— Каб цябе чорт узяў, Джасціна! — Пітэр заенчыў ад болю, выцер міжвольныя слёзы. — Кінь строіць з сябе незачэпу! Чаму быць, таго не мінаваць. Мы, ведаеш, не ў Англіі часоў каралевы Вікторыі, зусім няма патрэбы берагчы нявіннасць да самага замужжа.

— А я і не збіраюся, — заўважыла Джасціна, папраўляючы сукенку. — Проста яшчэ не вырашыла, хто заслужыў такога гонару.

— He такі ўжо ты скарб! — злосна агрызнуўся Пітэр: яна яму стукнула вельмі балюча.

— Правільна, не скарб, Піт. Мяне такімі шпількамі не проймеш. I на свеце паўнютка ахвотнікаў да любой дзяўчыны, была б толькі нечапаная.

— I ахвотніц таксама поўна. Паглядзі хоць на ніжнюю кватэру.

— Гляджу, гляджу, — сказала Джасціна.

У ніжняй кватэры жылі дзве лесбіянкі, яны з захапленнем сустрэлі паяўленне ў доме Джасціны, але не адразу сцямілі, што ніколечкі яе не вабяць і проста не цікавяць. Спярша яна не зусім разумела іх намёкаў, калі ж яны ўсімі словамі растлумачылі што да чаго, толькі абыякава паціснула плячыма. Даволі хутка адносіны наладзіліся — Джасціна стала гэтым дзяўчаткам камізэлькаю, у якую плачуць, справядлівым суддзёй і надзейнаю гаванню пры любой буры; яна ўзяла Білі на парукі, калі тая трапіла ў турму; завезла Бобі ў бальніцу, каб ёй прамылі страўнік, калі тая пасля асабліва жорсткае сваркі з Білі наглыталася чаго не трэба; наадрэз адмовілася стаць на чый-небудзь бок, калі на гарызонце каторай з сябровак раптам замаячыць якая-небудзь Пэт, Эл, Джорджы ці Роні. Але да таго неспакойная такая любоў, думалася ёй. Мужчыны таксама дрэнь, але ўсё-такі другой пароды, гэта хоць забаўна.

Такім чынам, сябровак хапала — і колішніх, школьных, і новых, з дома і тэатра, а сама яна была неблагім сябрам. Яна ні з кім не дзялілася нягодамі, як другія дзяліліся з ёю, — на гэта ў яе быў Дэн, — хоць нямногія нягоды, пра якія яна ўсё ж прызнавалася, нібыта не дужа яе мучылі. А сябровак найболей дзівіла ў Джасціне рэдкае самавалоданне — нішто не магло выбіць яе з каляіны, здавалася, яна навучылася гэтаму змалку.

Болей за ўсё так званых сябровак цікавіла — як, калі і з чые ласкі Джасціна адважыцца нарэшце стаць сапраўднаю жанчынаю, але яна не спяшалася.

Артур Лестрэндж надзвычай доўга трымаўся ў тэатры Альберта Джонса на ролях герояў-палюбоўнікаў, хоць яшчэ за год да Джасцінінага прыходу ў трупу ён не без смутку развітаўся з маладосцю: яму стукнула сорак. Лестрэндж быў спрактыкаваны, някепскі акцёр, нішто сабе з выгляду — зграбны, мужны, з правільнымі рысамі твар у рамцы светлых кучэраў, — і гледачы заўсёды ўзнагароджвалі яго апладысментамі. Першы год ён проста не заўважаў Джасціны — новенькая была ціхая, сціплая і паслухмяна выконвала, што загадвалі. Але ў канцы года яна канчаткова збавілася ад вяснушак і ўжо не злівалася з дэкарацыямі, а прыкметна вылучалася.

Зніклі вяснушкі, пацямнелі з дапамогаю касметыкі бровы і вейкі, і ў Джасціне паявілася някідкае, таемнае хараство. У яе не было ні яркай прыгажосці Люка О’Ніла, ні вытанчанай мацерынай зграбнасці. Стройная, але, мабыць, залішне худзенькая. Толькі адразу вабяць вогненна-рыжыя валасы. Ды вось на сцэне яна станавілася непазнавальная — то сапраўдная красуня, то страхоцце, пачварнейшае за ведзьму.

Артур упершыню заўважыў яе, калі ёй у вучэбным парадку даручана было ад зусім розных асоб прачытаць урывак з Конрадавага «Лорда Джыма». Яна была проста выдатная; Артур бачыў, што Альберт Джонс у захапленні, і зразумеў нарэшце, чаму рэжысёр траціць на новенькую гэтулькі часу. Мала таго што ў яе незвычайны прыроджаны дар пераймання, — надзвычай выразнае кожнае яе слова. Ды яшчэ голас, найкаштоўнейшы дар у актрысы — нізкі, з хрыпатою, які пранікае проста ў душу.

Вось чаму пазней, убачыўшы яе з кубачкам чаю ў руцэ і з разгорнутаю кнігаю на каленях, Артур падышоў і сеў побач.

— Што вы чытаеце?

Джасціна падняла вочы, усміхнулася.

— Пруста.

— А вы не лічыце, што ён сумнаваты?

— Пруст сумнаваты? Ну, хіба што для тых, хто не любіць плётак. Бо Пруст, ён такі. Зацяты стары пляткар.

