— Ён кардынал, — сказаў Дэн. — Ты толькі падумай! У нас у Драгедзе — сапраўдны жывы кардынал!
— Кардыналы — царкоўныя князі, — сказала Джасціна. — Напэўна, ты праўду кажаш, у нашым доме гэта даволі рэдкая з’ява. Але ён мне не падабаецца.
Дзе можа быць Фія, калі не за сваім пісьмовым сталом? Проста з веранды Ральф ступіў у гасцёўню, але цяпер для гэтага трэба было адхінуць нацягнутую сетку. Мабыць, Фія пачула хаду, але не пераставала пісаць, нахіліўшыся над сталом, яе прыгожыя залацістыя валасы густа пасерабрыла сівізна. Ён ледзь прыпомніў, што ёй, напэўна, ужо семдзесят два, не меней.
— Добры дзень, Фія, — сказаў ён.
Фія падняла галаву, і ён убачыў, што яна змянілася, хоць і не зразумеў адразу, у чым жа перамена; ён пазнаў колішнюю абыякавасць, але было ў яе на твары і нешта яшчэ. Быццам яна і памякчэла, і адначасна ачарсцвела, стала не такая непрыхільная да чалавечых пачуццяў, але неяк змахвае на Мэры Карсан. От жа гэтыя ўладаркі Драгеды! Няўжо тая самая доля напаткае і Мэгі, калі прыйдзе яе чарга?
— Добрага здароўя, Ральф, — сказала Фіёна так, быццам ён прыходзіў да яе кожны дзень. — Вельмі радая вас бачыць.
— Я таксама рады вас бачыць.
— А я і не ведала, што вы ў Аўстраліі.
— Ніхто не ведае. У мяне каля месяца адпачынку.
— Пагосціце ў нас, спадзяюся?
— А дзе ж яшчэ? — Ён азірнуў прыгожы пакой, яго прывабіў партрэт Мэры Карсан. — Далібог, Фія, у вас добры густ, бездакорны. Ваша гасцёўня можа раўняцца з самымі прыгожымі пакоямі Ватыканскага палаца. Чорныя авалы з ружамі на сценах — геніяльная знаходка.
— Дзякуй, вы вельмі ласкавы. Мы стараемся, колькі стае ў нас сціплае сілы. Мне дык болей падабаецца сталоўка; з таго часу, як вы былі ў нас апошні раз, я яе абнавіла. Белыя, ружовыя і зялёныя колеры. Гучыць страшна, але пачакайце, самі ўбачыце. Зрэшты, праўда, не разумею, дзеля чаго я гэтак стараюся. Гэты ж дом належыць вам, праўда?
— He, Фія, ён не мой, пакуль ёсць на свеце хоць адзін Кліры, — ціха адказаў Ральф.
— Вельмі суцяшальна. Дый што казаць, з джыланбаўнскіх часоў вы дасягнулі вялікіх поспехаў. Бачылі артыкул у «Гералдзе» з нагоды вашага новага павышэння?
— Бачыў. Вы навучыліся падколваць, Фія.
— Ну але, я атрымліваю ад гэтага задавальненне. Колькі гадоў я трымала язык за зубамі! I нават не разумела, як многа трачу! — Яна ўсміхнулася. — Мэгі паехала ў Джылі, але хутка вернецца.
З веранды ўвайшлі Дэн і Джасціна.
— Бабуля, можна, мы возьмем коней і з’едзім да Копанкі?
— Вы ж ведаеце парадак. Ездзіць верхам можна толькі з мамінага дазволу. Прашу прабачэння, але гэтак распарадзілася мама. Ды як вам не сорамна? Падыдзіце, павітайцеся з госцем.
— Я з імі ўжо пазнаёміўся.
— Ах, вось як.
Ральф усміхнуўся Дэну:
— Я думаў, ты вучышся ў Сіднеі?
— Дык цяпер снежань, святы айцец. Летам нас пускаюць на канікулы, на цэлыя два месяцы.
Дужа многа гадоў прайшло, ён ужо і забыўся, што ў паўднёвым паўшар’і ў дзяцей самыя доўгія, самыя шчаслівыя канікулы прыпадаюць на снежань і студзень.
— А вы доўга ў нас пажывяце, святы айцец? — папытаўся Дэн, як і раней, зачаравана гледзячы на кардынала.
— Святы айцец пабудзе ў нас так доўга, як толькі зможа, Дэн, — сказала бабуля. — Але, мне здаецца, яму будзе вельмі цяжка слухаць, як яго ўвесь час называюць святым айцом. Можа, прасцей можна? Хоць бы дзядзя Ральф?
— Дзядзя?! — выгукнула Джасціна. — Ты ж ведаеш, бабуля, чужых мы дзядзямі не называем. Нашы дзядзі — толькі Боб, Джэк, Х’югі, Джымс і Пэтсі. А ён будзе проста Ральф.
— He грубіянь, Джасціна! Ты што, развучылася трымацца прыстойна? — строга сказала Фія.
— Нічога страшнага, Фія. Мне, папраўдзе, будзе куды прыемней, калі ўсе стануць называць мяне проста Ральф, — спехам умяшаўся ў размову кардынал дэ Брыкасар. Чаму яна адразу так яго незалюбіла, гэтая дзіўная малая?
— Я не магу! — ахнуў Дэн. — He магу я вас зваць проста Ральфам!
