Правільна, ад Ліана абавязкова трэба было ўцячы. Сказаць «але», аддаць сябе пад яго ўладу, а пасля бачыць, як ён пераканаецца, якая яна няздольная на вялікае каханне, і адхіснецца? Нясцерпна! Ён зразумее, якая яна на самай справе, і гэта загубіць яго каханне. Нясцерпна — згадзіцца і потым быць адхіленай раз і назаўсёды. Куды лепей адхіліцца самой. Так, прынамсі, не страціш гонару, a гонару ў Джасціны ані не меней, чым у яе маці. Ніколі, ніколі Ліан не павінен даведацца, якая яна на самай справе, пад маскай дзёрзкай легкадумнасці.

Ён закахаўся ў тую Джасціну, якую бачыць; яна не давала яму падставы западозрыць, якое мора сумненняў хаваецца за легкадумнай знешнасцю. Пра гэта здагадваецца — не, ведае — толькі Дэн.

Яна нізка нахілілася, прыціснулася лобам да прахалоднага начнога століка, па твары ў яе цяклі слёзы. Вось таму яна так любіць Дэна. Ён ведае сапраўдную Джасціну і ўсё роўна яе любіць. Памагаюць і кроўныя сувязі, і ўсё іх жыццё, столькі агульных успамінаў і складанасцей, нягод і радасцей. А Ліан — чужы, ён не звязаны з ёю, як Дэн і нават як астатняя радня. Ён зусім не абавязаны яе кахаць.

Джасціна ўсхліпнула, выцерла далонню мокрыя шчокі, паціснула плячамі і ўзялася за нялёгкую задачу — трэба запхнуць тое, што адбылося, куды-небудзь у самы далёкі куток памяці — і не варушыць, не ўспамінаць. Яна гэта ўмее, усё жыццё яна ўдасканальвала гэтую тэхніку. Толькі трэба вечна быць нечым занятай, трэба, каб цябе паглыналі розныя справы і не было калі думаць пра тое, што ўсярэдзіне. Джасціна падняла руку, шчоўкнула ўключальнікам настольнай лямпы.

Відаць, нехта з дзядзькоў прынёс гэта пісьмо ў пакой, вось яно ляжыць на начным століку — блакітны авіяпаштовы канверт, уверсе марка з партрэтам каралевы Лізаветы.

«Джасціна-сэрцайка! — пісаў Клайд Далцінхем-Робертс. — Вяртайся ў лона роднага тэатра, ты нам вельмі патрэбная! Прыязджай зараз жа! У рэпертуары новага сезона ёсць адна беспрытульная роля, і, шапну табе на вушка, я вельмі падазраю, што ты не супраць будзеш яе выканаць. Як наконт Дэздэмоны, сэрцайка? З Маркам Сімпсанам у ролі твайго Атэла? Рэпетыцыі ў галоўных удзельнікаў пачынаюцца наступным тыднем — ведама, калі табе гэта цікава».

Калі ёй гэта цікава! Сыграць Дэздэмону! Дэздэмону — у Лондане! I Атэла — сам Марк Сімпсан! Такое шчасце выпадае раз у жыцці. Яна мігам адчула сябе на сёмым небе, тое, што здарылася з Ліанам, ужо не мае значэння, не, дакладней, набывае зусім другі сэнс. Можа, калі быць вельмі, вельмі асцярожнай, удасца зберагчы Ліанава каханне; выдатная, праслаўленая актрыса заўсёды занятая, у яе застаецца не вельмі многа часу на палюбоўнікаў. Трэба паспрабаваць. Калі яна заўважыць, што ён вось-вось зразумее праўду, заўсёды застаецца шлях да адступлення. Каб не страціць Ліана, тым болей — гэтага новага Ліана, яна гатовая на ўсё, толькі маску сваю нізашто не скіне.

А між іншым такую навіну не грэх адсвяткаваць. Зноў сустрэцца твар у твар з Ліанам пакуль што не хапае храбрасці, але ёсць і яшчэ людзі, якія парадуюцца яе святу. Такім чынам, яна надзела туфлі, прайшла па калідоры ў агульную гасціную дзядзькоў і, як толькі Пэтсі адчыніў ёй дзверы, раскінула рукі, усміхнулася асляпляльнаю ўсмешкай і сказала:

— Стаўце піва, я буду Дэздэмонаю!

Імгненне ўсе маўчалі, потым Боб сказаў ласкавым голасам:

— Гэта слаўна, Джасціна!

Але радасць яе не патухла, наадварот, у ёй расло нястрымнае захапленне. Джасціна са смехам уселася ў крэсла, уважліва агледзела дзядзькоў. Да чаго мілы народ! Ведама, яе навіна нічога ім не гаворыць. Яны паняцця не маюць, хто такая Дэздэмона. Калі б яна цяпер аб’явіла, што выходзіць замуж, Боб адказаў бы прыкладна тое самае.

Колькі яна сябе помніць, яны заўсёды былі пад бокам, на жаль, яна заўсёды глядзела на іх з пагардай, гэтаксама як і на ўсё ў Драгедзе. Дзядзькі — гэта нешта ў множным ліку, што не мае ніякіх адносін да Джасціны О’Ніл. Проста члены нейкага таварыства — то заязджаюць на Галоўную сядзібу, то зноў знікаюць, сарамліва ўсміхаюцца ёй, Джасціне, пры сустрэчы, але ўвільваюць ад размоў з ёю. Цяпер яна разумее — не тое каб яна ім не падабалася, проста яны адчуваюць, што яна зусім другая, і ім з ёю няёмка. А вось тут, у Рыме, які ім чужы, а ёй знаёмы і прывычны, яна пачынае лепей іх разумець.

