Карацей, я Сьветцы Бортнiк нiчога не сказаў, але стала мне крыўдна, бо i Рудко, i Батура iншымi людзьмi сталi. Рудко вунь на галоўпаштамце грузчыкам працуе, а пра Ігара крыху пазьней скажу.
Ну то добра, не запрасiлi хлопцаў, дык не запрасiлi. Сам бы мог успомнiць i запрасiцьѕ
У рэстаране было шумна й весела. Усе пра ўсiх распытвалi. Хто кiм стаў? Дзецi? Муж? Жонка? Зарплата? Кватэра? Стоячы моўчкi выпiлi мы за Жэнiка Шкоду, а потым за Панасюгу. Якраз пасьпелi, бо зайграў ансамбль, i выйшлi на сцэну дзеўкi-танцоркi ў блiскучых купальнiках. Мяне штурханула ў бок Людка Рудневiч i сказала, што трэба Аньку Навакоўскую супакоiць, бо яна ўжо напiлася. А напiлася Анька з гора: муж кiнуў яе.
Навакоўская выглядала старэйшай за ўсiх нас гадоў на дзесяць, дзеля сiвых валасоў i нейкай нядобрай рыхлай паўнаты. Яна стаяла каля суседняга стала й сварылася зь «вясельлем», якое толькi прыйшло й было агрэсiўна-цьвярозае. Аньцы захацелася цукерку, i яна ўзяла яе з чужога стала. Яе абразiлi, яна адказала гучна й так, як могуць дзеўкi на раёне. І ў досыць iнтэ- лiгентнага з выгляду «вясельля» дух заняло. Калi я падыйшоў, каб супакоiць Аньку, тая выграбала з вазы цукеркi й запiхвала ў кiшэнiѕ Я з Навакоўскай станцаваў тры танцы ўзапар, i яна раптоўна працьверазела. «Чалавек ты, Ванька, чалавек», — сказала яна й пацалавала мяне. Я засьмяяўся.
У рэстараннай залi згасла добрая палова сьвяцiльнiкаў. Бортнiк разьлiчылася за дадатковыя бутэлькi мiнэральнай вады. Шустак даў мне свой, чамусьцi вельмi цяжкi, дыплямат: сказаў, каб я пачакаў на вулiцы, а ён, маўляў, сходзiць у буфэт па цыгарэты. Разьвiтвалiся ўсе без шкадаваньня, пэўна, праз тое непрыемнае пачуцьцё, што ўзьнiкае, калi ўбачыш, як пастарэў, як зьмянiлiся да непазнавальнасьцi вясёлыя дзесяцiклясьнiкi, як ператварылiся ў мамачак i татачак. Апошнi з рэстарану выскачыў Шустак. «А цяпер з бабамi на хату, у Навакоўскай мужыка няма», — сказаў ён мне на вуха. Мы ўбiлiся ў прыватны «Жыгуль» i неўзабаве ўжо гарланiлi песьнi ў сваiм раёне. Чамусьцi даехалi толькi да школы. Альгертовiч i Шустак iшлi й цалавалiся, а мяне вялi пад рукi Анька й Людка Рудневiч, астатнiя ў «Жыгуль» ня ўлезьлi. Каля Аньчынага пад’езду на лаўцы сядзеў мужчына. Калi ён убачыў нас, дык устаў i захiстаўся насустрач.
— Ань, э-э-эѕ — сказаў п’яны.
