— У такім разе вы проста дурань, — сказала Мэры Карсан. — Я таксама лічу, што ёсць рэчы куды важнейшыя за каханне, але роля сасуда божага да іх не належыць. Дзіўна. Я ніколі не думала, што вы так палка верыце ў бога. Мне здавалася, вас трывожаць сумненні.
— Яны ў мяне і ёсць. Які разумны чалавек свабодны ад іх? Таму я іншы раз і адчуваю пустату. — Ён паглядзеў кудысьці міма яе, на нешта, схаванае ад яе позірку. — Ці ведаеце вы, што я гатовы адрачыся ад усіх славалюбных імкненняў, ад любых чалавечых жаданняў, каб толькі стаць дасканалым слугой госпада?
— Дасканаласць у любой справе — нудота нясцерпная! — сказала старая. — Асабіста мне больш даспадобы, калі ёсць хоць каліва недасканаласці.
Айцец Ральф засмяяўся, зірнуў на яе з захапленнем, крышачку разбаўленым зайздрасцю. Нейкая незвычайная ўсё ж такі яна жанчына.
Трыццаць тры гады таму назад Мэры Карсан аўдавела, яе адзінае дзіця, сын, памерла ў маленстве. З прычыны свайго асаблівага становішча ў джыланбаўнскім грамадстве яна адхіліла ўсе дамаганні нават самых напорыстых і самалюбівых жаніхоў: як удава Майкла Карсана яна была бясспрэчна каралева той акругі, але калі б выйшла замуж, ёй давялося б перадаць мужу правы на ўсе свае ўладанні і багацце. He ў звычаі Мэры Карсан было задавольвацца ў жыцці роляй другой скрыпкі. I яна адраклася ад плоцкіх радасцяў, абы захаваць у сваіх руках уладу; пра тое, каб завесці палюбоўніка, не было чаго і думаць — плёткі па Джыланбаўне разыходзіліся, як электрычны ток па правадах. А яна зусім не хацела паказваць, што ёй уласцівыя ўсе чалавечыя слабасці.
Але цяпер яна дажыла ўжо да тых гадоў, калі ніхто не скажа, што ёю кіруюць парывы плоці. Калі новы малады свяшчэннік старанна выконвае свой абавязак яе духоўнага айца і яна ўзнагароджвае яго маленькімі падарункамі накшталт аўтамабіля, у гэтым няма нічога непрыстойнага. Усё жыццё яна была надзейнай апорай каталіцкай царквы, належным чынам падтрымлівала сваю парафію і яе духоўнага пастыра — нават тады, калі айцец Келі ў час месы прамаўляў урачыстыя словы ўпярэмешку з ікаўкай. He адна місіс Карсан адчувала прыхільнасць да наступніка айца Келі: прападобны Ральф дэ Брыкасар заслужана карыстаўся прызнаннем усёй паствы — і багацеяў, і беднякоў. Калі парафіяне з далейшых паселішчаў не маглі прыехаць да яго ў Джылі, ён сам наведваў іх, і пакуль Мэры Карсан не падарыла яму машыну, прыязджаў да іх верхам. За яго цярплівасць і дабрыню ўсе ставіліся да яго з прыязнасцю, а некаторыя нават шчыра палюбілі: Марцін Кінг з Бугелы шчодра абсталяваў яго дом пры царкве, Домінік О’Рорк з Дзілан-Дзілана ўзяўся аплочваць добрую аканомку.
Таму з п’едэстала свайго ўзросту і становішча Мэры Карсан без апаскі цешылася кампаніяй айца Ральфа; ёй было прыемна спаборнічаць у кемлівасці і дасціпнасці з чалавекам такога ж тонкага розуму, яна імкнулася перасягнуць яго ў праніклівасці, бо зусім не была ўпэўненая, што на самай справе мае ў гэтым над ім перавагу.
— Вось вы казалі, што Джылі не самы пуп на карце ў архібіскупа, намесніка папы, — сказала яна, глыбей усаджваючыся ў крэсле. — Дык як вы думаеце, што магло б настолькі ўскалыхнуць яго, каб гэты святы муж зрабіў Джылі воссю падначаленага яму свету?
— He магу сказаць. Ну які-небудзь незвычайны поспех... Адначасовае выратаванне тысячы душ, раптоўны дар выпраўляць кульгавых і рабіць відушчымі сляпых... Але ж век цудаў даўно ўжо мінуў.
— Ды кіньце вы! У гэтым я дужа сумняваюся. Проста ўсемагутны перамяніў тэхніку. У нашы дні ён пускае ў ход грошы.
— Вы цынічная жанчына! Таму, можа, вы так і падабаецеся мне, місіс Карсан.
— Мяне зваць Мэры. Калі ласка, завіце мяне Мэры.
Міні ўкаціла ў гасціную чайны столік якраз у той момант, калі айцец дэ Брыкасар сказаў:
— Дзякую вам, Мэры.
Над гарачымі праснакамі і падсмажаным хлебам з анчоўсамі Мэры Карсан уздыхнула:
— Я хачу, дарагі ойча, каб гэтай раніцай вы маліліся за мяне асабліва старанна.
