У Артура Лестрэнджа было нямала пераемнікаў, і з імі яе ўжо не разбіраў смех. О, я прайшла немалую дарогу пасля тае памятнае ночы. Толькі вось пытанне — ці прасунулася я хоць на крок наперад? Гэта вельмі прыемна, калі ў цябе ёсць мужчына, і на халеру Дэнавы развагі пра тое, што мужчына павінен быць адзін-адзіны. Я не збіраюся звязваць сябе з адным-адзіным, а таму не буду спаць з Ліанам, — не, нізашто. Надта многае ад гэтага зменіцца, і я страчу сябра. А сябар мне патрэбен, без сябра я не магу. Мне трэба зберагчы яго, як я зберагла Дэна, хай побач будзе мужчына, які фізічна нічога мне не значыць.
Сабор гэты мог умясціць дваццаць тысяч чалавек, і не было б цесна. Няма на свеце другога храма боскага, у стварэнне якога ўклалі б столькі часу, і роздумаў, і генія; перад ім блякнуць язычніцкія старажытныя творы. Напраўду, пры параўнанні яны здаюцца мізэрнымі. Столькі любові, столькі працы. Базіліка Брамантэ, купал Мікеланджэла, каланада Берніні. Яны праслаўляюць веліч не толькі Бога, але і Чалавека. Глыбока пад гэтым confessio[13], у маленькім каменным магільным склепе, пахаваны сам святы Пётр; тут каранавалі некалі Карла Вялікага. Здаецца, рэха галасоў, якія даўно адгучалі, яшчэ дыхае ў патоках святла, якое пранікае знадворку, даўно нежывыя пальцы яшчэ гладзяць бронзу промняў за галоўным алтаром і песцяць бронзавыя кручаныя калоны baldacchino[14].
Ён ляжыць ніц на прыступках нібы мёртвы. Пра што ён думае? Можа, яго мучыць недарэчны ў гэты час боль таму, што не прыехала маці? Кардынал Ральф паглядзеў праз слёзы і зразумеў — болю цяпер няма. Балюча было раней, безумоўна; ведама, балюча будзе потым. Але цяпер болю няма. Усё ў хлопчыку сканцэнтравана на гэтай хвіліне, на цудзе. I ўся яго істота напоўнена богам. Сёння адзіны, непаўторны дзень у яго жыцці, і толькі адно важна — даць свяшчэннае абяцанне, усё жыццё і душу сваю прысвяціць богу. Мусіць, яму гэта пад сілу, але ці многім гэта папраўдзе ўдалося? Толькі не кардыналу Ральфу, хоць ён і дагэтуль помніць, якім свяшчэнным захапленнем напоўнены быў ён сам у час пасвячэння. Ён пылка спрабаваў аддаць усяго сябе — і, аднак, нешта ўтаіў.
He, маё пасвячэнне было не настолькі ўзвышанае, але ў гэтым хлопчыку я ўсё перажыву нанава. Ён — сапраўднае дзіва, гэта ж нешта незвычайнае: ён пражыў сярод нас столькі гадоў і, наперакор усім нашым страхам за яго, не нажыў ніводнага непрыхільніка, не тое што ворага. Ён усіх любіць, і яго ўсе любяць. Ніколі яму не прыходзіла ў голаў, што гэта — рэдкі, выключны выпадак. А калі ён трапіў да нас упершыню, ён быў не настолькі ўпэўнены ў сабе; гэта мы далі яму ўпэўненасць, і, бадай, у гэтым наша апраўданне. Многіх тут пасвяцілі ў духоўны сан, тысячы і тысячы пастыраў выйшлі з гэтых сцен, але з ім усё іначай. О Мэгі! Ну чаму ты не прыехала, чаму не ўбачыш, які дар прынесла ты госпаду — дар, якога не мог прынесці я, таму што я сам аддадзены госпаду? I, напэўна, таму толькі ён сёння не ведае болю. Таму што сёння мне дадзена сіла ўзяць яго боль сабе, збавіць яго ад пакуты. Я плачу яго слязамі, я смуткую замест яго. Так і павінна быць.
