Злосныя пенсiянеркi зацята зiркалi на спляжаны кветнiк i насуплена маўчалi.

— Хадзi, сынок, дадому, я шчотачкаю па пiнжаку прайдуся, — жабрацкiм голасам праслiбiзавала матчына галава.

— На ўвесь двор пярэпалаху нарабiлi. — Незадаволены бацька вярнуўся за стол i разлiў па стограмовiках духмяны самагон.

Мацi пераклала гарачыя скрылiкi высмажанай каўбасы ў сцюдзёна-бялюткую талерку.

— Ну, ты, глядзi, — загаварыў старэйшы з братоў, калi малодшы вярнуўся ў кватэру. — Зразумеў, што трэба дарослых слухацца? А то другiм разам можаш i не на мяккую клумбу прызямлiцца.

— Вось напалохаў... Зрэшты, магу i пайсцi. — Малодшы з сыноў надзеў пляскатую кепку.

— Ды сцiхнiце вы. Абрыдла дурная сварка. Мы п’ем, цi што? — Бацька выхукнуў паветра праз вусны, складзеныя ў акуратнае "о", i смачна засмактаў самагон.

Малодшы зноўку кульнуў стограмовiк стоячы.

Старэйшы падчапiў на вiдэлец важкае колца крывянкi, адкусiў, пражаваў, праглынуў i паведамiў:

— Гаўном патыхае. Смачна, а смярдзiць.

— Сынок, як так можна. Ты ж за сталом, што людзi падумаюць...

— Дзе вы бачыце людзей, мама? Тутака ўсе свае. — Старэйшы напароў на вiдэлец пругкi скрылiк агурка.

— А ты пастой, не садзiся. — Мацi зазiрнула малодшаму сыну ў асавелыя вочы, — я зараз шчотачку прынясу.

Малодшы хiтнуў галавою на знак згоды i пацягнуўся да гарэлкi.

— А ён зноў, не пытаючыся, налiвае самагон. — Нячысцiк уладкаваўся на матчыным крэсле i падмiргваў старэйшаму з братоў.

— Налье i вып’е, дарэчы. Можаш не сумнявацца. — Нячысцiк радасна дэманстраваў дасканалыя iклы.

— Ты гэта што, гад печаны, робiш? — засiпеў старэйшы на малодшага.

— Штрафную налiваю. Я з трэцяга паверха зляцеў. Мне мусiбыць дадатковая чарка.

— Хай п’е! Што ты ўз’еўся? — ў варэльню вярнулася мацi са шчотачкаю i тазiкам мыльнай вады.

— Ты ўжо роднаму брату шкадуеш нейкую там чарку самаробнага бiмберу. Кiнь дурное. — Бацька зырка пыхнуў траскучай папяросаю. — Хай п’е.

— Вып’е i не папярхнецца. — Нячысцiк зрабiў сур’ёзны твар.

Старэйшы брат прыўзняўся на непаслухмяных нагах:

— Хачу спытацца... Чаму адным усё, а другiм нiчога? Чаму на адну маю чарку прыпадае дзве ягоныя? Ён толькi грымнуўся з акна, i яму адразу — пi, колькi хочаш... А хiба я не магу скокнуць з трэцяга паверха? А ты, Нячысцiк iклаты, чаго лыбiшся? Пайшлi вы ўсе да д’ябла!

Нiхто з прысутных не паспеў сказаць нi паўслова. Ушчэнт ахмялелы мужчына прыкалываў да разнасцежанага акна i кульнуўся праз падваконне. Хрумсткi ўдар абвясцiў аб заканчэннi жыццёвага шляху.

Тры галавы адначасна вытыркнулiся з акна. Пляскатая кепка малодшага брата сарвалася i ўпала на мёртвае цела, якое ляжала дагары, шырока раскiнуўшы рукi на стаптаных нарцысах.

Вакол нябожчыка хутка сабралася колца цiкаўных пенсiянерак.

— Здох Алкаголiк! — канстатавала адна з iх.

З-пад праламанае патылiцы расцякалася па белай броўцы яркая кроў.

31.03.1995

Маладая жанчына заляцела ў хату. Дрыготкiмi рукамi прысунула засаўку, пазахiнала фiранкi i, цяжка ўздыхнуўшы, гупнулася на край канапы.

— Ты што робiш? — да канапы прыклыпала свякроў. — Ясны дзень на дварэ, а яна фiранкi ссоўвае дый на засаўку зачыняецца. Можа, ты розумам кранулася, галубка мая?

— Каб вы, мама, яго толькi пабачылi, дык не тое што засаўку прысунулi б, а залезлi б у кубелец, накрыўкай закрылiся б i спаднiцу на галаву нацягнулi.

— Дык хто ж гэта, дзiця маё, цябе напалохаў. Няўжо Юзiк мой на цябе руку падняў?

— Вот вы ўсё пра свайго дарагога сыночка Юзiка пагаварыць любiце. Ну хiба я мужыка свайго спужаюся да непрытомнасцi?

— А хто, калi не Юзiк, на цябе сполаху нагнаў? Можа, звер драпежны цi змяючы клубок гадавак балотных?

— I не звер i не гады гадзючыя, а нешта iншае, гiдкае, вычварэнскае i ў чалавечым аблiччы.

