Калi жонка дзяржаўны натарыюс — грэх не займацца жыльлём, асаблiва ў Менску. Мiша пачаў з нуля. Ён заглыбiўся ў вывучэньне рэклямных абвестак у газэтах. Ён тэлефанаваў дваццаць чатыры гадзiны ў суткi й яшчэ столькi ды яшчэ столькi ж ён абыходзiў выстаўленыя на продаж аб’екты. Мiша вывучаў на памяць менскае кватэрнае нутро. Ён ведаў памеры кладовак на Чырвонай i вышыню столi ў Малiнаўцы. Ён мог запрапанаваць сьцiплую кватэру ва Ўруччы й амаль любую на праспэкце Скарыны. Складаецца ўражаньне: Мiша ведае ня толькi асноўных кватэраздымшчыкаў, а i ўсiх суседнiх сабак i котак. За год Мiша напрацаваў досыць значны капiтал, якi складалi сем кватэр у розных кутках сталiцы, i мянушку — кватэрны Сакрат. Ён выклiкаў давер. А ў такой iнтымнай справе, як жытло, даверлiвыя ўзаемаадносiны — першая неабходнасьць. Мiша адзiн кантраляваў ледзь ня ўсе кватэры габрэяў, што вырашылi пакiнуць Беларусь. Але, напэўна, у гэтым i была фатальная памылка. Нельга адному зьесьцi вядро сьвiнога булёну. Або абжарэшся, або ён недаедзены скiсьне. Мiша працаваў адзiн, давяраючы сакрэты толькi Мiле. Нават шэсьць зь сямi кватэраў былi аформлены на яе. Высокi, густоўна апрануты, Мiша любiў пахвалiць жонку. I Мiла ў кампанii не забывалася добрым словам сказаць пра мужа. Мiша саромеўся, хаваў вочы... Хто з нас не любiў мяккiх, футравых, брунатных мядзьведзяў? I якi халодны жах аблiваў сэрца, калi з падранае лялькi пачынала сыпацца пiлавiньне, вылазiлi габлюшкi й анучы з ватаю? Сьлёзам не было канца-краю. Пра сьмерць Мiшы ўсе даведалiся праз знаёмых, чутак, якiя брудна-зялёнымi, атрутнымi, сьлiзкiмi зьмеямi выпаўзалi зь мiлiцыi. Нiхто асаблiва не пашкадаваў Мiшу. На пахаваньнi таксама народу не было. Мiшу за дзяржаўны кошт спалiлi ў крэматорыi. Зусiм маладзенькi сьледчы вырашыў закрыць справу адным махам. А справа выглядала так... Мiшу з процьмаю нажавых ранаў знайшлi мёртвым на ўласнай кухнi... Вакно было расчынена наросхрыст. А пад iм ляжала на асфальце непрытомная, ледзь жывая Мiла. Сьледчы быў перакананы, што яна ня сёньня, дык заўтра сканае. Дактары мелi такую ж думку. А яшчэ мiлiцыянт верыў, што Мiла зарэзала п’янога Мiшу, а сама выкiнулася з вакна, на чацьвертым паверсе. Горад паверыў у сямейную драму. Шмат хто ведаў, як мог Мiша загуляць, як мог пайсьцi у запой. Ведалi й пра Мiлiн мужчынскi характар. Магла Мiла зарэзаць Мiшу? Магла яна яго прыраўнаваць? Сьведкi, адказваючы на другое пытаньне, мэханiчна адказвалi на першае. Мiла ледзь ня месяц прабыла ў коме, а потым зьнянацку вярнулася да яснага розуму й расказала пра здарэньне... Увечары прыйшлi да iх госьцi. Двое мужчынаў нiбыта зьбiралiся купляць празь Мiшу дом у раёне Камсамольскага возера. Нечакана для Мiлы й Мiшы мужчыны пачалi пагражаць i патрабаваць грошы. Мiша не стрываў i пачаў бойку. Сiлы былi ня роўныя. Не дапамог i схоплены са стала доўгi, вузкалёзны хлебны нож. Адабраным у гаспадара нажом бандыты яго й зарэзалi. А зьбiтую, непрытомную Мiлу выкiнулi ў вакно. Апошняе, што памятала Мiла з таго вечара, гэта як нечым цяжкiм яе ўдарылi ў скронь. Сьледчаму, дый ня толькi яму, зрабiлася нiякавата ад такога павароту. Яшчэ горай усiм стала, калi празь дзень Мiла адышла да Мiшы. Забойцаў, як здараецца ў жыцьцi, нiхто не знайшоў. Як ты знойдзеш, калi вядома толькi: адзiн большы, а другi меншы. Так забойцы й ходзяць па Беларусi. А Мiша, напэўна, у Iзраiлi. Мусiць, i Мiла недзе разам зь iм у Ерусалiме. Богу не патрэбна пасьведчаньне аб нараджэньнi. Ён прымае ўсiх.