Кардынал перайшоў пакой, паклаў руку на голыя загарэлыя плечы, усміхнуўся, гледзячы зверху ўніз на хлопчыка, сінія вочы яго ў заслоненым ад сонца пакоі здаваліся вельмі яркімі і глядзелі з вялікай дабрынёю.
— Канешне, можаш, Дэн. Грэху ў гэтым няма.
— Пайшлі, Дэн, нам трэба назад у наш дамок, — загадала Джасціна.
Кардынал Ральф і яго сын павярнуліся да Фіёны, разам паглядзелі на яе.
— О божа літасцівы! — сказала Фія. — Ідзі, Дэн, бяжы гуляць у сад, чуеш? — Яна пляснула ў ладкі. — Псік!
Хлопчык кінуўся стрымгалоў бегчы, а Фія нецярпліва коса зірнула на свае гросбухі. Ральфу стала яе шкада, і ён сказаў, што выйдзе на кухню. Так мала змянілася Драгеда! У дом, відаць, нават электрычнасці не правялі да гэтага часу. I, як і некалі, густа пахне воскам і ружамі, што стаяць усюды ў вялікіх вазах.
Ральф доўга сядзеў на кухні гаманіў з місіс Сміт, Міні і Кэт. Усе яны дужа пастарэлі за гэтыя гады, але старасць чамусьці пасавала ім болей, чым Фіёне. Яны яўна шчаслівыя. Ведама, у гэтым уся прычына. Напраўду, вельмі шчаслівыя. Бедная Фія, яна дык нешчаслівая. I яму так захацелася хутчэй убачыць Мэгі — а як яна, яна ці шчаслівая?
Але калі ён выйшаў з кухні, Мэгі яшчэ не вярнулася, і, каб прабавіць час, ён паволі пайшоў да рэчкі. Такія ціхія, спакойныя старыя могілкі ў Драгедзе, і на сцяне на склепе шэсць бронзавых таблічак, тыя самыя, што і шмат гадоў назад. Няхай і яго пахаваюць таксама тут, трэба не забыцца распарадзіцца пра гэта, як толькі ён вернецца ў Рым. А вось непадалёку ад склепа паявіліся дзве новыя магілы, памёр стары садоўнік Том і яшчэ жонка аднаго аўчара, які служыць у Драгедзе з 1946 года. Немалы час, своеасаблівы рэкорд. Як мяркуе місіс Сміт, гэты аўчар таму і не пакідае іх, што тут жончына магіла. А парасонік з званочкамі на магіле повара-кітайца за доўгія гады зусім выгараў пад спякотным аўстралійскім сонцам — помніцца, быў ён такі прыгожы, ярка-чырвоны, але паступова выцвітаў, мяняліся адценні, і цяпер ён зусім бляклы, трошкі ружаваты, амаль як попел ружы. Мэгі, Мэгі. Пасля мяне ты ўсё-такі вярнулася да яго, нарадзіла яму сына.
Вельмі горача; трошкі дыхнуў ветрык, калыхнуў вецце ніцых лозаў на беразе, тоненька зазвінелі маленькія бляшаныя званочкі на кітайскім парасоніку, завялі сваю тужлівую песеньку: «Хі Сінг, Хі Сінг, Хі Сінг». «Чарлі з Тэнкстэнда, добры быў хлопец». Гэты надмагільны надпіс таксама пабляк, яго ўжо амаль не разабраць. Што ж, усё правільна. Могілкі і павінны зноў апускацца ў мацярынскае лона зямлі, хвалі часу патроху панясуць у бездань іх людскі груз, і пад канец знікнуць усе сляды, помніць і ўздыхаць будзе адзін толькі вецер. He, не жадае ён пасля смерці ляжаць у якім-небудзь ватыканскім маўзалеі, сярод такіх самых, як ён сам. Няхай яго пахаваюць тут, сярод людзей, якія жылі сапраўдным жыццём.
Ён павярнуўся і сустрэў цьмяны пагляд мармуровага анёла. Ральф прывітальна махнуў яму рукою. Потым паглядзеў у бок Вялікага дома. I вось па лузе да яго ідзе яна, Мэгі. Тоненькая, залацістая, у брыджах і ў белай мужчынскай кашулі, такой самай, як на ім самім, шэры мужчынскі фетравы капялюш ссунуты на патыліцу, ногі абутыя ў светла-карычневыя боцікі. Яна падобная на хлопчыка, на свайго сына, якому трэба было б быць і яго, Ральфавым, сынам. Ён жа быў мужчынам, але калі і яго таксама закапаюць у гэтую зямлю, як доказу, не застанецца пасля яго ніводнае жывое істоты.
Яна падышла, пераступіла цераз нізенькую белую агароджу, так блізка падышла, што ён ужо нічога не бачыць — адны вочы яе, шэрыя, поўныя святла вочы, такія самыя прыгожыя, і такая самая ў іх улада над яго сэрцам. Яе рукі абвілі яго шыю, зноў ён дакрануўся да свайго лёсу, быццам ніколі з ёю не расставаўся, зноў пад яго губамі не ў сне, а наяве яе жывыя цёплыя губы; так доўга, так даўно ён гэтага прагнуў. Зноў ён прычасціўся святых тайнаў — зусім іншае прычасце, цёмнае, як сама зямля, якое не мае ніякага дакранання да нябёсаў.
— Мэгі, Мэгі, — сказаў ён, трымаючы яе ў абдымках, тулячыся тварам у яе валасы, шыракаполы капялюш яе ўпаў на траву.