Адчуваючы, як у ёй расце пачуццё да іх, якое, мусіць, можна назваць любоўю, Джасціна пераводзіла позірк з аднаго ўсмешлівага, маршчыністага твару на другі. Вось Боб — галоўная сіла, якая ўсіх натхняе, гаспадар Драгеды, але як неназойліва, непрыкметна іграе ён гэту ролю; вось Джэк — здаецца, ён толькі і робіць, што ходзіць за Бобам па пятах, а можа, проста яны добра ладзяць; Х’югі — у ім, у адрозненне ад двух старэйшых, ёсць нейкая свавольная жылка, і ўсё ж ён вельмі на іх падобны; Джымс і Пэтсі — дзве часткі аднаго цэлага, толькі адзін навідавоку, а другі — непрыкметны маўчун; і, урэшце, ціхі, пагаслы бедалага Фрэнк, адзіны сярод іх, каго, здаецца, мучаць страхі і няўпэўненасць. Усе яны, апрача Джымса і Пэтсі, ужо сівеюць, у Боба і ў Фрэнка валасы ўжо зусім белыя. Але ўсё роўна амаль такімі самымі яна памятае дзядзькоў з дзяцінства.

— Ну, не ведаю, ці трэба даваць табе піва, — у роздуме сказаў Боб; ён стаяў насупраць Джасціны з пляшкаю ў руцэ.

Яшчэ некалькі гадзін назад гэтыя словы яе расцвялілі б, але цяпер яна вельмі шчаслівая, каб крыўдаваць.

— Паслухай, мілы, я разумею, табе проста ў галаву не прыходзіла пачаставаць і мяне, калі вы тут пілі з Ліанам, але, далібог, я ўжо вырасла вялікая і ад піва не ап’янею. Можаш мне наліць, грэху не будзе, — дагаварыла яна з усмешкаю.

— А дзе Ліан? — папытаўся Джымс, прымаючы ад Боба поўны келіх і перадаючы пляменніцы.

— Я з ім пасварылася.

— З Ліанам?!

— Ага. Але я сама вінаватая. Пазней пайду папрашу прабачэння.

Ніхто з дзядзькоў не курыў. Хоць раней Джасціна ніколі не прасіла піва, але здаралася, пакуль усе яны гаварылі з Ліанам, сядзела і задзірліва курыла; а вось цяпер не хапае мужнасці дастаць цыгарэты, даволі і гэтай маленькай перамогі; да смерці хочацца выпіць заваяванае піва нагбом, але пад іх запытальнымі позіркамі гэта рызыкоўна. Адпівай па кропельцы, Джасціна, як і трэба рабіць добра выхаванай асобе, нават калі горла ў цябе сухое, як благая пропаведзь.

— Добры хлопец гэты Ліан, — сказаў Х’югі, вочы яго хітра бліснулі.

I раптам Джасціна з жахам зразумела, чаму яна так вырасла ў іх вачах: яна знайшла паклонніка, якога яны радыя бачыць членам сям’і.

— Ага, добры, — адазвалася яна коратка і перамяніла гаворку: — Слаўны дзень быў сёння, праўда?

Усе, нават Фрэнк, дружна заківалі галовамі, але, відаць, не хацелі разважаць на гэтую тэму. Усе яны відавочна стаміліся, аднак ёй ані не шкада, што яна паддалася парыву і заглянула да іх. Такія-сякія пачуцці траха не зніклі, трэба зноў імі авалодаць, і можна няблага папрактыкавацца на дзядзьках. Вось чаму блага, калі ты востраў: забываеш, што і за межамі тваіх берагоў нешта адбываецца.

— А што гэта — Дэздэмона? — папытаўся Фрэнк з цёмнага кутка, куды, па сваёй звычцы, забіўся.

Джасціна пусцілася ў маляўнічыя апісанні, нацешылася з іх жахаў, калі яны даведаліся, што на кожным спектаклі яе будуць душыць, і ўспомніла, як яны, пэўна, стаміліся, толькі праз паўгадзіны, калі Пэтсі пазяхнуў.

— Мне пара. — Яна паставіла пусты келіх. Другога ёй не давалі, відаць, жанчынам болей за адну порцыю піва не прынята. — Дзякуй, што слухалі маю балбатню.

Жадаючы Бобу добрай ночы, яна яго пацалавала, і ён вельмі здзівіўся і збянтэжыўся; Джэк адступіў, але быў лёгка затрыманы, а Х’югі прыняў такі знак увагі з найвялікшым задавальненнем. Джымс пачырванеў як рак, але сцерпеў цішком. Пэтсі яна не толькі пацалавала пры развітанні, але і моцна абняла, ён жа і сам крыху востраў. Фрэнк, спрабуючы пазбегнуць пацалунка, крута адвярнуўся; але калі Джасціна яго абняла, ёй адчуўся прыглушаны водгук, нібы варухнулася ў ім таемнае хваляванне, якога ў другіх не было і ў паміне. Небарака Фрэнк, ну чаму ён такі?