Centkilograma Tina Usova portas litran botelon-vazon da aŭtuna frago el la ĝardeno. Alruliĝis al ŝi onklo-Jurok:
— Vendu, karulino, glaseton da fragoj?
Tina skuis per la pugo kiel per fojnostako.
— Jen kion elpensis, ruza… Nevenda…
— Donacu priklaĵon, belulino, — insistas Jurok.
Tina flankenkurbiĝis, insultas Jurok'on:
— For, maljuna kreno, nevenda…
— Ni interŝanĝu, — ne retiriĝas Jurok, — Mi al vi semojn de la cepo el Tutunia Ekspozicio — vi al mi kvinon da subtasetoj de fragoj, ĉu?
— Ne-ne, nevenda-a!
— Nu portu, portaĉu, nur ne krevu, sako, per stulto remburita.
Tina enrulis sian gigantan ventron en la peronon, kaj sub ŝi fleksiĝis plankaj bretoj.
— Jen negoculino, — diris al mi Jurok, — disŝvebis, ne reagas al peto, kiel ŝtopita barelo al frapo. Trabo-virinaĉo, rigargu, kiel ŝin brakumi, se iu enamiĝos, kraĉ' al ŝi, neniel ol poparte, ĉu?
— Nu vi jam tro krude, onĉjo Jurok, tamen virino…
— Ja ŝin eĉ kverka klabo ne trabatos, bagatelo, tio al ŝi utilos, eble iomete malgrasiĝos.
Образная речь
В художественной литературе очень большую роль играют слова и обороты, употребляемые в переносном, иносказательном смысле, равно как и особый строй художественного слова, который создает известный ритм прозы. Особенно много сложностей и трудностей вызывают так называемые сквозные метафоры, когда, например, говоря о море, рисуют его садом или, как покажем на примере, колокольный звон изображают в виде пейзажа, как это сделано у И. Евдокимова. Для того чтобы показать ритм прозаического произведения и различные тропы, приводим несколько примеров из романа И. Евдокимова «Колокола» и др.
Первый отрывок.
Рожь изгибалась над межой и звенела тишайшим неумолкаемым звоном, будто из каждого колоса дул легкий ветер, и усики колосьев терлись друг о друга, шуршали…
Солнце спустилось наполовину в облаках огромным малиновым куполом неведомого собора, выстроенного на краю земли. И шел от него малиновый ясный свет, скользил по спинам полей дрожащими переливающимися вуалями. Купол медленно погружался в облака, темнел, густел, изростал… И вот небольшой каравай хлеба постоял на облаках — и потонул, опустился на золотых цепях лучей в раздавшиеся облака. Тогда облака и тут и там вспыхнули. Будто выросли всюду клумбы. Будто еще выше поднялась хрустальная крыша неба и раскрылась бесконечная оранжерея с грядками причудливых цветов и деревьев.
Sekalo kliniĝis super la pado kaj sonoris per plej softa sensilentiĝa sonoro, kvazaŭ el ĉiu spiko blovis facila zefiro kaj la antenoj de spikoj sin frotis unu kontraŭ la alia, susuris…
La suno duone malsupreniris inter nuboj per enorma purpura kupolo de nekonata katedralo, masonita sur la rando de l' tero. Kaj iris de ĝi purpura serena lumo, glitis laŭ dorsoj de kampoj per oscilantaj perlaj vualoj. La kupolo estis malrapide sinkanta en nubojn, malheliĝis, densiĝis, kreskis… Kaj jen negranda panbulo iom haltis en nuboj — kaj dronis, malsupreniĝis sur oraj ĉenoj de radioj en faŭkon inter retiriĝintaj nuboj. Tiam la nuboj tie-alie ekflamis. Kvazaŭ ĉie elkreskis gazonoj. Kvazaŭ ankoraŭ pli alten leviĝis la kristala tegmento de ĉielo kaj malfermiĝis senfina oranĝerio kun bedoj de bizaraj floroj kaj arboj.
Второй отрывок.
В лесу понесло березовый лист холодными утренниками. Будто желтые бабочки, вылетели листья тучей из чащи и засыпали полянку, затрепыхали мимо окон сторожки, свернулись червяками на крыльце. Березняк зашумел червонными водопадами и осыпался во весь день оскудевающим золотом. Ельник темно зеленел о бок свежей и нестареющей в осени иглой. Только кончики иголок позолотели и падали на хвою желтые слитки шишек. Пролетели белые облака лебедей. Пролетели долгоногие, долгошеие журавли. И небо вымерло, как пустынный дом.
Застеклевшее небо подпирал лес и хрустел о стекло ясными, как родниковая вода, днями. Наясневшись, нахолодав, отпотело вокруг небо. Над полянкой остановились широкогорлые завитые трубы и рога облаков, перевернулись, качнулись, брызнули и потекли на землю тонкими суровыми нитками.