— Дык раскажы, i ўраз лягчэй стане, i да мяне спакой вернецца. — Свякроў прысела каля нявесткi.

— Ну то слухайце... Сягоння мы з Юзiкам вырашылi лазовых дубцоў нарэзаць, каб сад ад рэчкi абгарадзiць. Яно, канешне, i не вельмi трэба. Нашто плот, калi рэчка цячэ? Але Юзiк казаў, калi пачалi ставiць, дык варта ўсё чыста абгарадзiць. Ён гаспадар, ён галава, ён i вырашае. Лепей паслухацца, чым пасварыцца.

З самай ранiцы слупкi паўкопвалi. Бераг, пясок, слупкi лёгка паставiлiся. Да слупкоў Юзiк жэрдкi папрыбiваў. Я трымала, а ён цвiчком прыхоплiваў, а потым за два ўдары заганяў той цвiк па самую плешку. Да палудня слупкi стаялi.

А па абедзе Юзiк пайшоў дубцы рэзаць, а я па кастрыцу паляцела. Нагрэбла цэлую посцiлку, ледзь падняць. Прынесла. У гумне паклала.

Узяла каляску, каб дубцы лазовыя прывезцi, i качу сабе па асфальце. Вы ж ведаеце, мама, як лёгенька iсцi, калi клунак з кастрыцаю з плячэй скiнеш. Iду сабе i думаю пра зусiм iншае. Качу сабе каляску...

— А пра што думала? — свякроў ушчыльную прысунулася да нявесткi.

— А вам не ўсё роўна. Думала i думала. Не пра каляску, i не пра кастрыцу.

— А пра што? — старая жанчына глыбока зазiрнула ў вочы нявесткi.

— Пра дзiця думала. Трэба нам з Юзiкам дзiця завесцi. Зрабiць маленькую Юзэфку цi Юзiчка. Пра дзiцятка думалася. I пра тое, як мы яго будзем рабiць у лазовых кустах, у зялёным зараснiку.

— Вам толькi пра брыдкае ды маладое думаецца. — Свякроў адсунулася ад нявесткi.

— А навошта думаць пра старое, гнiлое ды трухлявае? Я пра вашых унукаў, дарэчы, клапачуся.

— Ну не крыўдуй, дачушка. Расказвай.

— А вы, мама, не перапыняйце. Думаеце, лёгка пачвару згадваць? У мяне дагэтуль нутро калоцiцца.

— Ну, цiшэй-цiшэй... Супакойся. — Свякроў, як магла, пяшчотна палашчыла маладзiцу па галаве.

— Кола на камень наскочыла. Каляска здрыганулася, ледзь не перакулiлася, ледзь з рук не вырвалася i ў кювет не паляцела. Але я ўтрымала. А падумалася вось што... Была дарога гладзенькая, роўненькая, пустая. А тут камень ляжыць. Адкуль узяўся? Хто паклаў? Каму спатрэбiлася дурноцiцца? Азiрнулася, нiдзе нiкога. Пуста. Цiха. Лёгкi ветрык у прыдарожнай лазе шапоча. Прыгледзелася да лазовага кустоўя... I свят, свят, свят! Стаiць ён там, у гушчары. Увесь белы-белы, як пух лебядзiны, у шаўковым касцюме, пры капелюшы, на пiнжаковым штрыфлi белая ружа свецiцца, а ў руцэ доўгi, на сем сажняў, бiзун. Выйшаў, бiзуном пастрэльвае, вочкамi паблiсквае, на мяне зiркае, усмiхаецца i пацiху порткi расшпiльвае. А рукi ў пальчатках, i не спрытна атрымлiваецца тое расшпiльванне. Каб не бiзун з пальчаткамi, ён бы хутка чэлес дастаў. А так, чорт ведае, колькi я пасярод дарогi зачараваная прастаяла, пакуль ён орган на свет выцягваў. Ну там i чэлес, я вам скажу, як у быка, не меншы. I як пачаў ён надзiмацца, цямнець, паўставаць, напiнацца. То я вочы заплюшчыла, каляску ў кювет штурханула i ўцякаць. Страх такi, вы i ўявiць не зможаце. — Нявестка перавяла дух.

— Змагу. Думаеш, я Лазовiка нiколi не бачыла? Ён бяскрыўдны. Паляскае бiзуном, пазiркае блiскучымi вочкамi, патрасе крыху чэлесам, а потым порткi зашпiлiць i прападзе. А ты ляцiш нечага праз усю вёску. У хаце зачыняешся. А чаго? Невядома. Галоўнае цяперака, каб Юзiк каляску знайшоў. — Свякроў паклыпала да акна i рассунула накрухмаленыя фiранкi.

11.04.1995

— Рукi памыў? — мурлаты ўчастковы зiркнуў на зялёнага Практыканцiка.

— Ясная справа. — Той бадзёра сунуў далонь у новенькi партфельчык i зашамацеў паперамi.

— Добра памыў цi толькi апаласнуў? — участковы схаваў у стол тэчкi з дакументамi i разаслаў свежую газету.

— Тры разы намыльваў... А вы, таварыш старшына? — з партфельчыка дасталася ўкручаная ў кальку сабойка.

— I я ажно чатыры разы з мылам шараваў да самых локцяў, але душок застаўся. — На газету леглi прыгатаваныя жонкай участковага канапкi з сырам i каўбасою.