А потым тупат капытоў, адчуванне палёту вярнулі яму прывычнае самавалоданне. Так лепш, так лепш, так лепш. Імчацца ўсё наперад і наперад. Тады, вядома ж, боль крыху сунімецца, схаваны ў глухой келлі архібіскупскага палаца, будзе ўсё слабнуць і слабнуць, пакуль апошні след яго не згасне ў свядомасці. Так будзе лепш, так лепш. Лепш, чым заставацца ў Джылі і бачыць, як на тваіх вачах Мэгі мяняецца, робіцца нейкай зусім не такой, а потым прыйдзе дзень і ты павянчаеш яе няведама з кім. He,прэч з вачэй — з сэрца вон.

Дык чаму ж тады ён скача з ёю па гэтым гаі, сярод самшыту і кулібы, па далёкім беразе рэчкі? Пэўна, ён зусім не думаў — чаму, адчуваў толькі пакутлівы боль. He боль ад сваёй здрады — на гэта ў яго сэрцы месца не было. Толькі боль разлукі.

— Святы ойча! Святы ойча! He магу за вамі ўгнацца! Пачакайце мяне, святы ойча, калі ласка!

Гэта быў голас абавязку і рэчаіснасці. Як у запаволеных кінакадрах, айцец Ральф павярнуў кабылу і асадзіў яе, і яна заскакала на месцы ад нецярплівасці. Ён пачакаў, і Мэгі дагнала яго.

Зусім блізка ад іх раўла свідравіна, шырокі ахутаны парай вадаём смярдзеў серай, з трубкі, што хадзіла, як параходны вінт, выліваўся вар. Па акружнасці высока паднятага штучнага азярка, як спіцы на калодцы кола, ва ўсе бакі разбягаліся па раўніне арашальныя канаўкі, зарослыя па краях недарэчы яркай, ізумруднай травой. Берагі азярка — ціністая шэрая твань, у ёй вадзіліся прэснаводныя ракі.

Айцец Ральф засмяяўся:

— Пах — як у пекле, праўда, Мэгі? Сера і вар, проста ў яе пад бокам, каля самага дома. Калі апынецца там, адразу пачуе гэты пах, хоць уся і ўсыпана ружамі, праўда? Ох, Мэгі...

Вымуштраваныя кабыліцы стаялі смірна на свабодных павадах; навокал не было ніводнай агароджы, ні дрэўца бліжэй як паўмілі. Але на беразе Копанкі, у самым далёкім ад горла свідравіны месцы, дзе вада была халаднейшая, на зямлі ляжала бервяно — для купальшчыкаў, каб зімой было дзе прысесці і выцерці ногі.

Айцец Ральф апусціўся на бервяно, Мэгі села крыху воддаль, павярнулася бокам, тварам да айца Ральфа.

— Што здарылася, святы ойча?

Было неяк дзіўна пачуць з яе вуснаў пытанне, якое ён неаднойчы сам ёй задаваў. Ён усміхнуўся:

— Я прадаў цябе, мая Мэгі, прадаў за трынаццаць мільёнаў срэбранікаў.

— Прадалі? Мяне?

— Гэта проста вобразны выраз. He надавай значэння. Садзіся бліжэй. Нам ужо, можа, ніколі не выпадзе вось так пагаварыць.

— Вы хочаце сказаць — пакуль не скончыцца жалоба па цётцы? — Мэгі пасунулася па бервяне і апынулася каля яго. — А якая розніца? Чаму нельга, калі жалоба?

— Я не праз тое, Мэгі.

— Дык, значыць, таму, што я ўжо дарослай раблюся, і людзі могуць пачаць плёткі разводзіць пра нас?

— I не пра гэта. Проста я еду адсюль назусім.

Вось яно: удар лёсу сустракае з узнятай галавой, прымае на плечы яшчэ адну цяжкую ношу. Hi ўскрыку, ні слёз, ні буры пратэсту. Толькі крышачку сцялася, быццам ноша лягла крывавата, ніяк не кладзецца на плечы, каб яе ёмка было несці. I кароткі глыток паветра, нават не ўздых.

— Калі?

— Гэтымі днямі.

— Ох, святы ойча! Гэта будзе цяжэй, чым тады, з Фрэнкам.

— I мне цяжка, як ніколі ў жыцці. I няма мне суцяшэння. У цябе хоць родныя ёсць.

— А ў вас — ваш бог.

— Добра сказала, Мэгі! Ты і сапраўды робішся дарослай.

Але з чыста жаночай настойлівасцю яна вярнулася ў думках да пытання, якое хацела, але не магла задаць, пакуль яны скакалі гэтыя тры мілі. Ён едзе, без яго будзе так цяжка, але ўсё роўна трэба пачуць адказ.

— Святы ойча, там, каля стайні, вы сказалі «попел ружаў». Гэта вы пра колер маёй сукенкі?

— У нейкай меры, бадай што, так. Але, здаецца, я больш думаў пра іншае.

— Пра што?

— Табе не зразумець, Мэгі. Пра тое, як памірае мара, якой нельга было нараджацца, і тым больш яе нельга было песціць.

— Усё мае права нарадзіцца, нават думка.

Айцец Ральф павярнуў галаву, дапытліва паглядзеў на Мэгі.

— Ты ведаеш, пра што я, праўда?

— Здаецца, ведаю.

