— Ты праўда не супраць, мама?

— Супраць? Ці можа добрая каталічка быць супраць, калі сын становіцца свяшчэннікам? Гэтак не бывае! — Мэгі падхапілася. — Брр! Так холадна стала! Хадзем дадому.

Яны прыехалі сюды не верхам, а на ўсюдыходзе; і цяпер Дэн уладкаваўся на высокім сядзенні за рулём, Мэгі села побач. Перарывіста ўздыхнула, амаль усхліпнула, адхінула зблытаныя валасы, якія ўпалі на вочы.

— Ты ўжо вырашыў, куды паступіш?

— Напэўна, у коледж святога Патрыка. Па крайняй меры для пачатку. А пасля ўжо паступлю ў манаскі ордэн. Я хацеў бы ў ордэн Ісуса, але яшчэ не зусім упэўнены, таму што мне рана ісці проста да езуітаў.

Шырока расплюшчанымі вачыма глядзела Мэгі на рыжаваты луг за рабым ад разбітае машкары ветравым шклом машыны, якая нырала на выбоінах.

— Я прыдумала нешта лепшае, Дэн.

— Праўда? — Ён уважліва кіраваў; дарога з гадамі ўсё горшала, і кожны раз валяліся на ёй якія-небудзь калоды.

— Я пашлю цябе ў Рым, да кардынала дэ Брыкасара. Помніш яго?

— Ці помню! Што за пытанне, мама? Я яго, мабыць, і за мільён гадоў не забыў бы. Ён мне — дасканаласць, ідэал пастыра. Калі б мне стаць такім, гэта будзе шчасце.

— Ідэал — той, чые справы ідэальныя, — рэзка сказала Мэгі. — Але я магу даверыць цябе яго апецы, я ведаю, дзеля мяне ён пра цябе паклапоціцца. Ты можаш паступіць у семінарыю ў Рыме.

— Ты сур’ёзна, мама? Праўда? — Радасць на твары ў Дэна змянілася трывогаю. — А грошай хопіць? Гэта абыдзецца намнога танней, калі я астануся ў Аўстраліі.

— З ласкі прыгаданага кардынала дэ Брыкасара ў цябе заўсёды будзе даволі грошай, мой дарагі.

Яны параўняліся з кухняю, і Мэгі ўпіхнула сына ў дзверы.

— Ідзі скажы місіс Сміт і астатнім. Яны будуць у захапленні.

А сама цераз сілу, ледзь валочачы ногі, паплялася да Вялікага дома, у гасцёўню, дзе — дзіва дзіўнае! — Фія не працавала, а гаманіла за чаем з Эн Мюлер. Калі ўвайшла Мэгі, яны павярнуліся і па яе твары адразу зразумелі: нешта здарылася.

Васемнаццаць гадоў засаб Мюлеры прыязджалі ў Драгеду пагасцяваць, і здавалася, гэтак будзе заўсёды. Ды летась увосень Людвіг нечакана памёр, і Мэгі адразу напісала Эн, прапануючы ёй зусім перасяліцца ў Драгеду. Месца колькі хочаш, у доміку для гасцей можна жыць самой сабе, і ніхто не будзе замінаць; хай Эн плаціць за жытло, хоць, далібог, у Кліры хопіць грошай і на тысячу пастаянных гасцей. У Мэгі надарыўся выпадак аддзякаваць Эн за незабыўныя гады адзіноты ў Квінслендзе, а Эн гэта — сапраўднае выратаванне. У Хімельхоху ёй без Людвіга стала невыносна адзінока. Дарэчы, Хімельхох яна не прадала, а пакінула там аканома: пасля яе смерці ўсё атрымае ў спадчыну Джасціна.

— Што здарылася, Мэгі? — папыталася Эн.

Мэгі апусцілася ў крэсла.

— Мусіць, звалілася на мяне кара нябесная.

— Што такое?

— Вы абедзве праўду казалі. Вы гаварылі, я яго страчу. А я не верыла, я сур’ёзна думала, што адолею госпада бога. Ды ні адной жанчыне на свеце не адолець бога. Бо ён мужчына.

Фія падала дачцэ чаю.

— На, выпі, — сказала яна, быццам чай падмацоўвае не горай за каньяк. — Чаму гэта ты яго страціла?

— Ён збіраецца стаць свяшчэннікам.

Яна засмяялася і заплакала.

Эн узялася за свае мыліцы, прычыкільгала да Мэгі, нязручна прысела на ручку яе крэсла і стала гладзіць прыгожыя вогненна-залатыя валасы.

— Ну-ну, родная! He так ужо гэта страшна.

— Вы ведаеце пра Дэна? — папыталася Фія.

— Заўсёды ведала, — адказала Эн.

Мэгі стрымала слёзы.

— Па-вашаму, гэта не так страшна? Гэта пачатак канца, няўжо вы не разумееце? Пакаранне. Я ўкрала Ральфа ў бога — і расплачваюся сынам. Ты мне сказала, што гэта крадзеж, мама, помніш? Я не хацела табе верыць, але, як заўсёды, твая была праўда.

— Ён паступіць у коледж святога Патрыка? — дзелавіта папыталася Фія.

Мэгі засмяялася — цяпер амаль ужо звычайным сваім смехам.