Потым Ральф павярнуўся, паглядзеў на драгедскіх, яны сядзелі побач, на ўсіх цёмныя, нязвыклага тут выгляду касцюмы. Боб, Джэк, Х’югі, Джымс, Пэтсі. Пустое крэсла — Мэгі няма, пасля Фрэнк. Адзіная жанчына з сям’і Кліры — Джасціна, полымя валасоў прытушана чорным карункавым шалікам. Поплеч з ёю Ліан. I поўна незнаёмых, але яны ўсёй душой падзяляюць сёння пачуцці тых, хто прыехаў з Драгеды. А для яго сёння ўсё асаблівае, сёння ў яго дзень незвычайны. Амаль такое адчуванне, нібы ён аддае роднага сына. Ральф усміхнуўся, уздыхнуў. Што адчувае цяпер Віторыё, пасвячаючы Дэна ў сан?
Можа, таму, што яму сёння так нясцерпна не хапала маці, на ўрачыстым прыёме, які наладзілі ў яго гонар кардынал Віторыё і Ральф, Дэн пастараўся найперш перакінуцца хоць некалькімі словамі з Джасцінай. У чорнай сутане, з беласнежнай паласой над суцэльным чорным каўняром, ён проста выдатны, падумала сястра; і, аднак, ані не падобны на свяшчэнніка. Хутчэй на акцёра ў ролі свяшчэнніка; але гэта пакуль не заглянеш яму ў вочы. А ў вачах і напраўду нейкае ўнутранае ззянне, нешта яго змяняе, і разумееш — ён не проста прыгожы, ён адзіны, другога такога няма.
— Ваша прападобнасць айцец О’Ніл, — сказала Джасціна.
— Я яшчэ да гэтага не прывык, Джас.
— Можна зразумець. У мяне ніколі ў жыцці не было такога адчування, як цяпер у саборы святога Пятра, а ўжо як гэта было для цябе — і ўявіць не магу.
— Ну, пэўна, можаш, дзесьці ў сабе. Калі б зусім не магла, ты не стала б такой выдатнай актрысай. Але ў цябе, Джас, гэта ідзе ад падсвядомасці, а ў свядомасць прарываецца толькі тады, калі табе самой трэба ўсё асэнсаваць.
Яны сядзелі ўдваіх на канапцы ў далёкім кутку, ніхто не падыходзіў і не замінаў ім.
Памаўчаўшы, Дэн сказаў:
— Я вельмі рады, што і Фрэнк прыехаў. — Фрэнк тым часам ажыўлена размаўляў з Ліанам, ніколі яшчэ пляменнік і пляменніца не бачылі яго такога. — У мяне ёсць знаёмы стары свяшчэннік, колішні бежанец з Румыніі, — гаварыў далей Дэн, — ён неяк вельмі асабліва гаворыць іншы раз пра чалавека «няшчасны», з такім спачуваннем... He ведаю чаму, але я заўсёды так гавару сабе пра нашага Фрэнка. А праўда, Джас, чаму гэта так?
Але Джасціна не прызнавала ніякіх уступак і абходаў, яе паглынала самае галоўнае.
— Я гатовая забіць маму! — сказала яна праз зубы. — Як яна пасмела так з табою абысціся!
— Навошта, Джас! Я яе разумею. I ты паспрабуй зразумець. Калі б гэта ад злосці або каб адпомсціць, мне стала б горка, але ты ж яе ведаеш не горш за мяне, ты і сама разумееш, нічога такога няма. Я хутка з’езджу ў Драгеду. Пагавару з ёю, і тады ўсё стане зразумелым.