— Завіце мяне проста Ральф, — сказаў ён і гарэзліва дадаў: — Сумняваюся, ці можна маліцца за вас яшчэ больш старанна, чым я малюся, але што ж, паспрабую.
— О, вы проста цуд! Толькі ці не намёк гэта які? Наогул я не вельмі люблю абсалютную шчырасць, але з вамі ніколі не ведаеш — сапраўдная ваша шчырасць ці за ёю нешта хаваецца. Накшталт моркаўкі перад аслінай пысай. А што вы на самай справе пра мяне думаеце, айцец дэ Брыкасар?
Гэтага я да канца маіх дзён ведаць не буду, бо ў вас ніколі не хопіць бестактоўнасці сказаць мне праўду, ці ж не так? Цудоўненька, цудоўненька... Вы проста абавязаны маліцца за мяне. Я ўжо старая і шмат награшыла.
— Старасць падкрадаецца да нас усіх, я таксама грэшны.
З яе вуснаў сарваўся халодны смяшок:
— Я дорага б дала, каб выведаць вашы грахі! Так, так, дорага б дала. — Яна момант памаўчала, потым рэзка перамяніла тэму: — Цяпер я засталася без старшага аўчара.
— Зноў?
— За мінулы год іх змянілася пяць. Усё цяжэй робіцца знайсці сумленнага работніка.
— Але ж ходзяць чуткі, што вы не дужа шчодрая і клапатлівая гаспадыня.
Мэры Карсан ледзь не задыхнулася ад здзіўлення.
— Ах, грубіян! — засмяялася яна. — Хто купіў вам новенькі «даймлер», каб пазбавіць вас ад язды верхам?
— Што ж, затое як старанна я замольваю вашы грахі!
— Калі б у Майкла была хоць палавіна вашага розуму і цвёрдасці, я, магчыма, любіла б яго, — раптам сказала Мэры; твар яе перамяніўся, зрабіўся злы. — Вы што ж, думаеце, у мяне няма нікога на свеце і мне давядзецца пакінуць маці-царкве ўсе мае грошы і ўсю зямлю, так, ці што?
— Нічога сказаць не магу, — адказаў свяшчэннік і падліў сабе чаю ў кубак.
— Дык ведайце — у мяне ёсць брат, і ў яго цэлы вывадак ужо даволі дарослых сыноў.
— Вельмі рады за вас, — стрымана прамовіў айцец Ральф.
— Калі замуж выходзіла, у мяне нічога за душой не было. Я ведала, што ў Ірландыі замуж удачна выйсці мне не пашчасціць, бо каб падчапіць сабе багатага мужа, там трэба мець добрае выхаванне, паходжанне і сувязі. I я да сёмага поту працавала, каб сабраць грошай на білет у краіну, дзе багатыя жаніхі не такія пераборлівыя. Калі прыехала сюды, у мяне толькі і было, што твар, фігура і крыху болын розуму, чым звычайна чакаюць ад жанчыны, і гэтага аказалася досыць, каб заарканіць Майкла Карсана — дурня багатага. Да апошняга дня свайго ён без памяці кахаў мяне.
— Ну, а брат ваш? — напомніў свяшчэннік, падумаўшы, што старая пачала загаворвацца.
— Брат на адзінаццаць гадоў маладзейшы за мяне, і, значыць, цяпер яму пяцьдзесят чатыры. З усёй сям’і засталося толькі двое. Але я яго амаль не ведаю: калі паехала з Голуэя, ён быў яшчэ дзіця. Жыве цяпер у Новай Зеландыі, толькі калі ён эмігрыраваў туды, спадзеючыся разбагацець, дык нічога ў яго з гэтага не выйшла. А ўчора, калі З фермы прыйшоў работнік і сказаў, што Артур Тэвіят узяў свае пажыткі і даў цягу, я раптам падумала пра Пэдрайка. Гадоў мне ўсё прыбаўляецца, а я тут зусім адна, без нікога з родных. А ў Пэдзі вялікі вопыт працы на зямлі, толькі ў яго няма на што яе набыць. Чаму ж не напісаць яму, падумала я, каб прыязджаў і сыноў прывёз. Як памру, яму застануцца і Драгеда, і «Мічар Лімітэд», бо ён самы блізкі мне чалавек, не тое што нейкія там стрыечныя родзічы ў Ірландыі, якіх я нават ніколі і ў вочы не бачыла. — Мэры Карсан усміхнулася. — Чакаць неразумна, ці ж не праўда? Хай ужо лепш адразу цяпер і прыязджае — прывыкне разводзіць авечак на нашых чарназёмных раўнінах: у нас, ведама ж, усё зусім не так, як у іх там, у Новай Зеландыі. А як мяне не стане, ён добра заменіць мяне. — Апусціўшы галаву, яна ўсадзіла позірк у айца Ральфа.
— Дзіўна, што вы пра гэта раней не падумалі, — сказаў ён.
— Ой, яшчэ як думала. Толькі да самага апошняга часу мне страшна не хацелася, каб вакол мяне гойсала зграя сцярвятнікаў, нецярпліва чакаючы, калі я нарэшце аддам богу душу. Але апошнія дні ў мяне такое адчуванне, быццам смяротны мой час набліжаецца, і мне захацелася... ох, не ведаю... Добра было б мець каля сябе людзей блізкіх, родных па крыві.