Анька прайшла мiма свайго знаёмага. Потым мы сядзелi ў Аньчынай гасьцёўнi на канапе й крэслах, толькi п’яны сядзеў на кухнi. Шустак паказаў нам фокус-покус: адчынiў той дыплямат, што я выносiў з рэстарану, а там былi дзьве вялiкiя талеркi, поўныя смажанага мяса, i дзьве пляшкi гарэлкi. Усе ўзрадавалiся. Ірка нават пацалавала прапаршчыка, а я раззлаваўся й абазваў Шустака «скатом». А яму хоць бы хны. Калi мы дапiвалi першую пляшку, у гасьцёўню прыйшоў працьверазелы Аньчын знаёмы й паставiў на стол бутэльку пуншу. Ірка з Шустакам пайшлi ў спальню, i нiхто б ня ведаў, што яны там рабiлi, каб яны ня выйшлi голымi да нас i не сказалi, што ў iх будзе сын. Аньчын знаёмы хроп, седзячы ў крэсьле. Анька была сумная, i толькi Людка Рудневiч сказала «маладажонам», што яны здурнелi. Ірка захiхiкала й затулiла твар далонямi. А я глядзеў на яе круглы жывот, на вялiкiя грудзi й думаў, што яна яшчэ гадоў дзесяць зможа прываблiваць вайскоўцаў сваiм белым целам, а потым — гамон. Шустак налiў сабе чарку й выпiўѕ Зазванiлi ў дзьверы. Ірка, а за ёю Шустак зьнiклi ў спальнi.
Анька адчынiла, прыйшлi Навумчык i Налецкая, якую я ў рэстаране не пазнаў, пакуль мне не сказалi, што гэта ж Налецкая. А калi й сказалi, дык я ня тое, што пазнаў, а проста пагадзiўся. У Навумчыка з Налецкай быў школьны раман, але яна яму адмовiла й выйшла за нейкага там iнжынэра, нарадзiла дачку i распаўнела да непазнавальнасьцi. А Навумчык пайшоў працаваць электрыкам у гатэль «Інтурыст» i цяпер мае выгляд афiцэра ў цывiльным. Ім не было куды iсьцi, i яны прыйшлi да Анькi. Гарэлку дапi- ваць мы ня сталi. Рудневiч была самая цьвярозая й давезла мяне дадому на таксi, а сама паехала далей, а я быў ня супраць.
Наранiцу я вырашыў падысьцi да Батуры, але падумаў, што пiць два днi запар я не магу: адклаў свой паход.
Батураў дом стаiць каля дзiцячага саду, а за iм дом Сашкi Мацяша. Сашка зьнiк, i нiхто з аднаклясьнiкаў ня ведаў, куды, ён i ў школе быў такi — цi ёсьць ён у клясе, цi няма, нiхто не заўважыць. Адзiнай яркай рысаю ў Мацяшавай бiяграфii быў тытунь. Сашка курыў з другое клясы, зьбiраў «бычкi» каля гастраномаў i курыў, i яшчэ вучыў курыць усiх нашых хлопцаў. Пазьней, калi ўсе навучылiся, Мацяш зрабiўся зусiм незаўважальны.
А вось Валiка Латушку, караля менскай фарцы, заўважалi ўсе. Вучыўся Валiк добра, але не выдатна, яму не хапала часу, каб вучыцца, — справы, справы, справыѕ У iнстытут ён паступiў лёгка й адразу заняў месца каля iнтурыстаўскага гатэлю «Юбiлейны». У шэрым плашчыку праходжваўся каля гатэльных ганкаў i чакаў турыстаў, якiя маглi нешта прадаць. Турысты прадавалi, Валiк купляў, i шырокая клiентура апраналася ў замежныя шмоткi. Але калегам-фарцоўшчыкам здалося, што Латушка мае больш, чым яму належыць, i Валiкаў бацька быў змушаны прадаць машыну й заплацiць за сынаў спакой. Валiка «здалi» ў салдаты, мацi з бацькам пайшлi ў ваенкамат i ўгаварылi палкоўнiка не даваць