— Пэўна, сыны цярплівейшыя да сваіх маці, чым дочкі. — Вусны ў Джасціны засмучана скрывіліся, яна пацепнула плячамі. — Мусіць, нават лепей, што я думаю жыць сама па сабе, затое нікому не надакучу як матуля.
У сініх вачах, якія глядзелі на яе, свяцілася бясконцая дабрыня і пяшчота; Джасціна натапырылася: ці не ўздумаў Дэн яе шкадаваць?!
— Чаму ты не выходзіш замуж за Ліана? — раптам папытаў ён.
Яна так і ахнула, нават рот разявіла. Адказала разгублена:
— Ён мне не прапаноўваў.
— Толькі таму, што думае — ты не згодзішся. Але гэта можна ўладзіць.
He падумаўшы, яна ўхапіла яго за вуха, зусім як у дзяцінстве.
— Толькі паспрабуй, прападобны ёлупень! Трымай язык за зубамі, чуеш? Я Ліана не люблю!!! Проста ён мой сябар, і я хачу, каб ён заставаўся маім сябрам. Толькі пасмей хоць свечку за гэта паставіць, клянуся табе, я сяду, скашу вочы і пракляну цябе, — памятаеш, некалі гэтыя чары цябе да смерці палохалі?
Дэн адкінуў галаву і весела засмяяўся.
— Нумар больш не пройдзе, Джасціна! Цяпер мае чары маднейшыя за твае. Ды ты не гарачыся, злосніца. Я памыліўся, толькі і ўсяго. Думаў, што вы з Ліанам закаханыя адно ў аднаго.
— Нічога падобнага. Пасля сямі гадоў знаёмства?! He спадзявайся, хутчэй рак свісне і рыба запяе. — Яна памаўчала, нібы не знаходзячы патрэбных слоў, пасля нясмела падняла вочы на брата. — Дэн, я страшна радая за цябе. Думаю, была б тут мама, яна б таксама радавалася. Для гэтага ёй толькі трэба ўбачыць цябе такога, як цяпер. Пачакай, яна яшчэ з усім прымірыцца.
Дэн асцярожна сціснуў далонямі худзенькі сястрын тварык, усміхнуўся ёй ласкава, так пяшчотна, што яна таксама сціснула яго запясці, нібы старалася ўсімі фібрамі душы ўвабраць яго любоў. Нібы разам усплылі ў памяці бясцэнныя, цудоўныя дзіцячыя гады.
I, аднак, за братняй пяшчотаю ў глыбіні яго вачэй ёй здаўся цень сумнення, не, не сумнення, мусіць, гэта вельмі моцна сказана, — хутчэй, цень трывогі. Найчасцей ён верыў, нарэшце мама зразумее, але ж і ён чалавек, як усе людзі, хоць усе, апроч яго, вельмі лёгка пра гэта забываліся.
— Джас, я нешта цябе папрашу — зробіш? — папытаўся ён, адпускаючы яе.
— Усё на свеце, — сур’ёзна адказала Джасціна.
— Мне трэба нешта накшталт адтэрміноўкі на роздум — што я буду рабіць далей. Два месяцы. I я маю намер падумаць верхам на якім-небудзь драгедскім коніку, а перад гэтым пагаварыць з мамаю... у мяне такое адчуванне, што мне нічога не праясніцца, пакуль з ёю не пагавару. Але спярша... разумееш, мне трэба набрацца храбрасці, каб паехаць дадому. Дык вось, калі можаш, паедзем са мною тыдняў на два на Пелапанес, ты з мяне там будзеш кпіць і пацвельвацца за баязлівасць, і да таго мне гэта надакучыць, што я хутчэй сяду ў самалёт, абы не чуць больш такой нудоты. — Ён усміхнуўся ёй. — I потым, Джасі, не думай, нібы цяпер табе ў маім жыцці няма месца, ні ты, ні мама не павінны так думаць. Я ж тваё сумленне, а паслухаць голас сумлення іншы раз карысна.
