— He, не, не! — пранізліва закрычала Мэгі. Айцец Ральф, як кіпцюрамі, упіўся ёй пальцамі ў плечы, моцна прыціснуў да сябе. Слёзы залівалі ёй твар, дзяўчынка адчайна вырывалася, але дарэмна. — He, татачка, не! Ой, Фрэнк, не трэба! Прашу вас, не трэба, прашу! — лямантавала яна.

Але адзін толькі айцец Ральф чуў яе. Фрэнк і Пэдзі стаялі твар у твар, узаемная варожасць і страх нарэшце выйшлі на паверхню. Плаціна агульнай любові да Фіі нарэшце прарвалася, і жорсткае саперніцтва стала неабвержным фактам.

— Я яе муж! I бог блаславіў нас дзецьмі, — сказаў Пэдзі спакайней, намагаючыся авалодаць сабой.

— Ты брудны сабака, на кожную сучку рады ўскочыць!

— А ты ўвесь у таго паганага сабаку, які пусціў цябе на свет, хто б ён ні быў! Дзякуй богу, я тут ні пры чым, — крычаў Пэдзі... і раптам асекся. — О, госпадзі божа мой! — Гнеў яго імгненна аціх, як раптоўны парыў шалёнага ветру, ён абмяк, увесь неяк зморшчыўся, пачаў торгаць рукамі рот, быццам хацеў вырваць язык, што вымавіў невымоўнае. — Я не гэта хацеў сказаць, не гэта хацеў! He гэта!

Ледзь толькі з вуснаў Пэдзі сарваліся фатальныя словы, айцец Ральф выпусціў Мэгі і кінуўся да Фрэнка. Заламаў яму правую руку за спіну, сваёй левай абхапіў яго шыю, сціснуў так, што Фрэнку было цяжка дыхнуць. Ён быў дужы, гэты свяшчэннік, і хватка ў яго была жалезная; Фрэнк спрабаваў выбавіцца, нарэшце перастаў супраціўляцца і паківаў галавой у знак пакоры. Мэгі ўпала на падлогу і так і засталася на каленях, рыдала і бездапаможна, у роспачы, умольна пазірала то на брата, то на бацьку. Дзяўчынка не разумела, што здарылася, але ведала — аднаго з іх яна страціць.

— Сказаў, што хацеў, — хрыпла праквакаў Фрэнк. — Я заўсёды гэта ведаў! Заўсёды ведаў! — ён паспрабаваў павярнуць галаву да айца Ральфа. — Адпусціце, ойча. Я і пальцам яго не крану, богам прысягаю, не крану.

— Богам прысягаеш? Няхай вас бог абодвух пакарае, і цябе, і твайго бацьку! Калі вы пагубілі дзяўчынку, я вас жыцця рашу! — грымеў свяшчэннік — адзіны, хто цяпер гневаўся. — Яна ўсё чула — я мусіў застацца тут з ёю, бо каб пайшоў, вы б пазабівалі адзін аднаго, вам ясна? I хай бы вы так і зрабілі, крэціны няшчасныя, сябелюбцы!

— Добра, я іду, — сказаў Фрэнк нейкім пагаслым, чужым голасам. — Паступлю ў каманду Джымі Шармана і ўжо ніколі не вярнуся.

— Ты павінен вярнуцца! — амаль шэптам прамовіў Пэдзі. — Што я тваёй маці скажу? Ты ёй даражэйшы за ўсіх нас разам. Яна павек мне не даруе!

— Скажаш, што я паступіў да Джымі Шармана — можа, у людзі выб’юся. Шчыра кажу!

— Тое, што я сказаў... няпраўда, Фрэнк.

Чорныя вочы Фрэнка бліснулі пагардай; яны моцна ўразілі свяшчэнніка яшчэ тады, у дзень першай сустрэчы: адкуль узяўся ў шэравокай Фіі і блакітнавокага Пэдзі такі чарнавокі сын? Айцец Ральф быў знаёмы з законамі Мендэля і нават не браў пад увагу шэрых вачэй Фіі.