Менск. Жнiвень 1995 году

Цёмна. Нiякiх перашкод. Суцэльная пяшчота й цеплыня. Рух. Імпульсы. Штуршкi. Сьвятло жоўтае, мяккае, васковае. Такое сьвятло можна намаляваць алейнымi фарбамi на iльняным палатне. Так тады й пахла: iльняным палатном, печчу ды чыстацелам. У начоўках на сподзе ляжала мяккая, тоўстая, ружовая пялюшка. Над ёю курэла духмяная пара. Мяне загарнулi таксама ў пялюшку, але ў тоненькую, белую. Мяне купалi ў пялюшцы. Мацi Нiна й баба Ядзя лiлi з прыгаршчаў мне на грудзi ваду й прыгаворвалi: «А-цi-цi». Я адкрываў рот, дзе не было нiводнага зуба. Яны ўсьмiхалiся й казалi: «Ён сьмяецца. Яму добра. А-цi-цi...»

Ваду люблю моцна, як мацi, як дачку, як жыцьцё. Адным падабаецца лес з палахлiвай таемнасьцю, другiя адпачываюць душою толькi ў гарах, а я знаходжу спакой у назiраньнi за хвалямi, за бясконцымi пералiвамi ў вадзе. Я — чалавек вады. І з усiх чатырох стыхiяў не адмаўляю нiводнай. Вогнiшча зачароўвае, шум ветру лепшы за музыку, а зямля клiча ў бясконцыя вандроўкi. Але я — iстота неўраўнаважанай лiючайся вады. Памiж параю й лёдам плыве чалавечы час. І ня зьведаны першакрынiцы, i невядомыя сыходы. Навiдавоку адно плынi, вiры, вадаспады...

У зманлiвую, крынiчную, зеленкаватую рэчку Рудзiцу я, трохгадовы, i зайшоў з напаленага жнiвеньскiм сонцам пяшчанага пляжу. У ледзяной вадзе схапiў жывот. Скурчыўшыся, я выпаўз на бераг i лёг на траву. Каленi падцiснуў да падбародзьдзя, так крышку меней балела, торгала й рэзала ўсярэдзiне. Выпрастацца так i ня змог, сядзеў крукам у бацькi Чэся на руках, пакуль той подбегам нёс мяне ў местачковую больнiцу. У прахалодзе пустой палаты доктар Гладкi загадаў прамыць страўнiк i кiшэчнiк. Вада заходзiла ў вантробы й выходзiла зь iх, а мэдсястра зноў i зноў напампоўвала мяне нясмачнай, пустой, доктарскай вадою. Жывот адпусьцiла пасьля клiзмы. Прамытага, змэнчанага, вылекаванага мяне вывелi за больнiчную браму да бацькоў.

