— А як зваць яго?

— Кажа, што Саша. Толькi ён такi Саша, як я Дэдэрон. Раз назваў Тушканам, ён азваўся, так i пайшло... Цяпер ён справу сабе знайшоў... Дык каму грошы спатрэбiлiся?

— Мне.

— Тушкан табе не напарнiк.

— Чаму?

— Не будзеш ты з iм працаваць.

— Не разумею.

— Разумееш. Няма табе дарогi ў падвал.

Бэр засмяяўся, але Швед не падтрымаў яго.

— Не круцi, Швед. Мы з табой сябрамi заўсёды былi. Хто мне дапаможа, калi не ты? Трэба мне ў сiстэму вярнуцца. Уладкуюся вартаўнiком, а на вымпелах падымуся. Будуць бабкi, будзем далей думаць. Не магу я, Швед, не магу ў iхняй сiстэме жыць, па паркету хадзiць, на цэментовыя твары глядзець. Лепш у падвале па цэменце хадзiць ды на людзей глядзець. Пяць гадоў я на жываце поўз. Ведаеш, я ж пад iнтэлектуала касiў... А больш не магу, бо яны не б'юць, яны плююць у душу... Усё робiцца толькi за спiнаю. У вочы толькi добрыя словы, а за спiнаю бруд. Стаiш, бывала, у светлым калiдоры, дзе адных дзвярэй на тры iнтэрнаты хапiла б, стаiш i разважаеш з якiм-небудзь намеснiкам загадчыка аддзела пра этычныя каштоўнасцi i эстэтычныя набыткi. Ён цябе ненавiдзiць, i ты яго адпаведна. Толькi ты яму гэтага не гаворыш, i ён табе гэтаксама. Здаецца, закапаў бы яго, рукамi асфальт узарваў бы, каб гэтага казла ў зямлю загнаць, ды не... Стрымлiваешся.

Не ведаю, цi ёсць у чалавека душа? Але ў мяне дзiўнае адчуванне пачало з'яўляцца... Заходжу я ў свой офiс, а душа пакiдае мяне, яна застаецца за дзвярыма. Я працую — запаўняю бланкi, падлiчваю працэнты, выконваю параграфы, размаўляю, адказваю па тэлефоне, пiшу лiсты... Толькi ўсё робiцца механiчна. Нарэшце я выходжу з офiса — i душа вяртаецца. Не магу я так далей жыць. Сам сябе пачынаю баяцца.

— Не ганi фуфел, Бэр, не пралезе. Ты адзiны, хто чысты з нашай сiстэмы выйшаў. Нi кiр, нi бабы, нi нарката цябе не хвалявалi. Няма табе дарогi ў падвал. Думаеш, не хачу з табой працаваць? Хачу. Толькi з усiх нас ты адзiн iншым стаў. Нi Баця, нi Iрэн, нi Малы, нi Кэт, нi Салавей з Гаранiным — нiхто з падвала не выйшаў, мы ўсе ў бамбасховiшчах засталiся, а ты выбраўся. За тое, што шчанюкоў не здаў, дзякуй. Не псiхуй. Ну, падставiлi яны падножку, але мы з iмi разлiчылiся — грошы твае ў тваёй кiшэнi. А далей нашы дарогi разбеглiся. Калi што якое, заходзь.

* * *

Бэр пайшоў на вакзал. Яму захацелася пастаяць на пероне, паглядзець на людзей, што ад'язджаюць, хацелася апынуцца ў натоўпе, хацелася расплавiцца ў развiтаннях i сустрэчах.

З-за рога, насустрач Бэру, выйшлi двое мужчын. Ён пазнаў iх. Ён рэзка развярнуўся i пабег. Тупат пакацiўся па пустэльнай вулiцы. Бэр выбег на плошчу. Праз плошчу ён бег лёгка i хутка, але яму здавалася, што так марудна ён нiколi ў жыццi не бегаў. Бэр азiрнуўся, Цапок i Алекс адставалi. Бэру пачало не хапаць паветра, нябачныя рукi сцiснулi горла. Больш ён не азiраўся.

З плошчы, па лесвiцы, праз арку ён забег у двор. Цёмны, без лiхтароў, засаджаны кустамi унiверсiтэцкi двор.

Бэр кiнуўся напрасткi, па кустах i газонах, па кветнiках i праз нiзкiя садовыя штыкетнiкi... Ён нават не заўважыў, што разадраў калашыну. На сярэдзiне двара ён зачапiўся за дрот, упаў, садраў скуру на далонях, але iмгненна ўскочыў i кiнуўся далей.

На вулiцу, праз яе, у прахадны пад'езд, на апошнi паверх, праз гарышча, у другi пад'езд, у двор, да сцяны, на сцяну, па ёй, на дах, па пажарнай лесвiцы, на кантэйнер са смеццем, паўз гаражы, да плота, праз плот, у сквер, праз вулiцу, у двор...

Хiпi — моладзь, якая выказвала тэатралiзаваны пратэст супраць забюракратызаванага грамадства.

Разборы — высвятленне адносiн.

Бункер — падвал, бамбасховiшча, прыстасаванае для слухання музыкi цi iншых заняткаў сучаснай моладзi.

Калёсы — таблеткi з наркотыкамi.

Сiстэма — арганiзацыя хiпi, арганiзацыя.

Ролiнг Стоўнз — назва рок-гурта.

Аўтастоп — бясплатны праезд на спадарожных машынах.

Кайф — асалода, наркотык.

Здаць — прадаць.

Іголка — шпрыц (тырчаць на iголцы — сiстэматычна ужываць наркотыкi).

Падкурыць — пакурыць анашу.

Казёл — апошнi чалавек, гомасексуалiст.

Мiкрага — мiкрараён.

Трава — анаша.