— Гэта была б яшчэ не поўная расплата, мама. He, безумоўна, я выпраўлю яго да Ральфа. Палавіна ў ім ад Ральфа, вось няхай Ральф і цешыцца. — Яна паціснула плячыма. — Ён мне болей значыць, чым Ральф, і я ведала, што ён захоча паехаць у Рым.

— А вы сказалі Ральфу пра Дэна? — папыталася Эн; пра гэта загаварылі ўпершыню.

— He, і ніколі не скажу. Ніколі!

— Яны так падобныя, ён можа і сам здагадацца.

— Хто, Ральф? Ніколі ён не здагадаецца! Гэта ўжо ва ўсякім выпадку застанецца пры мне. Я пасылаю яму майго сына — майго, і толькі. Свайго сына ён ад мяне не атрымае.

— He гняві багоў, Мэгі,багі раўнівыя, — мякка сказала Эн. — Можа, яны яшчэ не расквіталіся з вамі.

— Што яшчэ яны могуць мне зрабіць? — горка запярэчыла Мэгі.

Джасціна, пачуўшы навіну, ашалела, хоць у апошнія тры-чатыры гады яна ўпотайкі здагадвалася, што гэта можа здарыцца. На Мэгі Дэнава рашэнне абвалілася як гром з яснага неба, але Джасціне гэта быў ледзяны душ, якога яна даўно чакала.

Яны ж разам вучыліся ў сіднейскай школе, і яшчэ тады Дэн даверыў ёй многае, пра што ніколі не загаворваў з мацераю. Джасціна ведала, як многа значыць Дэну рэлігія — і не толькі бог, але і містычны сэнс каталіцкіх абрадаў. Калі б ён быў выхаваны нават як пратэстант, думала яна, ён непазбежна перайшоў бы ў каталіцкую веру, якая адна можа спатоліць нешта, закладзенае ў яго душы, такі ўжо ён па самой прыродзе сваёй. Суровы бог кальвіністаў не падыходзіць Дэну. Дэнаў бог асвечаны блікамі рознакаляровых вітражоў, ахутаны ладанам, які курыцца, убраны ў карункі і залатыя вышыўкі, апеты ў тонкай музыцы, і просьбы да яго ўзносяцца ў гучных лацінскіх вершах.

I яшчэ ліхая насмешка лёсу: чалавек надораны незвычайнаю прыгажосцю, а бядуе пра гэта, як пра жорсткую перашкоду, нібыта ён — калека. Іменна гэтак ставіцца да свае знешнасці Дэн. Любое ўпамінанне пра гэтую знешнасць абурае яго; мусіць, ён хацеў бы лепей быць вырадкам, каб ніяк не прывабліваць людзей сваім выглядам. Сястра часткова яго разумела і, можа, таму, што яе прафесія неаддзельная ад пэўнага самалюбавання, нават адабрала, што ў Дэна гэтага няма. Але ніяк не магла зразумець, чаму ён не проста абыякавы да свае знешнасці, а ставіцца да яе з нейкаю лютаю агідаю.

I голас полу ў ім таксама яўна прыглушаны, а чаму — таксама незразумела: ці то ён навучыўся выдатна сублімаваць свае пачуцці, ці то ў гэтым прыгожым целе не хапае нечага істотнага, што вырабляецца толькі мозгам. Напэўна, першая прычына, нездарма Дэн увесь час займаецца якім-небудзь спортам, які забірае многа сілы, і вечарам кладзецца ў пасцель, знямоглы ад стомы. Джасціна добра ведала, што ад прыроды брат зусім «нармальны», іначай кажучы, не схільны да аднаполае любові, ведала нават, якія дзяўчаты яму падабаюцца — высокія, пышныя, цёмнавалосыя. Але ўсе пачуцці ў ім прыглушаны; ён не заўважае, якія навобмацак рэчы, што ён трымае ў руках, не адчувае пахаў, не мае асаблівага задавальнення ад формаў і колераў таго, што навокал яго. Вельмі раптоўна і моцна трэба яго ўразіць, каб яго пацягнула да жанчыны, і толькі ў такія рэдкія хвіліны ён як быццам разумее, што ёсць на свеце зусім зямныя адчуванні і перажыванні, з якімі амаль усе людзі стараюцца не расставацца як мага даўжэй.

Дэн пра ўсё сказаў сястры пасля спектакля, за кулісамі Калаўдэнскага тэатра. У той дзень атрымана была згода Рыма; Дэну не цярпелася падзяліцца навіною з Джасцінаю, хоць ён і ведаў, што ёй гэта зусім не спадабаецца. Раней ён гаварыў ёй пра свае мары і імкненні куды меней, чым хацеў бы, бо яна адразу пачынала злавацца. Але ў той вечар, за кулісамі, ён ужо не мог стрымаць радасці.

— Доўбня, — з агідаю сказала Джасціна.

— Нічога другога я не хачу.

— Ёлупень.

— Ад таго, што ты мяне лаеш, нічога не зменіцца, Джас.

— Думаеш, я гэтага не разумею? Проста лаянка памагае трохі адвесці душу, мне патрэбна хоць якая-небудзь разрадка.

— Я думаў, ты няблага разрадзіла свае пачуцці на сцэне ў ролі Электры. Ты вельмі добра выконвала, Джас.

— Пасля цяперашняй навіны выканаю яшчэ лепей, — і маркотна паабяцала Джасціна. — Ты што ж, пойдзеш у коледж святога Патрыка?