А Женька, которого знала я, всегда был вождем своей страны. Он сам творил эту страну, где жили и продолжают жить «симпатичнейшие уродцы с перекошенными мозгами», как поется в его любимой песне.

Яўген Дамінікавіч Будзінас узнік на небасхіле майго жыцця ў 1972 годзе — і адразу ж паспрабаваў звесці за той небасхіл маю жонку,

У тым годзе я вярнуўся з Масквы, дзе вучыўся ў Літаратурным інстытуце, і доўга не мог знайсці работу. 3 вялізнымі цяжкасцямі і дапамогай мноства людзей уладкаваўся ўрэшце ў рэдакцыю газеты «Знамя юности». Там мяне Будзінас і чакаў.

На першай жа рэдакцыйнай тусоўцы, якая ў той час сціпла называлася вечарынай, ён — журналіст, супрацоўнік самай папулярнай у Беларусі газеты, лавелас з люлькай і шыкоўнай запальнічкай — прапанаваў маёй жонцы прыпаліць, а пасля ад яе ўжо не адыходзіў. Я спытаўся ў яго нібы жартам: «Жэня, дык я вольны?..» — і ён адказаў, таксама нібы жартам, што так, вольны, параіўшы не губляць час, а заняцца гаспадыняй кватэры: «Глядзі, якая лялечка...»

Лялечкай і адначасова гаспадыняй кватэры, дзе мы сабраліся, была Ірына Гурыновіч, жонка Алега Белавусава, з якім абодва мы — і я, і Будзінас — быццам бы сябравалі. Таму я палічыў патрэбным выкласці Яўгену Дамінікавічу свае маральныя прынцыпы: з жонкамі сяброў, ды нават проста знаёмых, нічога і ніколі, ніяк і нідзе, ні-ні... «Гэта ў тэорыі, — пыхнуў люлькай Яўген Дамінікавіч. — А на практыцы ўсе наадварот, каб не хадзіць далёка».

Эх, маладыя гады, маладыя жаданні...

У непахіснасці маральных прынцыпаў жонкі сваёй я быў перакананы, што называецца, жалезна, таму не надта зважаў на высілкі Будзінаса, сумленна папярэдзіўшы яго, што ён дарма стараецца. «Пабачым...» — сказаў Яўген Дамінікавіч. — Давай аб заклад паб'ёмся, што дамоў з вечарыны ты пойдзеш адзін».

Ад такой прапановы я раззлаваўся, а ён засмяяўся: «Ды сімвалічна, на пляшку...» Я махнуў рукой — і мы заклаліся на пляшку каньяку.

Праз нейкі час мая жонка пачала заўважаць у галантных кампліментах бліскучага журналіста эратычны падтэкст — і стала павялічваць у адносінах з ім дыстанцыю. Тактоўна, але няўмольна: далей і далей. Ужо тады, у тыя маладыя нашы гады ў адносінах мужчыны і жанчыны, у самых тонкасцях гэтых адносін, у іх мімалётнасцях і нюансах Яўген Дамінікавіч быў прафесіяналам, таму адчуў подых паразы. Каб пазбегнуць яе, ён выклікаў па тэлефоне сваю каханку. Зразумела, выклікаў употай ад усіх, зрабіўшы выгляд, нібы каханка сама дазналася ў некага, дзе ён ёсць — і прыскакала. Ну, а поруч з каханкай якія могуць быць заляцанні да чужых жонак? «Пантэра раўнівая... — пажаліўся Яўген Дамінікавіч. — Вочы можа выдраць...»

3 гэтага вынікала, што ў нашай дамове ўзніклі форс-мажорныя абставіны, за якія абодва бакі не могуць несці адказнасці.

Але Будзінас не быў бы Будзінасам, калі б на гэтым усё і скончылася.

Кожны тыдзень у рэдакцыі на так званых лятучках абмяркоўваліся матэрыялы, надрукаваныя ў газеце, і выбіраўся з усіх найлепшы, які вывешваўся на дошку каля кабінета галоўнага рэдактара, каб усе той матэрыял чыталі і па ім вучыліся пісаць. Пасля з найлепшых матэрыялаў тыдня выбіраўся найлепшы матэрыял месяца, які ўжо не проста вісеў на дошцы, а перадаваўся ў бухгалтэрыю, дзе аўтар атрымліваў прэмію: 30, 40, а то і 50 рублёў— немалыя на той час гроіпы. I вось літаральна праз тыдзень пасля згаданай вечарыны такім матэрыялам быў прызнаны мой артыкул, на абмеркаванні якога Будзінас пры ўсіх павіншаваў мяне і папрасіў у галоўнага рэдактара дазволу ўручыць мне, апроч прэміі рэдакцыйнай (гэтак яму, маўляў, мой артыкул глянуўся) прэмію асабістую: пляшку каньяку, які жыватворна ўздзейнічае на мазгавыя звіліны і надае лёгкасці ў чалавечых адносінах... Галоўны рэдактар, які таксама прысутнічаў на згаданай вечарыне, дазволіў уручыць асабістую будзінаўскую прэмію і нават сказаў сакратарцы, каб нарэзала лімончык.

У савецкія часы, калі ты не сябраваў з кім-небудзь сам, табе знаходзілі сябра ці партыя, ці камсамол, ці КГБ.

