўся на такі ўбор. Праўда, Арнэ?

— Трэба ж чалавеку хоць крышачку адпачыць, — мякка адпарыраваў Люк.

Сілід спраўлялі ў нейкай старой паўразваленай павеці між зарослых мангравымі дрэвамі гнілых балот, што цягнуліся ўздоўж вусця ракі Данглаў. Якіх толькі пахаў няма ў гэтых краях! — у роспачы падумала Мэгі, моршчачыся ад яшчэ аднаго нясцерпнага агіднага паху ў дадатак да ранейшых. Чорная патака, плесня, прыбіральні, а цяпер вось яшчэ і мангравыя балоты. Усе гніласныя выпарэнні зліліся ў адзін букет.

Мужчыны, што сабраліся ў павеці, і сапраўды былі ўсе ў шатландскіх касцюмах. Увайшоўшы туды разам з Люкам і Арнэ, Мэгі агледзелася і зразумела, якой нікчэмнай і шэрай павінна адчуваць сябе пава, аслепленая яскравай пышнасцю паўліна. Мужчыны зусім зацьмілі жанчын, тыя, здавалася, перасталі існаваць, і з кожнай гадзінай такое ўражанне толькі мацнела.

На хілым памосце стаялі два дудары, апранутыя ў колеры свайго клана — стракатая клетка на блакітным фоне — і дружна дудзелі на валынках вясёлы шатландскі рыл, рыжаватыя валасы іх стаялі тарчма, расчырванелыя твары заліваў пот.

Толькі некалькі пар танцавалі, а самае шумнае ажыўленне панавала вакол купкі мужчын, якія раздавалі шклянкі не іначай як з шатландскім віскі. Неўзабаве Мэгі і яшчэ некалькі жанчын аказаліся адціснутымі ў кут, і яна з радасцю засталася там, зачаравана азіраючы натоўп. Hi на адной жанчыне не было тартана — клятчастай тканіны колераў свайго клана, бо спадніц шатландскіх горцаў яны не носяць, а толькі плед, але ў такую спёку немагчыма хутаць плечы такім вялікім кавалкам шчыльнай матэрыі. I жанчыны былі ў звычайных для Паўночнага Квінсленда просценькіх сукенках, якія зусім пабляклі побач з яркім убраннем мужчын. Якіх толькі колераў не было! Агніста-чырвоны з белым клана Мензіс, кідкі чорны з жоўтым клана Маклаўд з Люіса, бледна-блакітны у чырвоную клетку клана Скен, яркая гама фарбаў клана Огілві і чырвона-шэра-чорная клетка клана Макферсан. На Люку былі колеры клана Макніл, на Арнэ — якабітаў Сэсенекаў. Сапраўды прыгожа!

Люка з Арнэ тут, відавочна, усе ведалі і любілі. Як жа ж часта яны бывалі тут без яе? I што на іх найшло, чаму яны ўзялі яе сёння з сабой? Мэгі ўздыхнула, прыхілілася да сцяны. Жанчыны з цікавасцю разглядалі яе, асаблівую іх увагу прыцягваў яе заручальны пярсцёнак; да Люка і Арнэ яны былі яўна нераўнадушныя, а ёй яўна зайздросцілі. Цікава, што б яны сказалі, калі б я прызналася ім, што гэты цёмнавалосы велікан, мой муж, за апошнія восем месяцаў прыязджаў да мяне толькі два разы, і наогул, калі прыязджае, нават і не падумае легчы са мною ў ложак. Вы толькі паглядзіце на гэту парачку самазадаволеных выфранчаных «горцаў»! А яны ж зусім не шатландцы, проста камедыю ламаюць, бо ведаюць, які ў іх бліскучы выгляд у гэтых шатландскіх спаднічках, і вельмі любяць, каб усе на іх з захапленнем глядзелі. Ну і шэльмы ж вы абодва! Такія ўжо самаўлюбёныя, што больш нічыёй любові вам не трэба.

Апоўначы ўжо ўсіх жанчын адправілі падпіраць сцены; музыкі на ўсю моц зайгралі «Кабер Фейд», і пачаліся галоўныя танцы. Потым усё сваё жыццё, ледзь толькі пачуе гук валынкі, Мэгі ў думках зноў вярталася пад гэтыя кроквы — варта было толькі раз калыхнуцца шатландскай спаднічцы. Нібы ў сне зліліся ў адно гукі і вобразы, рэальнасці жыцця і невычэрпная жыццяздольнасць.

На ўсю падлогу леглі скрыжаваныя мячы, і двое ў колерах клана Макдональд са Сліта ўскінулі над галавою рукі, кісці затрапяталіся, як у балетных танцораў, і сурова, быццам вастрыямі мячоў пад канец суджана было праткнуць ім грудзі, пачалі свой небяспечны, вёрткі танец сярод лёзаў.

Потым цягучыя, дрыгатлівыя рукі валынак прарэзаў пранізлівы крык, і дудары зайгралі «Граніцу адстаім сваю, шатландцы!». Зброю згрэблі ў кучу, і ўсе мужчыны рынуліся ў карагод, то беручыся за рукі, то разнімаючы іх, адно мільгалі стракатыя тартаны кланаў. Вясёлы рыл, імклівы стрэспей, шалёны флінг — адзін танец змяняўся другім, тупат ног па дашчаным насціле гулкім рэхам аддаваўся пад бэлькамі, блішчалі спражкі на туфлях, і кожны раз, як пачынаўся новы танец, хто-небудзь з мужчын, закінуўшы галаву, абзываўся пранізлівым залівістым крыкам, і дзесяткі магутных глотак уторылі яму. А жанчыны, зусім забытыя, былі толькі гледачамі.