Фрэнк узяў паліто і капялюш.

— He, усё праўда! Я заўсёды гэта ведаў напэўна. He раз мне ўспаміналася, як мама сядзіць за клавесінам у пакоі, якога ў цябе не магло быць... I я адчуваў — раней цябе не існавала, ты прыйшоў пасля мяне. Спярша яна была мая! — Фрэнк бязгучна засмяяўся. — Падумаць толькі — усе гэтыя гады я праклінаў цябе за тое, што ты не даваў ёй галавы падняць, а ўсё праз мяне. Я адзін вінаваты!

— Ніхто ні ў чым не вінаваты, Фрэнк! — усклікнуў свяшчэннік і пацягнуў яго да сябе. — Нязведаныя шляхі гасподнія, зразумейце гэта!

Фрэнк страсянуў з пляча яго руку і лёгкай, асцярожнай хадой драпежнага звера пайшоў да дзвярэй. Ён прыроджаны баксёр, мільганула ў закутках свядомасці айца Ральфа, у яго ад прыроды кардынальскай галаве.

— «Нязведаныя шляхі гасподнія»! — з парога пачуўся голас юнака. — Калі вы строіце з сябе духоўнага пастыра, вы як той папугай, айцец дэ Брыкасар! Ведаеце, няхай вам бог самому даруе, бо вы адзін з усіх нас не разумееце, хто вы такі на самай справе!

Пэдзі сядзеў у крэсле бледны як попел, уставіўшы спалоханыя вочы на Мэгі, а тая ўкленчыла, скурчылася каля каміна і плакала, торгалася ўзад і ўперад. Пэдзі падняўся, хацеў падысці да дачкі, але айцец Ральф рашуча адштурхнуў яго.

— Пакіньце яе. Вы і так ужо бед натварылі! Там, у буфеце, віскі, вазьміце глыніце. I пабудзьце тут. Я пайду дзіця спаць пакладу, тады вярнуся, пагаворым. Чуеце, шаноўны?

— Я пачакаю, святы ойча. Хай ляжа спаць.

Наверсе, у прыгожай, утульнай светла-зялёнай спальні, айцец Ральф расшпіліў і зняў сукенку з дзяўчынкі, сцягнуў кашулю, пасадзіў Мэгі на край ложка і зняў чаравікі і панчохі. Начная сарочка, падрыхтаваная аканомкай Эні, ляжала на падушцы; айцец Ральф надзеў яе на дзяўчынку цераз галаву і апусціў да самых пятак, тады зняў з малой штонікі і ўвесь час гаварыў абы-што — пра гузікі, якія не хочуць расшпільвацца, пра чаравікі, якія не развязваюцца, пра стужкі, што ніяк не выплятаюцца з косак. Ці чула яна яго вясёлыя выдумкі, цяжка сказаць; вочы яе бязрадасна пазіралі кудысьці за яго спіну, у іх затаілася нямая аповесць пра трагедыі дзяцінства, пра недзіцячыя крыўды і пакуты.

— А цяпер кладзіся, дарагая мая дзяўчынка, і пастарайся заснуць. Я хутка зайду, пагляджу, як ты тут, ні пра што не трывожся, чуеш?

— Ну, як яна? — папытаўся Пэдзі, калі свяшчэннік вярнуўся ў гасціную.

Айцец Ральф узяў з буфета бутэльку, наліў сабе паўчаркі віскі.

— Шчыра сказаць, не ведаю. Бог сведка, Пэдзі, хацеў я зразумець, што для ірландца горш — яго цяга да выпіўкі ці неўтаймаванасць натуры? Што вас падагнала сказаць гэта? He турбуйцеся, не адказвайце! Вядома, натура.

Ясна, усё праўда. Я ведаў, ён не ваш родны сын, здагадаўся, як толькі ўбачыў яго.

— З-пад вашай увагі, відаць, мала што выпадае?