iх сыну адтэрмiноўкi. Латушка адслужыў год i атрымаў адпачынак. Ён знайшоў мяне, i мы хвацка прагулi два тыднi. Нават да Астахава — яшчэ адзiн аднаклясьнiк — заходзiлi выпiць i на сына ягонага паглядзець. Астахаў радаваўся, а ягоная жонка, Людка Буркевiч, не саромелася: кармiла цыцкаю немаўля. Людка вучылася ў паралельнай клясе. Мне было дзiўнавата бачыць замест школьнiцы зь белымi бантамi поўную цётку зь белымi цыцкамi й немаўляткам на руках. А Буркевiч-Астахава сьмяялася з насѕ Валiк даслужыў i вярнуўся, але ў iнстытут не пайшоў, праўда, i да «Юбiлейкi» таксама не хадзiў. Ён паступiў у iншы iнстытут, наргас, i ўладкаваўся нейкiм «вольным клеркам». Я доўга Валiка ня бачыў, пакуль аднаго разу ён не зьявiўся ў маёй кватэры з саракагадовай амэрыканкай — Інэс. «Няма куды iсьцi», — растлумачыў Валiк. Я падарыў Інэс плыту рок-гурта «Дорз», але, думаю, дарэмна, бо яна ў року ня кемiла анi на цэнт. Празь месяц я зноў сустрэў Латушку, i ён зацягнуў мяне ў рэстаран на свой дзень нараджэньня. «Набраўся» Валiк iмгненна й пачаў тлумачыць, што ў Амэрыку ён не паехаў з-за клёна. Вёску Бараноўшчыну, дзе нарадзiўся й вырас Валiк, зьеў мiкрараён. Ад усёй вёскi застаўся толькi клён, што рос каля Латушкавага хлява. «Бяз гэтага клёна я не чалавек, — гаварыў Валiк. — Можаш ня верыць, а я вось аднаго разу прачнуўся ўночы й зразумеў, што бяз клёна я не чалавек». Так нiчым i скончылася эпапэя з Амэрыкай у Валiка Латушкi, былога караля менскай фарцы. У рэстаране з аднаклясьнiкамi ён паводзiў сябе сьцiпла й пайшоў першы зь дзяўчынай, якая сумавала за суседнiм вясельным сталом, за тым сталом, што «абрабавала» Анька Навакоўская.
«Школа — гэта морак, якi лепш забыць i не ўспамiнаць, што забыў», — сказаў на разьвiтаньне ў рэстаране Валiк Латушка. Прыкладна тое самае й Ігар Батура сказаў, калi я праз колькi тыдняў пасьля рэстараннай сустрэчы завiтаў да яго. Мы сядзелi на кухнi. На адкiдной палiчцы белага буфэту стаяла пляшка гарэлкi, чаркi ды талеркi з гуркамi i салам. Ігар гаварыў:
— Крыўдна мне, што ў рэстаран не запрасiлi. Я не дзеля выпiўкi, выпiць i дома можна. Чым я горшы? Ну, «сядзеў». І што, пасьля гэтага я не чалавек? І ў ваенкамаце тое самае. Ты сваё адслужыў, сказалi. А я на вайну хацеў, каб там загiнуць, цi што? Мо лепш героем у цынкавай труне, чым так, чалавекам другасортным жыць. Я ў Сiбiр зьехаць думаю. Во, на нафтавiка вучыцца пайшоў. Ты пi. На мяне не лядзi. Я сваё сёньня ўзяў. Два тыднi ў Сiбiры, два дома. Грошай падзараблю. Машыну куплю, жонцы футра справiм, мэбля трэба. Бацька мой зусiм даходзiць, здароўя няма, а ён п’е. І каб патроху, а то запоямi, два тыднi «не прасыхае», а потым месяц нi кроплi. Суседзi кажуць, каб я прагнаў яго з хаты. Ты ж помнiш, як з мацi маёй былоѕ А куды я яго праганю? І што я за чалавек, калi роднага бацьку з хаты выпхну? Бацька адзiн — якi ёсьць, такi й добра. Ён, калi ня п’е, залаты мужык, унука любiць. Ты пiѕ