En la arbaro ekflugis amase betulaj folioj, portataj de malvarmaj matenaj ventoj. Kvazaŭ flava papiliaro ekfontis nube el arbara densejo la folioj kaj superŝutis interarban herbejon, ekpalpitis preter la fenestroj de la gardistejo, vringiĝis en vermojn sur la peroneto. Ekbruis betularo per flavaj folifaloj kaj estis ŝutiĝanta dum la tuta tago per elĉerpanta sin ora strio. Abiaro verde sombris flank-ĉe-flanko kun freŝa nne seniliĝanta aŭtuna konifero. Nur la pintoj de pingloj oriĝis kaj falis sur la koniferon flavebrunaj fandoblokoj de strobiloj. Traflugis blankaj nuboj de cignoj. Traflugis longakruraj longakolaj gruoj. Kaj la ĉielo dezertiĝis kiel vaka domo.
La vitriĝintan ĉielon apogis arbaro kiu kraketis kontraŭ vitroj per tagoj serenaj, kiel roja akvo. Satsereninte, satfridinte ĉesis ŝviti ĉirkaŭe la ĉielo. Super la interarba herbejo haltis larĝfunelaj heliko-trumpetoj kaj kornoj de nuboj, renversiĝis, ekbaskulis, aspergis kaj ekfluis teren maldika spagaro.
Третий отрывок.
Березовые бульвары зеленели шелковыми кронами. Солнце золотыми прожекторами раздвигало пустоту крон и лежало поперек крепко укатанных желтых бульварных каналов. На скамейках сидели в белых чепцах няни. Около них копались в песке беленькие детишки. Везли детишек в колясках на пышных кружевных подушках. Стояла коляска с поднятым желтым верхом над сонным гуляльщиком. Брел по бульвару нищий старик с суковатой палкой, с лысиной, как второе померкшее солнце. По дороге припорашивала пыль из-под лошадиных копыт; расседалась с фуканьем под колесами, пылила редких прохожих, летала серым дымом над бульваром, заросшим осокой прудом.
Betulaj bulvardoj verdis per silkaj arbokronoj. La suno dismovis per oraj lumĵetiloj vakon de la kronoj kaj kuŝis transverse de firme rulramitaj flavaj bulvardaj kanaloj. Sur benkoj sidis blankkufaj vartistinoj. Apud ili krablis en sablo blankaj infanetoj. Estis veturigataj en ĉaretoj beboj sur puntaj pufaj kusenoj. Unu ĉareto staris kun levita flava kapuĉo super dormanta promenulo. Laŭ la bulvardo sin trenis maljuna almozulo kun bastono plena de tuberoj. Lia kalva kapo estis kvazaŭ la dua estingiĝinta suno. Laŭ vojo ŝprucis polvo el-sub ĉevalaj hufoj; dissaltis kun «fuk»-sonoj sub radoj, priŝutis rarajn preterpasantojn, ŝvebis grizafume super la bulvardo kaj lageto kun densa kareksaro.
Четвертый отрывок.
Отгудели большие колокола, дали дорогу колоколам часовым, подчаскам, повесочным, мелкой колокольной рыбешке… Старики передохнули, разбежалась челядь, изготовилась, перебирала языками — и неумолкающим ливнем колокола брызнули, закружились хороводами в вышине, понеслись звенячими парами, тройками, цугом, шестериками, затрубили певучими трубами облака — в золотые тарелки ударило солнце… Большаки отставали, запинались, а потом разобрало, подбросило — и они бухнули, бабахнули покрывающими октавами.
Казалось, над всем городом плескалось, шло валами, бурело звенячее озеро, плыли колокола льдины, слетали колокола чайки, рос на берегах кустарник мелкий колокольняк, на загнутых клювах валов трезвонили ширкунцы и бубенцы, и сам Никола Мокрый ворчал, ворочая соборным колоколом.
Finis hurli grandaj sonorilegoj, cedis lokon al sonoriloj horaj, on-horaj, al avizaj, al malgranda kariljona idaro… La maljunuloj finis ripozeton, ektumultis servuta lango-batilaro, sin pretigis, baskulis tien-reen kaj per ektondra inundo ekfontanis, ekkaruselis kantoronde en alto, ekelanis per hufantaj sonoril-paroj, trioj, kvaroj, sesoj, ekkornis per kantotrumpetoj nuboj kaj en orajn cimbalojn ekfrapis la suno… La grandeguloj estis postrestantaj, stumblis, sed poste eklertis, eksaltis — kaj ili ektondris, tondregis per surdigantaj bordunoj.
Ŝajnis, super la tuta urbo plaŭdis, surfis ondege, ŝvebis sonora lago, naĝis sonorilegoj-glacimontoj, rondflugis sonoriloj-mevoj, kreskis sur bordoj maldensa sonoril-arbustaro, sur kurbaj krestoj de ondegoj kariljonis tamburinaj sonoriletoj, kaj mem Nikolao la Pluva grumblis, administrante la katedralan sonorilegon.