Рэдакцыя беларускай рэспубліканскай маладзёжнай газеты «Знамя юности» сябравала з рэдакцыяй літоўскай рэспубліканскай маладзёжнай газеты «Komjaunimo tiesa» («Камсамольская праўда»). Два разы на год абедзве рэдакцыі збіраліся разам, каб дзяліцца вопытам. Дзяліліся так: адзін раз літоўцы прыязджалі напівацца да нас, другім разам мы ехалі напівацца да літоўцаў. Нешта там, канешне, было яшчэ, апроч п'янкі, але што там яшчэ было, апроч п'янкі, немагчыма ўспомніць.

Адным разам, калі мы пабывалі ў гасцях у літоўскіх сяброў і нас ужо, як дровы, пагрузілі ў аўтобус, каб выправіць дахаты, намеснік адказнага сакратара рэдакцыі газеты «Знамя юности» Віктар Ледзенеў раптам заявіў, што нікуды ён не паедзе, бо яшчэ не з усімі літоўцамі і не ўсім падзяліўся. «Не з усімі!.. Не ўсім!..» — дружна закрычалі пад вокнамі аўтобуса гасцінныя літоўцы, асабліва дзве літоўкі, і Ледзенеў ва ўпор спытаў мяне: «Ты са мной?..»

Паслаць яго куды-небудзь я не мог па трох, як мінімум, прычынах: працаваў я тады таксама ў сакратарыяце, гэта першае; Віктар Ледзенеў быў не проста маім начальнікам, а сябрам, гэта другое; ну, і яшчэ дзве літоўкі...

Карацей, як нас ні адгаворвалі неабыякавыя да нашага лёсу калегі і як ні запалохвалі карнымі санкцыямі галоўны рэдактар з адказным сакратаром, мы ў Мінск не паехалі.

Трэцім застаўся з намі ў вечаровай Вільні — па сямейных, як ён сказаў, абставінах — Яўтен Будзінас.

Памылку сваю мы ўсвядомілі адразу. Як толькі зачыніліся дзверы аўтобуса — усіх гасцінных літоўцаў разам з дзвюма літоўкамі як ветрам змяло. Аказалася, яны, нібыта запрашаючы нас застацца, проста дэманстравалі нам літоўскую, больш блізкую (у параўнанні з нашай) да еўрапейскай, культуру, а насамрэч цягацца з двума п'янымі дурнямі пасля двух дзён разгулёну ніхто не збіраўся: усе ў смерць ад нас стаміліся.

Будзінас, як свой са сваімі, знік разам з літоўцамі і дзвюма літоўкамі.

— Кінуў, лабус... — свістануў яму ўслед Ледзенеў і абняў мяне на скразным ветры колішняй сталіцы колішняга Вялікага княства Літоўскага, якое насамрэч было беларускім. – Пайшлі далей напівацца, больш няма чаго рабіць.

Сапраўды, нам нічога не заставалася рабіць, апроч як далей напівацца, і мы пайшлі ў рэстаран, дзе заказалі пляшку гарэлкі і, каб доўга не чакаць гатаванай закускі, дзве порцыі маслін.

— Маслін няма, — даволі няветліва, як нам здалося, буркнуў афіцыянт, гэткі трохі касаваты і з пузікам. Кончаны, як паказала далейшае развіццё падзей, літоўскі клоп.

— Тады гуркі ці... — пачаў я, але Ледзенеў, якога абразіла няветлівасць афіцыянта і ў якім ужо выспяваў канфлікт, мяне перапыніў:

— Як няма? Вунь людзі салянкі ядуць, а ў салянках масліны.

— Дык гэта людзі... — крэмзаў нешта алоўкам у меню афіцыянт. — І ў салянках...

— А без салянкі, значыць, няма?

— Няма.

Ледзенеў з хвіліну глядзеў на афіцыянта, асэнсоўваючы, мусібыць, хто тут дэбіл. Прыйшоўшы да высновы, што не ён, спытаў:

— Колькі ў порцыі маслін? Ну, колькі іх штук у порцыі?

— Ніколькі, бо іх няма. — Афіцыянт падаў меню. — Паглядзіце: няма.

— А калі б былі?

— Калі б былі, дык штук дзесяць. Можа, дваццаць.

— Тады налаві нам дзве порцыі.

Афіцыянт не зразумеў:

— Як налавіць?

— Як прыдумаеш.

— Дзе?

— У салянках... Налаві і прынясі. Так можна?

Афіцыянт уцяміў, што ад яго хочуць, і адмоўна паківаў галавой:

— Няма ў меню, значыць, нельга.

Убачыўшы, што Ледзенеў пачынае ўскіпаць, я прыйшоў яму на дапамогу:

— А салянкі ў меню ёсць?

— Салянкі ёсць.

— І рыбныя, і мясныя?

— І рыбныя, і мясныя.

— І па колькі ў адной салянцы маслін?

— Па дзве.

— Дык падай нам дваццаць маслін у салянках. I не кажы, што нельга.

— У якіх салянках?..

— У любых.

— Вы ж не з'ясцё... — не знайшоў, чым запярэчыць, афіцыянт, а Ледзенеў пракінуў пагрозліва: «Давай нясі, я табе фокус пакажу».