Артур Лестрэндж унутрана сціснуўся — відаць, гэтая разумніца глядзіць на яго пагардліва, але ён вырашыў не крыўдзіцца. Проста вельмі ўжо маладая.

— Я чуў, як вы чыталі Конрада. Бліскуча.

— Дзякуй вам.

— Можа, вып’ем калі-небудзь разам кавы і абмяркуем нашы планы на будучыню?

— Што ж, можна, — сказала Джасціна і зноў узялася за Пруста.

Ён парадаваўся, што прапанаваў не вячэру, а толькі каву: жонка трымае яго ў кіпцях, а вячэра вымагае такой падзякі, якой ад Джасціны наўрад ці дачакаешся. Аднак ён не забыўся пра гэтае выпадковае запрашэнне і павёў яе ў заняпалую маленькую кавярню далей ад цэнтра — напэўна жонцы і ў галаву не прыйдзе шукаць яго ў такім месцы.

Джасціне даўно надакучыла, быццам цацы-дзяўчынцы, адмаўляцца, калі частуюць цыгарэтаю, і яна навучылася курыць. I цяпер, калі яны селі за столік, яна выняла з сумкі нераспячатаны пачак цыгарэт, акуратна адхіліла край цэлафанавай абгорткі, каб уся не зляцела з пачка, — засталося толькі адагнуць краёк і дастаць цыгарэту. Артур з насмешліваю цікаўнасцю сачыў за гэтаю шчыраю акуратнасцю.

— Ахвота вам поркацца, Джасціна? Садралі б абгортку, і справе канец.

— Цярпець не магу неахайнасці.

Ён узяў у яе цыгарэты, задумліва пагладзіў цэльную абалонку.

— Ну, быў бы я вучнем славутага Зігмунда Фрэйда...

— Былі б вы Фрэйд — што далей? — Джасціна падняла галаву, побач стаяла афіцыянтка. — Мне cappuccino[8], калі ласка.

Ён зазлаваўся, што яна распарадзілася сама, але не стаў прыдзірацца, паглынуты іншымі думкамі.

— Мне, калі ласка, каву па-венску. Ага, дык вось пра Фрэйда. Хацеў бы я ведаць, як бы ён гэта расцаніў? Сказаў бы, мабыць...

Джасціна забрала ў яго пачак, адкрыла, выняла цыгарэту і закурыла, перш чым ён паспеў дастаць з кішэні запалкі.

— I што?..

— Фрэйд вырашыў бы, што вы хочаце зберагчы сябе цэлаю і нечапанаю, праўда?

Некалькі мужчын з цікаўнасцю азірнуліся на нечаканы ў гэтай пракуранай кавярні залівісты смех.

— Вось як? Гэта што ж, Артур, спроба абходным шляхам выявіць, ці зберагла я цнатлівасць?

Ён сярдзіта цмокнуў языком.

— Джасціна! Я бачу, апрача ўсяго іншага, мне давядзецца навучыць вас майстэрству выкручвацца.

— Апрача чаго такога іншага, Артур? — Яна ўсперлася локцямі на стол, вочы яе бліскалі ў прыцемку.

— Ну, чаму там вам яшчэ трэба вучыцца?

— Увогуле, я даволі адукаваная.

— Ва ўсіх адносінах?

— Ого, так выразна вы ўмееце падкрэсліваць патрэбнае слова! Вельмі добра, я абавязкова запомню, як вы гэта вымавілі.

— Ёсць рэчы, якім можна навучыцца толькі на практыцы, — сказаў ён мякка, выцягнуў руку і захінуў завіток валасоў ёй за вуха.

— Вось як? Мне заўсёды хапала звычайнай назіральнасці.

— Праўда, а калі гэта мае дачыненне да любові? — Гэтае слова ён вымавіў з пачуццём, але не пераціскаючы. — Як вы можаце сыграць Джульету, не ведаючы, што такое любоў?

— Вельмі пераканаўчы доказ. Згаджаюся.

— Ці былі вы калі-небудзь закаханыя?

— He.

— Але вы ведаеце хоць што-небудзь пра любоў? — Гэтым разам ён найвыразней вымавіў не «любоў», а «хоць што-небудзь».

— Ані нічога.

— Ага! Значыць, Фрэйд не памыліўся б?

Джасціна ўзяла са стала свае цыгарэты, з усмешкаю паглядзела на цэлафанавую абгортку.

— У нейкім сэнсе — напэўна.

Ён хуткім рухам ухапіў знізу цэлафан, злузаў, імгненне патрымаў, потым папраўдзе акцёрскім жэстам скамячыў і кінуў у попельніцу; празрысты камячок зашамацеў, заварушыўся, выпростваючыся.

— З вашага дазволу я хацеў бы навучыць вас, што значыць быць жанчынаю.

Хвіліну Джасціна моўчкі глядзела, як дзіўна курчыцца і выгінаецца ў попельніцы скамечаная празрыстая абгортка, потым чыркнула запалкаю і падпаліла цэлафан.

— Чаму і не? — папыталася яна ў імгненнага полымя. — Напраўду, чаму і не?

— Дык ці будуць тут чароўныя прагулянкі пры месяцы і ружы і пяшчотныя і палкія размовы, ці няхай будзе ўсё кароткае і пранізлівае, як страла? — прадэкламаваў ён, прыціснуўшы руку да сэрца.