— А пра грошы на дарогу што-небудзь піша? — папыталася Фія.

— Нават не падумаю назаляць ёй такімі просьбамі! — адрэзаў Пэдзі і ўвесь аж напяўся. — Дабяромся да Аўстраліі і без папрашайніцтва. Таго, што я збярог, хопіць.

— А я думаю, яна абавязана аплаціць наш пераезд, — упарта паўтарыла Фія на вялікае здзіўленне ўсёй сям’і: не часта яна гэтак рашуча выказвала сваю думку. — Чаго гэта ты раптам усё тут кінеш і паедзеш працаваць на яе толькі таму, што яна нешта табе ў пісьме паабяцала? Раней яна ніколі і пальцам не паварушыла, каб нам памагчы, і я ёй не веру. Памятаю толькі, як ты не раз казаў, што другой такой скнары ў жыцці не бачыў. Ды і ведаеш ты яе, Пэдзі, не так ужо і добра; між вамі вялікая розніца ў гадах, і яна паехала ў Аўстралію, калі ты ў школу яшчэ хадзіў.

— He разумею, якое цяпер гэта мае значэнне. А калі яна такая жмінда, дык нам толькі больш спадчыны застанецца.

He, Фія, мы паедзем у Аўстралію і за дарогу заплоцім самі.

Фія болып не спрачалася. Па яе твары нельга было зразумець, ці пакрыўдзілася яна, што з ёю зусім не лічацца.

— Ура, мы едзем у Аўстралію! — закрычаў Боб і ўхапіў бацьку за плечы.

Джэк, Х’югі і Сцю заскакалі ад радасці, а Фрэнк усміхаўся, ён ужо не бачыў ні кухні, ні таго, што ў ёй было — позірк яго памкнуўся далёка наперад. Толькі Фію і Мэгі грызлі сумненне і страх, і яны пакутліва песцілі надзею, што ўсё ўляжацца і нікуды яны не паедуць: у Аўстраліі жыццё іхняе лягчэйшым не зробіцца — усё тое самае, толькі ў свеце чужым і нязвыклым.

— А дзе гэта — Джыланбаўн? — пацікавіўся Сцюарт.

Тут на стале з’явіўся стары геаграфічны атлас — хоць сям’я Кліры і жыла бедна, але на кухні ззаду абедзеннага стала ўзвышаліся некалькі паліц з кнігамі. Хлопчыкі засяроджана ўзіраліся ў пажаўцелыя лісты і нарэшце знайшлі штат Новы Паўднёвы Уэльс. Яны прывыклі да невялікіх адлегласцей у Новай Зеландыі і таму не зірнулі нават на маштаб у левым ніжнім ражку карты. I, само сабой, вырашылі, што Новы Паўднёвы Уэльс быў на велічыню такі самы, як і Паўночны востраў Новай Зеландыі. А вось і Джыланбаўн — уверсе злева, не далей, відаць, ад Сіднея, чым Уонгануі ад Окленда, хоць маленечкіх кружочкаў, што абазначалі гарады, было там значна менш, чым на карце Паўночнага вострава.

— Атлас вельмі стары, — сказаў Пэдзі. — Аўстралія, як Амерыка, — расце не спакваля, а скачкамі. Гарадоў там цяпер, пэўна, больш стала.

На параходзе ехаць давядзецца апошнім класам, але толькі тры дні — не такая бяда. He тое што доўгія тыдні, калі дабіраешся з Англіі ў Паўднёвае паўшар’е. З сабой узяць можна будзе толькі адзежу, фарфоравы посуд, кухоннае начынне, пасцельную бялізну і гэтыя вось паліцы з кнігамі — рэчамі каштоўнымі; мэблю давядзецца прадаць, a то грошай не хопіць, каб перавезці Фіёнін пасаг, што ў гасцінай — клавесін, дываны, крэслы.

— Я не дапушчу, каб ты засталася без усяго гэтага, — цвёрда сказаў жонцы Пэдзі.

— Ты думаеш, у нас на гэта грошай хопіць?

— Хопіць. А што датычыцца астатняй мэблі, дык, Мэры піша, нам рыхтуюць дом, дзе раней жыў галоўны аўчар, і там ёсць усё, што нам можа спатрэбіцца. Я рады, што нам не давядзецца жыць у адных сценах з Мэры.

— Я таксама, — сказала Фія.

Пэдзі паехаў у Уонгануі і купіў білеты ў васьмімесную каюту чацвёртага класа на «Вэгайне»; дзіўна — параход і бліжэйшы ад іх горад называюцца аднолькава. Адплывалі ў канцы жніўня, і да пачатку месяца ніхто ўжо не сумняваўся — вялікая падзея адбудзецца. Трэба было аддаць каму-небудзь сабак; коней і двухколку прадаць, мэблю пагрузіць на падводу старога Энгуса Макуэртэра і адправіць у Уонгануі на распрадажу, упакаваць Фіёнін скарб, а таксама фарфоравы посуд, бялізну, кнігі і кухоннае начынне.

Фрэнк застаў маці каля прыгожага старога клавесіна — яна стаяла, пагладжвала чуць ружаватае, у тонкіх прожылках, дрэва і рассеяна разглядала сляды пазалоты на кончыках пальцаў.

— У цябе заўсёды быў гэты клавесін, мама? — спытаўся ён.