— Думаю, так. Зрэшты, даволі і самай звычайнай назіральнасці, каб убачыць, у каго з маіх прыхаджан непрыемнасці, хто ў бядзе. А калі я бачу такое, мой абавязак — зрабіць, што мне пад сілу, каб памагчы.

— У Джылі вас усе вельмі любяць, святы ойча.

— Гэтаму, не сумняваюся, я абавязаны рысам майго твару і фізічнаму складу, — сказаў свяшчэннік, але замест іроніі ў яго словах прагучала горыч.

— Так вы думаеце? He згодзен з вамі, святы ойча. Мы любім вас за тое, што вы добры пастыр.

— Што ж, ва ўсякім разе, я з галавой уцягнуўся ў вашы непрыемнасці, — крыху збянтэжана сказаў айцец Ральф. — Так што давайце раскрывайце душу, шаноўны.

Пэдзі ўтаропіўся на агонь у каміне — пакуль свяшчэннік укладваў Мэгі, ён распаліў яго, як у горне, каб хоць чым-небудзь заняцца, бо месца сабе не знаходзіў ад роспачы і раскаяння. Парожняя шклянка так і падскоквала ў яго дрыготкай руцэ; айцец Ральф падняўся, узяў бутэльку і наліў яму яшчэ віскі, Пэдзі залпам выпіў, уздыхнуў, выцер са шчок слёзы, якія толькі цяпер заўважыў.

— Хто яго бацька, я і дагэтуль не ведаю. Мы з Фіяй пасля пазнаёміліся. Яе родныя, можна сказаць, першыя людзі ў Новай Зеландыі, у бацькі яе там, за Ашбертанам, на Паўднёвым востраве, велізарны маёнтак — пшаніца, авечкі. Грошай процьма, а Фія адзіная дачка. На маё разуменне, ён усю яе будучыню загадзя распланаваў — паездка на старую радзіму, выхад пры двары, такі як трэба муж. У доме яна, канечне, рук ні да чога не прыкладала. Яны мелі і пакаёвак, і дварэцкіх, і выязных коней, і экіпажы, словам, жылі як паны. У іх я падручным рабіў на маслабойцы і, бывала, бачыў здаля Фію — гуляе з хлапчанём гадочкаў паўтара. і вось неяк раз прыходзіць да мяне сам стары Джэймс Армстронг. Дачка, кажа, сям’ю абняславіла — незамужняя дзеўка, а нарадзіла. Ад чужых усё схавалі ў тайне, хацелі куды-небудзь запраторыць яе, ды бабка такі гвалт узняла, што хочаш — не хочаш, а давялося пакінуць яе дома. А цяпер вось, кажа, бабка ляжыць пры смерці, і, як памрэ, нішто ўжо не перашкодзіць ім пазбавіцца ад Фіі з дзіцем. А я, кажа мне Джэймс, чалавек адзінокі; калі ажанюся з Фіяй і дам абяцанне паехаць з ёю з Паўднёвага вострава, дык яны дадуць нам грошай на дарогу і яшчэ пяцьсот фунтаў у прыдачу.

Што ж, святы ойча, такія грошы на зямлі не валяюцца, і жыць бабылём мне парадкам надакучыла. Быў я хлопец сарамлівы, да дзяўчат падыходу не меў. I тут падумаў — вось і добра, а што дзіця ў яе, дык што ж, я не супраць. Даю галаву на адрэз, старая ў свой час была страшная тыранка, затое сапраўдная гаспадыня. Яна сёе-тое мне расказала пра Фію, але хто бацька малога, ні слова, а ў мяне ахвоты не было пытацца. Ну, туды-сюды, узяла яна з мяне абяцанне не крыўдзіць Фію... Разумела: толькі памрэ, яны ўмомант Фію з дому выганяць, вось і наказала Джэймсу — знайдзіце ёй мужа. Мне шкада стала бабулькі: унучку яна без памяці любіла.