Бiч — валацуга.

Падняцца — зарабiць грошы.

Бабкi — грошы.

Касiць — прыкiдвацца.

Гнаць фуфел — падманваць.

Кiр — алкаголь.

Бэр — мядзведзь у старажытных славян.

— Ара гадае! Ара гадае! — голас гучаў над пляцам.

Вецер прыносiў на паўднёвы пляц водар марскiх хваль. Срэбнае, падобнае да вялiкай манеты сонца ўзышло над шэра-блакiтнымi гарамi.

Мужчына сядзеў у кавярнi за белым круглым сталом. Кавярня — некалькi сталоў i гэтакiх жа эмалева-белых крэслаў, буфет i стойка — мясцiлася на другiм паверсе марпорта ў каланадзе. Буфетчыца смажыла буйное зерне кавы на электрапанiве. Ад гаркаватага паху дарагой кавы, ад ранiшняга, маладога сонца, ад марскога сакавiтага паветра, а найбольш праз тое, што ў мужчыны адпачынак, ён меў добры настрой. Мужчына не спяшаючыся пiў другую фiлiжанку густой, горкай, без цукру кавы, курыў доўгую, дарагую цыгарэту i глядзеў на пляц з веернымi пальмамi.

— Ара гадае! Ара прарочыць лёс! — гукаў дзед у фрэнчы чыгуначнiка. На руцэ ў яго сядзеў чырвона-блакiтны, стракаты вялiкi папугай.

Мужчына дапiў каву i перакулiў фiлiжанку на чысты сподак. У цёмна-карычневым абстрактным малюнку знайшоўся толькi жаночы профiль. Мужчына выйшаў на пляц. Трэба было шукаць прыватную кватэру цi гатэль. Быў апошнi месяц вясны. Курортны сезон яшчэ толькi пачынаўся, i таму мужчына не вельмi непакоiўся, што застанецца без кватэры.

— Ара гадае, — побач пачуў мужчына i азiрнуўся. Дзед з папугаем глядзеў на яго.

— Колькi каштуе шчасце? — спытаў мужчына.

— Рубель.

— Дорага.

— Папугаю патрэбны арэхi, гэта сапраўды трохколерны ара, рэдкая птушка...

— Трымай, — сказаў мужчына i аддаў новую блiскучую манету.

— Ара, работай, ара, работай, — паўтараў дзед.

Папугай замахаў крыламi i праз гэта выдаваў большым. Адна папугаева лапа была схоплена металiчным пярсцёнкам. Тонкi, пэўна, ад кiшэннага гадзiннiка ланцужок быў прыпаяны да пярсцёнка, а другiм сваiм канцом зачэплены за чыгуначны гузiк на форменным фрэнчы гаспадара. На плячы ў дзеда вiсела зялёная дыктавая скрынка, скручаныя ў трубкi паштоўкi стаялi ў ёй. Скручаныя паштоўкi былi падобныя на гiльзы ад паляўнiчай стрэльбы. Гаспадар перасадзiў ару з рукi на скрынку. Ара схiлiў галаву, паказаўшы жоўты чуб на патылiцы, i вялiкай, падобнай да абрыкосавай костачкi дзюбаю выцягнуў паштоўку. Быццам бы нечым здзiўленае цi чымсьцi спалоханае папугаева вока пазiрала на мужчыну.

— А чаго ён на ланцугу?

— Неяк уцёк. Праўда, потым вярнуўся, — адказаў гаспадар i аддаў бязважкую папяровую "гiльзу".

Сонца згубiла срэбра — зрабiлася флуарэсцэнтным. Вецер ацiх. Пачыналася спёка. Мужчына знайшоў вольную лаўку. Цёмна-сiнi цень падаў на яе ад разлогае магнолii. Пачынаўся паўднёвы дзень, гарачы i кантрастны. "Ты спаткаеш каханне i сустрэнеш сваё шчасце, калi прыедзеш сюды другi раз", — прачытаў мужчына. На другiм баку паштоўкi быў каляровы анiлiнавы фотаздымак — гатэль i бананавае дрэва, асветленыя флуарэсцэнтным нежывым сонцам.

Гатэль, у якiм знайшоўся двухмесны нумар, мужчына адшукаў даволi хутка, яму пашанцавала. Ён заплацiў за абодва месцы, каб не сапсаваць доўгачаканы адпачынак выпадковымi знаёмствамi. За акном нумара зелянеў дэндрарый. Мужчына доўга глядзеў на невысокую гару, карцела ўбачыць паўлiна, што, схаваўшыся ў зелянiне, крычаў нервова-траскучым голасам. На густа-блакiтным небе смарагдавыя кiпарысы выглядалi iспанскiмi вежамi Гаўдзi. Ядлоўцавыя дрэвы i кедры былi аскетычныя i суровыя побач з далiкатнымi бананамi i лакавымi магнолiямi. На гару ездзiў па тросе цацачна-чырвоны вагончык. Экскурсiя ў дэндрарыi пачыналася на гары, i турыстаў везлi туды ў вагончыку. Нарэшце мужчына ўгледзеў крыклiвую птушку. Паўлiн быў бруднага колеру, а складзены хвост нагадваў пук iржавага дроту. Непрыемная iстота, падумаў ён, i чаму гэта яе называюць прыгожай i экзатычнай; у параўнаннi з папугаем-арай гэта проста металiчны муляж, а не паўднёвая птушка... Мужчына скiнуў кiтайскiя порткi колеру хакi i светла-шэрую кашулю з кароткiмi рукавамi. У новай вопратцы ён адчуў сябе няёмка, здавалася, што ўсе людзi, калi выйсцi з гатэля, будуць на яго глядзець. Але мужчына хутка забыў пра няёмкасць, баваўняныя кашуля i порткi падабалiся яму.