Выпадак на Рудзiцы хутка сплыў у нейкi цёмны куток памяцi, я зноўку лез купацца ў кожную лужыну, дзе вады было хоць крышку вышэй маiх парэпаных каленяў. Я плаваў у бурштынавай канаве Захаравага балота, у Дзягiлёнскiх крэйдавых кар’ерах, у той жа Рудзiцы й на Менскiм моры. Купальныя сэзоны ў першыя школьныя гады я адкрываў рана: або на Вялiкдзень, калi той прыпадаў на апошнюю нядзелю красавiка, або на сьвята працоўных — Першамай. Меўся й знаёмец, зь якiм нiчога не аб’ядноўвала, акрамя вясновых купаньняў. Звалi яго Кастусь. Мы ехалi на роварах на койданаўскае возера, што ляжала за больнiцаю, распраналiся дагала й з крыкам ускоквалi ў вогненна-ледзяную вадкасьць. Рукi й ногi сутаргава секлi ваду некалькi iмгненьняў. На пляж мы выляталi сiнiя, з шалёнай дрыготкаю ва ўсiм целе. Каб сагрэцца, лёталi па беразе з вар’яцкiмi гiгiканьнямi. Мы не саромелiся нi аголенасьцi, нi крыкаў, нi чужога вока. Мы належалi прыродзе цалкам. Нагойсаўшыся да поту й ружовых шчокаў, мы закусвалi прысмакамi са сьвяточнага стала: калi на Вялiкдзень, дык чырвонымi яйкамi, а на Першамай — паляндвiцаю з хлебам i цыбуляю. Рабацiнiсты Кастусь выпаў з майго жыцьця раптоўна. Памерла баба Ядзя, я перастаў езьдзiць у Койданава на сьвяты, i купальныя сэзоны пачыналiся ў iншых месцах i зь iншымi хлопцамi, а пазьней i зь дзяўчатамi.

Аднойчы вада ледзь не забрала маё жыцьцё. Здарылася тое ў мястэчку Раўбiчы, дзе цяпер стаiць спартовы комплекс з трамплiнамi для скачкоў на лыжах. Мне было пяць, я хадзiў у старэйшую групу дзiцячага садка, якi штолета вывозiлi ў Раўбiчы й сялiлi ў драўлянай аднапавярховай школе. Лета выпала дажджыстае. У старой школе было няўтульна й золка. Я нудзiўся, сумаваў i чакаў бацькоў. І яны прыехалi, бацька Чэсь у васiльковай футболцы й мацi Нiна ў квяцiстай сукенцы без рукавоў. Неўспадзеў выплыла з-за пухкiх аблокаў сонца, высокае й срабрыстае. Якраз пад такiм сонцам хадзiлi на раўбiцкае возера купацца. Толькi гэта зусiм ня тое возера, што сёньня ляжыць за спартовым комплексам. Тое азярцо было меншае. Яго, праўда, як толькi пачалася будоўля спартовых пляцовак, спусьцiлi тамтэйшыя сяляне. Улада забаранiла трымаць каровы, бо пашы пайшлi пад стадыёны. Мужчыны згаварылiся i ўночы пабурылi дамбу. Возера сышло. Паўстала поле, на якiм некалькi гадоў папасьвiлiся статкi, пакуль i яго не перабудавалi ў стрэльбiшча. Цяпер раўбiцкiя каровы ходзяць уздоўж новага вялiкага возера, абапал якога загараюць менскiя хлопцы зь дзяўчатамi.

Такiя самыя дзецюкi з маладзiцамi сядзелi тады пад сумнай вярбою. Мацi баялася спалiць плечы й хавалася ў цень. Бацька, стоячы на сонцы, курыў папяросу. Я разломваў i разглядаў ракаўкi-пярловiцы. Разламаць ракаўку даволi цяжка, але якая асалода — паслухаць пiск пярловiцы! Навучыў мяне слухаць той пiск адзiн зь дзецюкоў — Алiк — i прапанаваў паплаваць з гумовым кругам. Якi быў круг! Ружовабокi, пругкi, з жоўтым шнурочкам. Адмовiцца ад спакусы я ня змог. Як лёгка мне паплылося на моцна напампаваным, рыпучым пад пальцамi выратавальным крузе! Я лунаў па вазёрнай паверхнi памiж небам i зямлёю. Раптам пругкi круг уздыхнуў, засiпеў па-зьмяiнаму й ператварыўся ў пляскатыя лахманы. Апошняе, што я пачуў, — гэта цiхi хлапок адной далонi. Краявiд зьнiк. Вочы заслала вада. Экран жыцьця згас. Цела плаўна пайшло на дно. Вада залiлася ў грудзi. Патануў i нават не ўсьвядомiў, што патануў. Сасьлiзнуў у вазёрныя нетры й ацiх на глеi. Напэўна, я быў бы вельмi прыгожы нябожчык: маленькi, белагаловы, чысты. О, як плакалi б несуцешныя бацькi над вузенькай труною! Не знайшлi б суцяшэньня.