— Заўсёды, Фрэнк. Усё, што належала мне, адабраць у мяне не змаглі, калі я замуж выходзіла. Клавесін, персідскія дываны, кушэтку і крэслы ў стылі Людовіка XV, столік пісьмовы часоў рэгенцтва. He так ужо і шмат, але ўсё гэта было маім па праву. — Шэрыя журботныя вочы яе глядзелі за спіну Фрэнка на маляваны алеем партрэт на сцяне — фарбы ўжо ад часу крыху пабляклі, але была яшчэ добра відаць золатавалосая жанчына ў бледна-ружовай карункавай сукенцы з крыналінам і безліччу фальбонаў і брыжоў.

— Хто гэта? — з цікавасцю папытаўся Фрэнк, павярнуўшыся тварам да партрэта. — Мне даўно ўжо хацелася спытаць.

— Знатная дама.

— Відаць, яна радня табе — крышачку падобная на цябе.

— Яна? Мне радня? — Фія адарвала вочы ад партрэта і ўсмешліва паглядзела на сына. — Няўжо па мне можна падумаць, што ў мяне магла быць такая сваячка?

— Можна.

— У цябе ў галаве блытаніна, ідзі праветры мазгі.

— Ты б расказала мне ўсё, мама.

Фія ўздыхнула, апусціла вечка клавесіна, сцерла з пальцаў залацісты пыл.

— Няма чаго расказваць, зусім няма чаго. Давай лепш памажы мне адсунуць гэтыя вось рэчы на сярэдзіну пакоя, тата іх запакуе.

Падарожжа было — адна пакута. Яшчэ да выхаду «Вэгайна» з Велінгтанскай гавані на сям’ю навалілася марская хвароба і не адпускала да канца пераезду — тысяча дзвесце міль штармавога зімовага мора. Пэдзі завёў хлопчыкаў на верхнюю палубу і трымаў іх там, не зважаючы на шалёны вецер і ўпартыя фантаны пырскаў, і толькі калі якая-небудзь добрая душа сама бралася прыгледзець чатырох яго няшчасных, знясіленых ад рвоты сыноў, ён спускаўся ўніз праведаць жонку, дачку і малога Хэла. Фрэнку страшна хацелася глытнуць свежага паветра, але ён не мог пакінуць маці і сястрычку. У цеснай каюце было душна, смярдзела нафтай; каюта змяшчалася ніжэй ватэрлініі, бліжэй да носа парахода, і гайданка тут была асабліва жорсткая.

Праз некалькі гадзін пасля адплыцця З Велінгтана Фрэнк з Мэгі падумалі, што маці памірае; доктар, якога ўстрывожаны сцюард паклікаў з першага класа, змрочна пакруціў галавой.

— Добра яшчэ, што дарога нядоўгая, — сказаў ён і загадаў міласэрнай сястры раздабыць малака дзіцяці.

Паміж прыступамі марской хваробы Фрэнку і Мэгі ўдавалася паіць Хэла з бутэлечкі, хоць ён і ўпарціўся. Фіёну больш не выварочвала, яна ляжала, як непрытомная, і яны не маглі вывесці яе з гэтага стану. Сцюарт памог Фрэнку пакласці маці на верхні ложак — паветра там не такое цяжкае — і, прыціскаючы да рота ручнік, бо яго самога патроху рвала жоўцю, Фрэнк прымасціўся на краі ложка каля маці і адводзіў з яе лба зблытаныя залацістыя валасы. Гадзінамі не пакідаў ён свайго паста, хоць і сам адчуваў сябе блага, і кожны раз, спусціўшыся ў каюту, Пэдзі бачыў адно і тое — Фрэнк сядзіць побач з маці і гладзіць яе валасы, а Мэгі з ручніком, паднесеным да рота, ляжыць скурчыўшыся на ніжнім ложку побач з Хэлам.

Праз тры гадзіны пасля выхаду з Сіднея мора прыціхла і паверхня яго зрабілася гладкая, як шкло, а параход ахінула туманам, які падкраўся з далёкай Антарктыкі. Мэгі трохі ачуняла, і ёй здалося, што цяпер, калі сціх страшэнны грукат ад удараў хваляў па бартах, яна час ад часу чуе, як крычыць ад болю стары карабель. Параход ледзь-ледзь пасоўваўся ў ліпкай шэрай імгле — крадучыся, як загнаны звер, і аднекуль зверху раз-пораз даносіўся хрыплы, аднатонны енк, самотны і роспачны, невыказна тужлівы. А калі скрозь прывідныя скруткі туману, што ўзнімаліся з вады, параход заслізгаў у гавань, усё навокал запоўніў жаласны лямант. На ўсё жыццё засталіся ў памяці Мэгі гукі туманных горнаў, якімі сустрэла яе Аўстралія.

З «Вэгайна» Пэдзі знёс Фіёну на руках, следам ішоў Фрэнк з малым Хэлам, за ім — Мэгі з чамаданам і хлопчыкі — спатыкаючыся ад стомы, кожны з іх цягнуў якую-небудзь паклажу. У Пірмант — назва гэтая нічога ім не гаварыла — яны прыбылі туманным зімовым ранкам у жніўні 1921 года. За жалезным навесам гавані пасажыраў чакала бясконцая чарада таксі; ад здзіўлення Мэгі шырока расплюшчыла вочы — яна ніколі яшчэ не бачыла такой безлічы аўтамабіляў адразу. Сяк-так Пэдзі ўціснуў усіх у адну машыну, вадзіцель якой падрадзіўся завезці іх у Народны палац.