— He ўсё, што нараджаецца на свет, Мэгі, добра.

— Гэта так. Але раз ужо нарадзілася, значыць, так было суджана.

— Ты разважаеш, як хітра-мудры езуіт. Колькі табе ўжо?

— Праз месяц будзе семнаццаць, святы ойча.

— I ўсе семнаццаць даліся табе нялёгка. Што ж, ад цяжкіх клопатаў мы не па гадах сталеем. Пра што ты думаеш, Мэгі, калі ў цябе ёсць час думаць?

— А пра Джымса, пра Пэтсі і пра астатніх братоў, пра тату, пра маму, пра Хэла і пра цётку Мэры. Часам пра тое, як у мяне будуць дзеці. Мне вельмі хочацца мець дзяцей. Пра верхавую язду, пра авечак. I пра ўсё, пра што гавораць нашы мужчыны. Пра надвор’е, пра дождж, пра агарод, пра курэй. Пра тое, што мне трэба заўтра рабіць.

— А пра тое, каб мець мужа, марыш?

— He. Але, відаць, гэта трэба, раз мне так хочацца дзяцей. Нядобра, калі ў дзіцяці няма бацькі.

Хоць на душы было цяжка і балюча, айцец Ральф усміхнуўся: як дзіўна перамяшаліся ў ёй недасведчанасць і высокая мараль! Ён парывіста павярнуўся да яе, узяў за падбародак, паглядзеў у вочы ва ўпор. Як тут быць, што сказаць?

— Мэгі, зусім нядаўна да мяне дайшло нешта такое, што я нашмат раней павінен быў зразумець. Ты ж мне не ўсё сказала, калі расказвала, пра што думаеш, праўда?

— Я... — пачала яна і асеклася.

— Ты не сказала, што і пра мяне таксама думаеш, ці ж не так? Калі б ты не баялася, што гэта нядобра, ты б і мяне назвала разам з тваім бацькам. Дык я і думаю, можа, гэта і добра, што я еду, як па-твойму? Ты ўжо крышачку перарасла, каб захапляцца, як школьніца, але яшчэ не зусім дарослая ў свае няпоўныя семнаццаць, ці ж не так? Добра, што ты мала яшчэ разбіраешся ў жыцці, але я ведаю, як часам пакутуюць дзяўчаткі ад сваёй дзіцячай закаханасці; я і сам зазнаў нямала такіх пакут.

Відаць было, што яна хацела нешта сказаць, але раптам заплюшчыла вочы, якія заблішчалі ад слёз, і трасянула галавой, быццам вызваляючыся ад цяжару.

— Паслухай, Мэгі, гэта проста такая паласа ў жыцці, вяха на шляху да сталасці. Калі ты станеш дарослай жанчынай, ты сустрэнеш таго, каму наканавана лёсам стаць тваім мужам, і тады ты так зоймешся наладжваннем свайго жыцця, што забудзешся пра мяне, а калі іншы раз і ўспомніш, дык толькі як старога друга, які дапамог табе прайсці праз трывогі і ўзрушэнні, непазбежныя для пераходнага ўзросту. Толькі не аддавайся рамантычным марам пра мяне, не рабі гэтага. Я ніколі не змагу ставіцца да цябе так, як павінен ставіцца муж. У маіх думках такога зусім няма, Мэгі, ты разумееш? Калі я кажу, што люблю цябе, гэта не значыць, што я люблю цябе, як мужчына. Я свяшчэннік, a не мужчына. Дык не забівай сабе галавы марамі пра мяне. Я еду адсюль і моцна сумняваюся, што ў мяне будзе час прыехаць сюды хоць пагасцяваць.

Плечы яе апусціліся, быццам груз аказаўся занадта цяжкі, але галаву яна падняла і глянула яму проста ў твар.

— He хвалюйцеся, я не буду забіваць сабе галавы думкамі пра вас. Я ведаю, што вы свяшчэннік.

— Я не ўпэўнены, што памыліўся ў сваім прызванні. Яно дорыць мне тое, чаго ніхто на свеце не мог бы мне даць, нават ты.

— Ведаю. Я гэта разумею, калі вы служыце месу. Тады вы, напэўна, адчуваеце сябе самім госпадам богам.

— У час набажэнства я чую кожны прытоены ўздых, Мэгі! Кожны дзень я паволі паміраю і кожную раніцу, калі служу месу, нараджаюся нанова. Чаму гэта так? Таму, што я — абраны богам пастыр, ці, можа, таму, што адчуваю затоенае ў набожным страху дыханне паствы і ведаю сваю ўладу над кожнай жывой душой у царкве?

— Хіба гэта важна? Проста так яно ёсць.

— Табе, бадай што, няважна, а мне важна. Я ўвесь у сумненнях, увесь час.

Але Мэгі зноў перавяла гутарку на тое, што было важна ёй.

— He ведаю, святы ойча, як я тут буду без вас. Спачатку Фрэнк, а цяпер вы. З Хэлам усё інакш — я ведаю, ён памёр і ніколі не вернецца. Але ж вы з Фрэнкам жывыя! Я заўсёды буду думаць пра вас і гадаць, як вы там, што робіце, ці ўсё ў вас добра, можа, чым-небудзь магу памагчы? I ўвесь час думаць і думаць, ці жывыя вы, праўда ж?